• Artykuły
  • Forum
  • Ciekawostki
  • Encyklopedia

    • Epiderma

    Przeczytaj także...
    Sporofit – diploidalne stadium w przemianie pokoleń roślin i glonów. W stadium sporofitu zachodzi proces mejozy, w wyniku której powstają zarodniki (mikrospory).Kutykula (łac. cuticula) – w botanice zwana też nabłonkiem, jest to cienka warstwa pokrywająca zewnętrzną ścianę komórek epidermy, okrywającej wszystkie organy nadziemne roślin, z wyjątkiem pędów drewniejących. Tworzy cienką, ciągłą warstwę na powierzchni całej rośliny z przerwami jedynie w miejscu porów między komórkami szparkowymi. Podstawową funkcją kutykuli jest zabezpieczenie rośliny przed utratą wody i wpływem środowiska zewnętrznego. Skład chemiczny kutykuli jest złożony, a związkami budującymi są substancje lipidowe, głównie kutyna lub kutan. Warstwa kutyny powstaje w wyniku procesu kutykularyzacji.
    Wątrobowce (Marchantiophyta syn. Hepaticophyta) – gromada roślin, dawniej sytuowana jako klasa w gromadzie mszaków. Należą tu drobne rośliny, u których pokoleniem dominującym jest gametofit posiadający pojedynczy (haploidalny) zestaw chromosomów. Do gromady tej zalicza się ok. 8 tysięcy gatunków.
    Komórki epidermy rzodkiewnika

    Epiderma, skórka – w szerokim znaczeniu jest to tkanka roślinna okrywająca, obejmująca zarówno powierzchniową warstwę komórek pędu, jak i korzenia. W ściślejszym znaczeniu epiderma definiowana jest jako skórka pędu roślin naczyniowych – powierzchniowa powłoka łodygi, liści i organów generatywnych, podczas gdy skórkę korzenia nazywa się ryzodermą (epiblemą). Skórka wyróżniana jest także w budowie różnych części różnych pokoleń mszaków. Tworzy ją warstwa ściśle do siebie przylegających żywych komórek pozbawionych chloroplastów. Najczęściej jest to pojedyncza warstwa komórek. U roślin magazynujących wodę epiderma jest wielowarstwowa. W tym przypadku wierzchnia warstwa komórek zapewnia ochronę organu, a kolejne warstwy magazynują wodę tworząc tkankę wodną.

    Gametofit (z gr. gaméō – zawieram małżeństwo, phytón – roślina) – haploidalne stadium przemiany pokoleń roślin i protistów roślinopodobnych. W dawniejszych ujęciach gametofitem nazywano również analogiczne stadium u grzybów. Nazwę zawdzięcza temu, że daje początek gametom roślinnym w wyniku podziału mitotycznego. Sam gametofit powstaje w wyniku podziału mejotycznego wyspecjalizowanych komórek sporofitu nazywanych zarodnikotwórczymi (archesporami, komórkami sporogennymi lub merystem archesporialnym) i trwa do momentu fuzji gamet. Początkowo gametofity stanowią jednokomórkowe, haploidalne zarodniki. W wyniku kolejnych podziałów mitotycznych rozwijają się wielokomórkowe gametofity o różnej budowie w różnych grupach systematycznych roślin. Dojrzałe gametofity wytwarzają gametangia męskie (plemnie, anterydia), w których powstają plemniki i gametangia żeńskie (rodnie, archegonia) wytwarzające pojedyncze komórki jajowe. U większości roślin lądowych gametofit jest silnie zredukowany i całkowicie lub częściowo zależny od sporofitu ponieważ nie jest w stanie żyć bez dostarczanej do niego wody i substancji odżywczych. Wyjątek stanowią mszaki, u których pokolenie gametofitu dominuje nad sporofitem.Włoski gruczołowe, włoski wydzielnicze – rodzaj włosków u roślin. Są to wytwory tkanki wydzielniczej na powierzchni epidermy, najczęściej wielokomórkowe. Są wytworami charakterystycznymi dla nadziemnych części roślin i pełnią rozmaite funkcje, np:

    Budowa i funkcje[]

    Pełni funkcje okrywającą. Tworzy ją najczęściej pojedyncza warstwa komórek, ściśle do siebie przylegających pozbawionych chloroplastów i otoczonych celulozową ścianą.

    Skórka u mszaków[]

    U glewików plecha gametofitu zbudowana jest jednorodnie, ale już w budowie sporofitu wyróżnia się skórkę zbudowaną z wydłużonych pionowo komórek, między którymi znajdują się aparaty szparkowe. U mchów skórka występuje w secie sporofitu i łodyżce gametoforu, może być jedno- lub kilkuwarstwowa, z aparatami szparkowymi położonymi na powierzchni lub zagłębionymi. Specyficznie wykształcona kilkuwarstwowa tkanka okrywająca torfowców określana jest mianem hialodermy. Wśród wątrobowców skórka wyróżniana jest tylko w plechach gametofitów porostnicowców. Na powierzchni górnej zawiera aparaty szparkowe, na dolnej chwytniki i łuski brzuszne.

    Przyrost wtórny – proces tworzenia budowy wtórnej pędów i korzeni występujący u roślin dwuliściennych okrytonasiennych, nagonasiennych oraz w sposób nietypowy u jednoliściennych i in.Tkanka korkotwórcza (fellogen, felogen, miazga korkotwórcza, miazga korkorodna) – tkanka twórcza wtórna rośliny naczyniowej, której komórki dzieląc się peryklinalnie wytwarzają korek po zewnętrznej stronie felogenu i fellodermę po stronie wewnętrznej, przy czym podziały prowadzące do powstania korka są liczniejsze niż podziały związane z produkcją felodermy. W ten sposób powstaje peryderma (korkowica).

    Skórka u roślin naczyniowych[]

    U roślin naczyniowych epiderma występuje tylko na powierzchni organów o budowie pierwotnej oraz w łodydze roślin zielnych. U innych roślin wieloletnich w momencie rozpoczęcia przyrostu wtórnego i rozrastania się łodygi na grubość skórka zastępowana jest przez perydermę (korkowicę). U niektórych roślin tworząca ją tkanka korkotwórcza zakłada się w samej skórce, u większości jednak w warstwie podskórkowej.

    Korzeń (łac. radix) – część sporofitu, która dostarcza roślinom wodę i substancje odżywcze (sole mineralne), utrzymuje rośliny na podłożu i służy do gromadzenia substancji zapasowych. Występuje niemal u wszystkich roślin naczyniowych, nieobecny jest jedynie u posiadających chwytniki psylotowych i niektórych roślin, u których korzeń zanikł wtórnie (np. u pływaczy i wolffii bezkorzeniowej). Rośliny zakorzenione są zwykle w glebie, u epifitów wykształcają się korzenie powietrzne, u hydrofitów korzenie zanurzone.Mchy (Bryophyta) – gromada roślin telomowych obejmująca małe, osiągające od 1 do 10 cm wysokości organizmy, przeważnie żyjące skupiskowo w ocienionych i wilgotnych miejscach. Nie wykształcają one prawdziwych liści, łodyg czy korzeni, zamiast nich posiadają listki (mikrofile), łodyżki oraz chwytniki, spełniające podobne funkcje, lecz mające odmienną budowę. W rozwoju mchów wyróżnia się dwa następujące po sobie pokolenia: płciowe (gametofit) wytwarzające gametangia (plemnie i rodnie) oraz bezpłciowe (sporofit) wytwarzające zarodniki.

    Zewnętrzna część ścian komórkowych w skórce roślin naczyniowych jest zwykle grubsza i wysycona kutyną oraz pokryta kutykulą. Wysycenie kutyną następuje w procesie inkrustacji a pokrycie dodatkową warstwą kutykuli w procesie adkrustacji. W efekcie organizm rośliny jest chroniony przed utratą wody. Pokryta kutykulą epiderma jest także trudno przepuszczalna dla gazów. W celu zapewniania odpowiedniej wymiany gazowej w epidermie znajdują się aparaty szparkowe. Komórki aparatów szparkowych są jedynymi komórkami epidermy zawierającymi chloroplasty.

    Liść (łac. folium) – organ roślinny, element budowy części osiowej (pędowej) roślin telomowych. Wyrastające z węzłów końcowe elementy rozgałęzień pędu, wyodrębniające się ze względu na funkcję i budowę od łodygi (nie mają np. zdolności do nieprzerwanego wzrostu). Pełnią głównie funkcje odżywcze i z tego powodu mają zwykle dużą powierzchnię umożliwiającą ekspozycję na odpowiednią ilość promieniowania słonecznego. Poza tym liście biorą udział w transpiracji, gutacji i wymianie gazowej. Nierzadko liście pełnią także funkcje spichrzowe, czepne, ochronne, obronne i pułapkowe, w takich przypadkach ulegając daleko idącym przystosowaniom w zakresie funkcji i budowy.Gametofor (gr. gamétes – małżonek, phorá – noszenie) – u roślin część gametofitu, na której powstają narządy płciowe (gametangia). W szczególności termin stosowany jest w odniesieniu do ulistnionych łodyżek mszaków wyrastających ze splątka i zakończonych rodniami i plemniami. U mszaków, u których splątek jest tworem krótkotrwałym (np. u torfowców), gametofor można utożsamiać z gametofitem. Po zapłodnieniu z rodni na szczycie gametoforu wyrasta sporofit. Gametofor jest w przypadku mchów zasadniczą częścią pokolenia płciowego.

    Epiderma może być gładka, wtedy zazwyczaj posiada grube warstwy kutykuli, lub może wytwarzać na swojej powierzchni rozmaite twory, takie jak: włoski i kolce, u paproci łuskowate wyrostki zwane ramentami.

    Przypisy

    1. ↑ Zygmunt Hejnowicz: Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. Organy wegetatywne. Wyd. Nauk. PWN, 2002, s. 63-64, 251.
    2. ↑ J. Mickiewicz, D. Sobotka: Zarys briologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 37, 38, 65.
    3. ↑ Szweykowska Alicja, Szweykowski Jerzy: Botanika t.1 Morfologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 133-137. ISBN 83-01-13953-6.
    4. Malinowski Edmund: Anatomia roślin. warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 122-124.
    5. ↑ Zbigniew Podbielkowski, Irena Rejment-Grochowska, Alina Skirgiełło: Rośliny zarodnikowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 605, 628-631. ISBN 83-01-04394-6.
    6. Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 822-823. ISBN 83-214-1305-6.
    7. ↑ Janina Jasnowska, Mieczysław Jasnowski, Jan Radomski, Stefan Friedrich, Wojciech W. A. Kowalski: Botanika. Szczecin: Wyd. Brasika, 2008, s. 153-156. ISBN 9788390282169.
    8. Andrzej Tretyn: Podstawy strukturalno-funkcjonalne komórki roślinnej W: Fizjologia roślin (red. Kopcewicz Jan, Lewak Stanisław). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 22-88. ISBN 8301137533.
    Kutyna – niejednorodna wysokospolimeryzowana substancja składająca się z polimerów kwasów tłuszczowych, o łańcuchach zawierających 16 lub 18 atomów węgla, z jedną grupą epoksydową bądź jedną lub więcej grupami hydroksylowymi. Najczęściej są to kwasy: 10,16-dihydroksypalmitynowy (C16), 18-hydroksy-9,10 epoksystearynowy (C18) i 9,10,18-trihydroksystearynowy (C18).Paprocie, paprociowe (Polypodiopsida Cronquist) – klasa paprotników. Obecnie na świecie występuje około 10 000 gatunków paproci, co jest liczbą małą w porównaniu do ich prehistorycznej różnorodności (jak się przypuszcza istniało wtedy około milion gatunków).



    w oparciu o Wikipedię (licencja GFDL, CC-BY-SA 3.0, autorzy, historia, edycja)

    Warto wiedzieć że... beta

    Łodyżka – organ roślinny, element budowy roślin nienaczyniowych. Funkcjonalnie i morfologicznie podobne są do łodyg jednak nimi nie są, gdyż nie posiadają w swojej strukturze tkanki przewodzącej.
    Seta, szczecinka, trzonek sporangialny – pojedyncza, nierozgałęziona oś podtrzymująca zarodnię sporofitu u wątrobowców i części mchów (brak jej u torfowców i naleźlinów, nie wykształcają jej także glewiki). Powstaje wraz z zarodnią z górnej komórki zygoty po pierwszym jej podziale, w wyniku jej dalszych podziałów. Znajduje się między stopą i zarodnią. Ma różną długość, barwę i kształt u różnych gatunków. U wątrobowców jest zwykle bezbarwna i krótkotrwała – ginie po wysypaniu dojrzałych zarodników z puszki zarodni. Osiąga różną długość – od 10 cm w przypadku przedstawicieli rodzaju Pellia, do postaci bardzo zredukowanej u rodzaju Riccia. U mchów jest zwykle zabarwiona na kolor żółty, pomarańczowy lub czerwony, może być prosta, wygięta (np. u Bryum) lub skręcona śrubowato (np. u Funaria). Składa się z epidermy (gładkiej lub brodawkowanej), pod którą znajduje się warstwa komórek miękiszowych. Przez środek szczecinki przechodzi walec osiowy zbudowany z długich, wąskich i cienkościennych komórek.
    Peryderma, korkowica – tkanka okrywająca u roślin wieloletnich powstająca na powierzchni łodyg i korzeni, gdzie zachodzi przyrost na grubość. Peryderma zbudowana jest z 3 warstw zróżnicowanych tkanek (felodermy,tkanki korkotwórczej i korka), pełniących odmienne funkcje. U dojrzałych roślin peryderma zastępuje tkanki pierwotne (skórkę i korę pierwotną) stając się jednym ze składników kory. Właściwą rolę ochronną pełni w perydermie korek, czyli tkanka zbudowana z martwych komórek o ścianach wysyconych suberyną. Korek powstaje dzięki działalności tkanki korkotwórczej.
    Roślina wieloletnia – roślina żyjąca więcej niż dwa lata i zwykle wielokrotnie w tym czasie wytwarzająca nasiona (bądź zarodniki). Wśród wieloletnich roślin naczyniowych wyróżnia się:
    Pęd – część rośliny składająca się z łodygi, liści, pączków, kwiatów i owoców. Często termin pęd jest nieprawidłowo utożsamiany z pojęciem łodyga.
    Adkrustacja, apozycja (powlekanie) – odkładanie związków na powierzchni (wewnętrznej lub zewnętrznej) ściany komórkowej pierwotnej u roślin. Substancje powlekające to głównie kutyna, woski, suberyna (związki o charakterze tłuszczowym), a także kaloza i śluzy. Adkrustacja jest ochroną przed nadmiernym przepuszczaniem wody przez ścianę. Niekiedy rozrastająca się wtórna ściana komórkowa jest tak gruba, że zajmuje prawie całą objętość komórki, na przykład we włóknach sklerenchymatycznych. Natomiast w komórkach merystematycznych i miękiszowych ściana komórkowa jest cienka i cały czas zachowuje pierwotny charakter.
    Tkanka okrywająca - jedna z tkanek roślinnych. Tkanki okrywające występują na powierzchni roślin. Do tkanek tych należą:

    Reklama

    Czas generowania strony: 0.026 sek.