• Artykuły
  • Forum
  • Ciekawostki
  • Encyklopedia

    • Epiderma

    Przeczytaj także...
    Sporofit – diploidalne stadium w przemianie pokoleń roślin i glonów. W stadium sporofitu zachodzi proces mejozy, w wyniku której powstają zarodniki (mikrospory).Kutykula (łac. cuticula) – w botanice zwana też nabłonkiem, jest to cienka warstwa pokrywająca zewnętrzną ścianę komórek epidermy, okrywającej wszystkie organy nadziemne roślin, z wyjątkiem pędów drewniejących. Tworzy cienką, ciągłą warstwę na powierzchni całej rośliny z przerwami jedynie w miejscu porów między komórkami szparkowymi. Podstawową funkcją kutykuli jest zabezpieczenie rośliny przed utratą wody i wpływem środowiska zewnętrznego. Skład chemiczny kutykuli jest złożony, a związkami budującymi są substancje lipidowe, głównie kutyna lub kutan. Warstwa kutyny powstaje w wyniku procesu kutykularyzacji.
    Wątrobowce (Marchantiophyta syn. Hepaticophyta) – gromada roślin, dawniej sytuowana jako klasa w gromadzie mszaków. Należą tu drobne rośliny, u których pokoleniem dominującym jest gametofit posiadający pojedynczy (haploidalny) zestaw chromosomów. Do gromady tej zalicza się ok. 8 tysięcy gatunków.
    Komórki epidermy rzodkiewnika

    Epiderma, skórka – w szerokim znaczeniu jest to tkanka roślinna okrywająca, obejmująca zarówno powierzchniową warstwę komórek pędu, jak i korzenia.

    W ściślejszym znaczeniu epiderma definiowana jest jako skórka pędu roślin naczyniowych – powierzchniowa powłoka łodygi, liści i organów generatywnych, podczas gdy skórkę korzenia nazywa się ryzodermą (epiblemą).

    Skórka wyróżniana jest także w budowie różnych części różnych pokoleń mszaków. Tworzy ją warstwa ściśle do siebie przylegających żywych komórek pozbawionych chloroplastów. Najczęściej jest to pojedyncza warstwa komórek.

    Gametofit (z gr. gaméō – zawieram małżeństwo, phytón – roślina) – haploidalne stadium przemiany pokoleń roślin i protistów roślinopodobnych. W dawniejszych ujęciach gametofitem nazywano również analogiczne stadium u grzybów. Nazwę zawdzięcza temu, że daje początek gametom roślinnym w wyniku podziału mitotycznego. Sam gametofit powstaje w wyniku podziału mejotycznego wyspecjalizowanych komórek sporofitu nazywanych zarodnikotwórczymi (archesporami, komórkami sporogennymi lub merystem archesporialnym) i trwa do momentu fuzji gamet. Początkowo gametofity stanowią jednokomórkowe, haploidalne zarodniki. W wyniku kolejnych podziałów mitotycznych rozwijają się wielokomórkowe gametofity o różnej budowie w różnych grupach systematycznych roślin. Dojrzałe gametofity wytwarzają gametangia męskie (plemnie, anterydia), w których powstają plemniki i gametangia żeńskie (rodnie, archegonia) wytwarzające pojedyncze komórki jajowe. U większości roślin lądowych gametofit jest silnie zredukowany i całkowicie lub częściowo zależny od sporofitu ponieważ nie jest w stanie żyć bez dostarczanej do niego wody i substancji odżywczych. Wyjątek stanowią mszaki, u których pokolenie gametofitu dominuje nad sporofitem.Włoski gruczołowe, włoski wydzielnicze – rodzaj włosków u roślin. Są to wytwory tkanki wydzielniczej na powierzchni epidermy, najczęściej wielokomórkowe. Są wytworami charakterystycznymi dla nadziemnych części roślin i pełnią rozmaite funkcje, np:

    U roślin magazynujących wodę epiderma jest wielowarstwowa. W tym przypadku wierzchnia warstwa komórek zapewnia ochronę organu, a kolejne warstwy magazynują wodę, tworząc tkankę wodną.

    Budowa i funkcje[ | edytuj kod]

    Pełni funkcje okrywającą. Tworzy ją najczęściej pojedyncza warstwa komórek, ściśle do siebie przylegających pozbawionych chloroplastów i otoczonych celulozową ścianą.

    Przyrost wtórny – proces tworzenia budowy wtórnej pędów i korzeni występujący u roślin dwuliściennych okrytonasiennych, nagonasiennych oraz w sposób nietypowy u jednoliściennych i in.Tkanka korkotwórcza (fellogen, felogen, miazga korkotwórcza, miazga korkorodna) – tkanka twórcza wtórna rośliny naczyniowej, której komórki dzieląc się peryklinalnie wytwarzają korek po zewnętrznej stronie felogenu i fellodermę po stronie wewnętrznej, przy czym podziały prowadzące do powstania korka są liczniejsze niż podziały związane z produkcją felodermy. W ten sposób powstaje peryderma (korkowica).

    Skórka u mszaków[ | edytuj kod]

    U glewików plecha gametofitu zbudowana jest jednorodnie, ale już w budowie sporofitu wyróżnia się skórkę zbudowaną z wydłużonych pionowo komórek, między którymi znajdują się aparaty szparkowe. U mchów skórka występuje w secie sporofitu i łodyżce gametoforu, może być jedno- lub kilkuwarstwowa, z aparatami szparkowymi położonymi na powierzchni lub zagłębionymi. Specyficznie wykształcona kilkuwarstwowa tkanka okrywająca torfowców określana jest mianem hialodermy. Wśród wątrobowców skórka wyróżniana jest tylko w plechach gametofitów porostnicowców. Na powierzchni górnej zawiera aparaty szparkowe, na dolnej chwytniki i łuski brzuszne.

    Korzeń (łac. radix) – część sporofitu, która dostarcza roślinom wodę i substancje odżywcze (sole mineralne), utrzymuje rośliny na podłożu i służy do gromadzenia substancji zapasowych. Występuje niemal u wszystkich roślin naczyniowych, nieobecny jest jedynie u posiadających chwytniki psylotowych i niektórych roślin, u których korzeń zanikł wtórnie (np. u pływaczy i wolffii bezkorzeniowej). Rośliny zakorzenione są zwykle w glebie, u epifitów wykształcają się korzenie powietrzne, u hydrofitów korzenie zanurzone.Mchy (Bryophyta) – gromada roślin telomowych obejmująca małe, osiągające od 1 do 10 cm wysokości organizmy, przeważnie żyjące skupiskowo w ocienionych i wilgotnych miejscach. Nie wykształcają one prawdziwych liści, łodyg czy korzeni, zamiast nich posiadają listki (mikrofile), łodyżki oraz chwytniki, spełniające podobne funkcje, lecz mające odmienną budowę. W rozwoju mchów wyróżnia się dwa następujące po sobie pokolenia: płciowe (gametofit) wytwarzające gametangia (plemnie i rodnie) oraz bezpłciowe (sporofit) wytwarzające zarodniki.

    Skórka u roślin naczyniowych[ | edytuj kod]

    U roślin naczyniowych epiderma występuje tylko na powierzchni organów o budowie pierwotnej oraz w łodydze roślin zielnych. U innych roślin wieloletnich w momencie rozpoczęcia przyrostu wtórnego i rozrastania się łodygi na grubość skórka zastępowana jest przez perydermę (korkowicę). U niektórych roślin tworząca ją tkanka korkotwórcza zakłada się w samej skórce, u większości jednak w warstwie podskórkowej.

    Liść (łac. folium) – organ roślinny, element budowy części osiowej (pędowej) roślin telomowych. Wyrastające z węzłów końcowe elementy rozgałęzień pędu, wyodrębniające się ze względu na funkcję i budowę od łodygi (nie mają np. zdolności do nieprzerwanego wzrostu). Pełnią głównie funkcje odżywcze i z tego powodu mają zwykle dużą powierzchnię umożliwiającą ekspozycję na odpowiednią ilość promieniowania słonecznego. Poza tym liście biorą udział w transpiracji, gutacji i wymianie gazowej. Nierzadko liście pełnią także funkcje spichrzowe, czepne, ochronne, obronne i pułapkowe, w takich przypadkach ulegając daleko idącym przystosowaniom w zakresie funkcji i budowy.Torfowce (Sphagnopsida) – klasa należąca do gromady mchów. Jest to jeden bazalnych kladów w obrębie mchów obejmujący organizmy o bardzo zbliżonej budowie i dużym wpływie na ekosystemy i klimat.

    Zewnętrzna część ścian komórkowych w skórce roślin naczyniowych jest zwykle grubsza i wysycona kutyną. Kutyna tworzy na skórce ochronną warstwę zwaną kutykulą. Wysycenie kutyną następuje w procesie inkrustacji a pokrycie dodatkową warstwą kutykuli w procesie adkrustacji. W efekcie organizm rośliny jest chroniony przed utratą wody. Pokryta kutykulą epiderma jest także trudno przepuszczalna dla gazów. W celu zapewniania odpowiedniej wymiany gazowej w epidermie znajdują się aparaty szparkowe. Komórki aparatów szparkowych są jedynymi komórkami epidermy zawierającymi chloroplasty.

    Gametofor (gr. gamétes – małżonek, phorá – noszenie) – u roślin część gametofitu, na której powstają narządy płciowe (gametangia). W szczególności termin stosowany jest w odniesieniu do ulistnionych łodyżek mszaków wyrastających ze splątka i zakończonych rodniami i plemniami. U mszaków, u których splątek jest tworem krótkotrwałym (np. u torfowców), gametofor można utożsamiać z gametofitem. Po zapłodnieniu z rodni na szczycie gametoforu wyrasta sporofit. Gametofor jest w przypadku mchów zasadniczą częścią pokolenia płciowego.Kutyna – niejednorodna wysokospolimeryzowana substancja składająca się z polimerów kwasów tłuszczowych, o łańcuchach zawierających 16 lub 18 atomów węgla, z jedną grupą epoksydową bądź jedną lub więcej grupami hydroksylowymi. Najczęściej są to kwasy: 10,16-dihydroksypalmitynowy (C16), 18-hydroksy-9,10 epoksystearynowy (C18) i 9,10,18-trihydroksystearynowy (C18).

    Epiderma może być gładka, wtedy zazwyczaj posiada grube warstwy kutykuli, lub może wytwarzać na swojej powierzchni rozmaite twory, takie jak: włoski i kolce, u paproci łuskowate wyrostki zwane ramentami.

    Przypisy[ | edytuj kod]

    1. Janiak Agnieszka, Iwona Szarejko. Genetyczne i molekularne podstawy rozwoju włośników u Arabidopsis thaliana. „Post. Biol. Kom.”. 34, s. 409-424, 2007. 
    2. Monika Naprzał, Albert Janota, Michał Szopiński, Krzysztof Sitko, Eugeniusz Małkowski. Pobieranie i transport jonów azotanowych w roślinach oraz ich wpływ na architekturę korzeni. „Kosmos”. 3 (312) (65), s. 411-417, 2016. 
    3. ↑ Zygmunt Hejnowicz: Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. Organy wegetatywne. Wyd. Nauk. PWN, 2002, s. 63-64, 251. ISBN 83-01-13825-4.
    4. ↑ J. Mickiewicz, D. Sobotka: Zarys briologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 37, 38, 65.
    5. ↑ Szweykowska Alicja, Szweykowski Jerzy: Botanika t.1 Morfologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 133-137. ISBN 83-01-13953-6.
    6. Malinowski Edmund: Anatomia roślin. warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 122-124.
    7. ↑ Zbigniew Podbielkowski, Irena Rejment-Grochowska, Alina Skirgiełło: Rośliny zarodnikowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 605, 628-631. ISBN 83-01-04394-6.
    8. Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 822-823. ISBN 83-214-1305-6.
    9. ↑ Janina Jasnowska, Mieczysław Jasnowski, Jan Radomski, Stefan Friedrich, Wojciech W.A. Kowalski: Botanika. Szczecin: Wyd. Brasika, 2008, s. 153-156. ISBN 978-83-902821-6-9.
    10. Andrzej Tretyn: Podstawy strukturalno-funkcjonalne komórki roślinnej W: Fizjologia roślin (red. Kopcewicz Jan, Lewak Stanisław). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 22-88. ISBN 83-01-13753-3.
    Paprocie, paprociowe (Polypodiopsida Cronquist) – klasa paprotników. Obecnie na świecie występuje około 10 000 gatunków paproci, co jest liczbą małą w porównaniu do ich prehistorycznej różnorodności (jak się przypuszcza istniało wtedy około milion gatunków).Łodyżka – organ roślinny, element budowy roślin nienaczyniowych. Funkcjonalnie i morfologicznie podobne są do łodyg jednak nimi nie są, gdyż nie posiadają w swojej strukturze tkanki przewodzącej.




    Warto wiedzieć że... beta

    Seta, szczecinka, trzonek sporangialny – pojedyncza, nierozgałęziona oś podtrzymująca zarodnię sporofitu u wątrobowców i części mchów (brak jej u torfowców i naleźlinów, nie wykształcają jej także glewiki). Powstaje wraz z zarodnią z górnej komórki zygoty po pierwszym jej podziale, w wyniku jej dalszych podziałów. Znajduje się między stopą i zarodnią. Ma różną długość, barwę i kształt u różnych gatunków. U wątrobowców jest zwykle bezbarwna i krótkotrwała – ginie po wysypaniu dojrzałych zarodników z puszki zarodni. Osiąga różną długość – od 10 cm w przypadku przedstawicieli rodzaju Pellia, do postaci bardzo zredukowanej u rodzaju Riccia. U mchów jest zwykle zabarwiona na kolor żółty, pomarańczowy lub czerwony, może być prosta, wygięta (np. u Bryum) lub skręcona śrubowato (np. u Funaria). Składa się z epidermy (gładkiej lub brodawkowanej), pod którą znajduje się warstwa komórek miękiszowych. Przez środek szczecinki przechodzi walec osiowy zbudowany z długich, wąskich i cienkościennych komórek.
    Peryderma, korkowica – tkanka okrywająca u roślin wieloletnich powstająca na powierzchni łodyg i korzeni, gdzie zachodzi przyrost na grubość. Peryderma zbudowana jest z 3 warstw zróżnicowanych tkanek (felodermy,tkanki korkotwórczej i korka), pełniących odmienne funkcje. U dojrzałych roślin peryderma zastępuje tkanki pierwotne (skórkę i korę pierwotną) stając się jednym ze składników kory. Właściwą rolę ochronną pełni w perydermie korek, czyli tkanka zbudowana z martwych komórek o ścianach wysyconych suberyną. Korek powstaje dzięki działalności tkanki korkotwórczej.
    Roślina wieloletnia – roślina żyjąca więcej niż dwa lata i zwykle wielokrotnie w tym czasie wytwarzająca nasiona (bądź zarodniki). Wśród wieloletnich roślin naczyniowych wyróżnia się:
    Pęd – część rośliny składająca się z łodygi, liści, pączków, kwiatów i owoców. Często termin pęd jest nieprawidłowo utożsamiany z pojęciem łodyga.
    Adkrustacja, apozycja (powlekanie) – odkładanie związków na powierzchni (wewnętrznej lub zewnętrznej) ściany komórkowej pierwotnej u roślin. Substancje powlekające to głównie kutyna, woski, suberyna (związki o charakterze tłuszczowym), a także kaloza i śluzy. Adkrustacja jest ochroną przed nadmiernym przepuszczaniem wody przez ścianę. Niekiedy rozrastająca się wtórna ściana komórkowa jest tak gruba, że zajmuje prawie całą objętość komórki, na przykład we włóknach sklerenchymatycznych. Natomiast w komórkach merystematycznych i miękiszowych ściana komórkowa jest cienka i cały czas zachowuje pierwotny charakter.
    Tkanka okrywająca - jedna z tkanek roślinnych. Tkanki okrywające występują na powierzchni roślin. Do tkanek tych należą:
    Glewiki (Anthocerotophyta) – dawniej klasa roślin pod nazwą Anthoceropsida zaliczana do gromady mszaków. Od kiedy poznano parafiletyczny charakter mszaków, glewiki traktowane są jako oddzielna gromada. Najbardziej prymitywna grupa mszaków licząca około 100 gatunków (w Polsce występuje 5).

    Reklama

    Czas generowania strony: 0.037 sek.