Epiderma
Sporofit – diploidalne stadium w przemianie pokoleń roślin i glonów. W stadium sporofitu zachodzi proces mejozy, w wyniku której powstają zarodniki (mikrospory).Kutykula (łac. cuticula) – w botanice zwana też nabłonkiem, jest to cienka warstwa pokrywająca zewnętrzną ścianę komórek epidermy, okrywającej wszystkie organy nadziemne roślin, z wyjątkiem pędów drewniejących. Tworzy cienką, ciągłą warstwę na powierzchni całej rośliny z przerwami jedynie w miejscu porów między komórkami szparkowymi. Podstawową funkcją kutykuli jest zabezpieczenie rośliny przed utratą wody i wpływem środowiska zewnętrznego. Skład chemiczny kutykuli jest złożony, a związkami budującymi są substancje lipidowe, głównie kutyna lub kutan. Warstwa kutyny powstaje w wyniku procesu kutykularyzacji.
Wątrobowce (Marchantiophyta syn. Hepaticophyta) – gromada roślin, dawniej sytuowana jako klasa w gromadzie mszaków. Należą tu drobne rośliny, u których pokoleniem dominującym jest gametofit posiadający pojedynczy (haploidalny) zestaw chromosomów. Do gromady tej zalicza się ok. 8 tysięcy gatunków.

Epiderma, skórka – w szerokim znaczeniu jest to tkanka roślinna okrywająca, obejmująca zarówno powierzchniową warstwę komórek pędu, jak i korzenia.
W ściślejszym znaczeniu epiderma definiowana jest jako skórka pędu roślin naczyniowych – powierzchniowa powłoka łodygi, liści i organów generatywnych, podczas gdy skórkę korzenia nazywa się ryzodermą (epiblemą).
Skórka wyróżniana jest także w budowie różnych części różnych pokoleń mszaków. Tworzy ją warstwa ściśle do siebie przylegających żywych komórek pozbawionych chloroplastów. Najczęściej jest to pojedyncza warstwa komórek.
U roślin magazynujących wodę epiderma jest wielowarstwowa. W tym przypadku wierzchnia warstwa komórek zapewnia ochronę organu, a kolejne warstwy magazynują wodę, tworząc tkankę wodną.
Budowa i funkcje[ | edytuj kod]
Pełni funkcje okrywającą. Tworzy ją najczęściej pojedyncza warstwa komórek, ściśle do siebie przylegających pozbawionych chloroplastów i otoczonych celulozową ścianą.
Skórka u mszaków[ | edytuj kod]
U glewików plecha gametofitu zbudowana jest jednorodnie, ale już w budowie sporofitu wyróżnia się skórkę zbudowaną z wydłużonych pionowo komórek, między którymi znajdują się aparaty szparkowe. U mchów skórka występuje w secie sporofitu i łodyżce gametoforu, może być jedno- lub kilkuwarstwowa, z aparatami szparkowymi położonymi na powierzchni lub zagłębionymi. Specyficznie wykształcona kilkuwarstwowa tkanka okrywająca torfowców określana jest mianem hialodermy. Wśród wątrobowców skórka wyróżniana jest tylko w plechach gametofitów porostnicowców. Na powierzchni górnej zawiera aparaty szparkowe, na dolnej chwytniki i łuski brzuszne.
Skórka u roślin naczyniowych[ | edytuj kod]
U roślin naczyniowych epiderma występuje tylko na powierzchni organów o budowie pierwotnej oraz w łodydze roślin zielnych. U innych roślin wieloletnich w momencie rozpoczęcia przyrostu wtórnego i rozrastania się łodygi na grubość skórka zastępowana jest przez perydermę (korkowicę). U niektórych roślin tworząca ją tkanka korkotwórcza zakłada się w samej skórce, u większości jednak w warstwie podskórkowej.
Zewnętrzna część ścian komórkowych w skórce roślin naczyniowych jest zwykle grubsza i wysycona kutyną. Kutyna tworzy na skórce ochronną warstwę zwaną kutykulą. Wysycenie kutyną następuje w procesie inkrustacji a pokrycie dodatkową warstwą kutykuli w procesie adkrustacji. W efekcie organizm rośliny jest chroniony przed utratą wody. Pokryta kutykulą epiderma jest także trudno przepuszczalna dla gazów. W celu zapewniania odpowiedniej wymiany gazowej w epidermie znajdują się aparaty szparkowe. Komórki aparatów szparkowych są jedynymi komórkami epidermy zawierającymi chloroplasty.
Epiderma może być gładka, wtedy zazwyczaj posiada grube warstwy kutykuli, lub może wytwarzać na swojej powierzchni rozmaite twory, takie jak: włoski i kolce, u paproci łuskowate wyrostki zwane ramentami.
Przypisy[ | edytuj kod]
- Janiak Agnieszka, Iwona Szarejko. Genetyczne i molekularne podstawy rozwoju włośników u Arabidopsis thaliana. „Post. Biol. Kom.”. 34, s. 409-424, 2007.
- Monika Naprzał, Albert Janota, Michał Szopiński, Krzysztof Sitko, Eugeniusz Małkowski. Pobieranie i transport jonów azotanowych w roślinach oraz ich wpływ na architekturę korzeni. „Kosmos”. 3 (312) (65), s. 411-417, 2016.
- ↑ Zygmunt Hejnowicz: Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. Organy wegetatywne. Wyd. Nauk. PWN, 2002, s. 63-64, 251. ISBN 83-01-13825-4.
- ↑ J. Mickiewicz, D. Sobotka: Zarys briologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 37, 38, 65.
- ↑ Szweykowska Alicja, Szweykowski Jerzy: Botanika t.1 Morfologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 133-137. ISBN 83-01-13953-6.
- Malinowski Edmund: Anatomia roślin. warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 122-124.
- ↑ Zbigniew Podbielkowski, Irena Rejment-Grochowska, Alina Skirgiełło: Rośliny zarodnikowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 605, 628-631. ISBN 83-01-04394-6.
- Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 822-823. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ Janina Jasnowska, Mieczysław Jasnowski, Jan Radomski, Stefan Friedrich, Wojciech W.A. Kowalski: Botanika. Szczecin: Wyd. Brasika, 2008, s. 153-156. ISBN 978-83-902821-6-9.
- Andrzej Tretyn: Podstawy strukturalno-funkcjonalne komórki roślinnej W: Fizjologia roślin (red. Kopcewicz Jan, Lewak Stanisław). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 22-88. ISBN 83-01-13753-3.