Ewaporaty (ewaporyty) – osady pochodzenia chemicznego, utworzone z łatwo rozpuszczalnych minerałów, które wytrącają się z roztworu wodnego w czasie jego odparowania (łac. evaporatio = parowanie).
Ewaporaty powstają wskutek silnego parowania wody morskiej (zatok, lagun, zamkniętych mórz) lub słonych jezior w klimacie suchym i gorącym.
Na ogół chemizm wód morskich jest jednolity, dlatego powstające w nich ewaporaty maja również podobny skład. Są to najczęściej skały gipsowe, anhydrytowe, sole kamienne i potasowo-magnezowe.
Bardziej zmienny skład chemiczny wykazują wody jeziorne, dlatego też tworzące się tu ewaporaty mają bardziej różnorodny strukturę mineralną. Wskutek ewaporacji wód jeziornych tworzą się osady węglanów sodu, osady mirabilitowe i tenardytowe, osady borowe, skały azotanowe. Osady pochodzenia jeziornego są mało rozpowszechnione w skorupie ziemskiej.
Ewaporaty składają się z chlorków i siarczanów sodu, potasu, magnezu, wapnia oraz niektórych węglanów, boranów i azotanów.
Zatoka Perska (per. خليج فارس – Chalidż-e Fars, arab. الخليج العربي – Al-Chalidż al-Arabi) – zatoka Morza Arabskiego, wcinająca się między Półwysep Arabski a wybrzeże Iranu. Tradycyjnie nazywana jest zatoką, ale ze względu na jej powierzchnię (233 000 km²) można by ją uznać także za morze śródlądowe. Z Morzem Arabskim połączona jest poprzez Cieśninę Ormuz i Zatokę Omańską.Śląsk (śl. Ślunsk, Ślůnsk, niem. Schlesien, dś. Schläsing, czes. Slezsko, łac. Silesia) – kraina historyczna położona w Europie Środkowej, na terenie Polski, Czech i Niemiec. Dzieli się na Dolny i Górny Śląsk. Historyczną stolicą Śląska jest Wrocław.
Do ewaporatów należą: gips, anhydryt, dolomit, halit, sylwin, glauberyt, kizeryt, karnalit, kainit, epsomit, mirabilit, tenardyt, boracyt, colemanit, uleksyt, boraks rodzimy, soda rodzima (natron).
Minerały ewaporatowe wytracają się w ściśle określonej kolejności, zgodnie z tzw. „cyklem ewaporatowym”, tj.:
Wieliczka (niem. Groß Salz) – miasto powiatowe w województwie małopolskim, w powiecie wielickim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Wieliczka oraz władz powiatu. Według danych GUS z 31 grudnia 2012 r. miasto liczyło 20 988 mieszkańców. Powierzchnia miasta wynosi 13,41 km².Węglan sodu (nazwy zwyczajowe: soda, soda kalcynowana Na2CO3) − nieorganiczny związek chemiczny, sól kwasu węglowego i sodu.
- kalcyt, CaCO3 (w rzadkich wypadkach nie występuje)
- dolomit, CaMg(CO3)2
- gips, CaSO4·2H2O (czasami nie występuje)
- anhydryt, CaSO4
- polihalit, K2Ca2Mg(SO4)4·2H2O
- halit, NaCl
- sylwin, KCl
- sole potasowo-magnezowe.
Ewaporaty są skałami pospolitymi i szeroko rozpowszechnionymi w wielu rejonach Ziemi.
Anhydryt (gr. an = bez i hydro = woda (anhydros = bezwodny), nazywany czasem "gipsem bez wody") – Substancja krystaliczna o barwie niebieskoszarej, rzadziej białej lub kremowej. Łatwo wchłania wodę, co powoduje zwiększenie jej objętości o nawet 60% Może przy tym pękać i rozwarstwiać się. Anhydryt jest stosowany w budownictwie, jubilerstwie oraz przemyśle cementowym. Nazwa ta obejmuje dwa pokrewne pojęcia:Tenardyt (thenardyt) – minerał z grupy siarczanów. Należy do minerałów bardzo rzadkich, występujących tylko w niektórych regionach ziemi.
Tworzą się współcześnie w strefie półpustynnego i gorącego klimatu, gdzie opady są znikome, m.in. w Kalifornii i Nevadzie oraz na Bliskim Wschodzie (rejon zatoki Perskiej). Powstają w odciętych od morza lagunach lub w wypełnionych wodą zagłębieniach nadmorskich równin (sebkha), również na obrzeżach jezior słonych (playa).
Uleksyt (ulexyt) też: boranatrokalcyt, tiza, tinkalcyt – minerał z gromady boranów. Należy do grupy minerałów bardzo rzadkich.Gips − nazwa pochodzi od gr. gypsos (γύψος) (łac. gypsum) oznaczającego czynność gipsowania, a także kredę lub cement. Nazwa ta obejmuje dwa pokrewne pojęcia:
Na obszarze dzisiejszej Polski pokłady ewaporatów tworzyły się kilkakrotnie:
w permie – złoża soli kamiennej i gipsów oraz anhydrytów okolic Kłodawy i Inowrocławia oraz złoża anhydrytów w Nowej Soli na Śląsku i okolicach Polkowic
w miocenie – złoża w miejscowościach: Wieliczka i Bochnia (sól kamienna, anhydryty), dolina Nidy (gipsy)
Gradziński R., Kostecka A., Radomski A. i Unrug R.: Zarys sedymentologii, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1986, ISBN 83-220-0275-0.
Bliski Wschód (arab. الشرق الأوسط; hebr. המזרח התיכון; per. خاورمیانه, Xâvar-e Miyâne; przestarzałe Lewant) – region geograficzny leżący na styku Azji, Europy i Afryki.Halit – minerał z gromady halogenków. Nazwa pochodzi od greckich słów halos – sól, słony, oraz lithos – kamień. Minerał znany i używany od czasów starożytnych. Głównym składnikiem jest chlorek sodu.