Dziurawcowate
Przeczytaj także...
Roślina jednoroczna, terofit (gr. theros = lato, phyton = roślina) – jedna z form życiowych roślin. Oznacza roślinę przechodzącą cały cykl rozwojowy (od wykiełkowania z nasiona do wydania własnych nasion) w ciągu jednego okresu wegetacyjnego, później ginąca. Obumierają zarówno nadziemne pędy, jak i części podziemne. Niesprzyjającą wegetacji porę roku przetrwają tylko nasiona. Rośliny jednoroczne należą do roślin monokarpicznych. Są roślinami zielnymi – mają zielne, niezdrewniałe pędy.Półkrzew, podkrzew (łac. suffrutex) – rośliny mające charakter przejściowy między krzewami a roślinami zielnymi. Tylko dolna część ich pędu jest zdrewniała, podczas gdy górna pozostaje zielna. Wraz z końcem okresu wegetacyjnego zamierają tylko części zielne. W klasyfikacji Raunkiæra półkrzewy zaliczane są do chamefitów. Ich wysokość zazwyczaj nie przekracza 1 m.
Wierzchotka (ang. cyme, łac. cyma) – rodzaj kwiatostanów, należący do grupy kwiatostanów zamkniętych. Kwiaty wyrastają na wierzchołkach rozgałęziających się osi. Gdy zaczyna wyrastać kwiat, oś kończy swój wzrost, zaczynają natomiast w kącie listków rozwijać się boczne osie drugiego rzędu, znowu kończące się kwiatem. Wskutek tego w wierzchotce kwiaty zaczynają kwitnąć od środka kwiatostanu, promieniście w kierunku jego obrzeży. Wierzchotki to cała grupa kwiatostanów, dzieląca się na kilka jeszcze typów:
Roślina jednoroczna, terofit (gr. theros = lato, phyton = roślina) – jedna z form życiowych roślin. Oznacza roślinę przechodzącą cały cykl rozwojowy (od wykiełkowania z nasiona do wydania własnych nasion) w ciągu jednego okresu wegetacyjnego, później ginąca. Obumierają zarówno nadziemne pędy, jak i części podziemne. Niesprzyjającą wegetacji porę roku przetrwają tylko nasiona. Rośliny jednoroczne należą do roślin monokarpicznych. Są roślinami zielnymi – mają zielne, niezdrewniałe pędy.Półkrzew, podkrzew (łac. suffrutex) – rośliny mające charakter przejściowy między krzewami a roślinami zielnymi. Tylko dolna część ich pędu jest zdrewniała, podczas gdy górna pozostaje zielna. Wraz z końcem okresu wegetacyjnego zamierają tylko części zielne. W klasyfikacji Raunkiæra półkrzewy zaliczane są do chamefitów. Ich wysokość zazwyczaj nie przekracza 1 m.
Wierzchotka (ang. cyme, łac. cyma) – rodzaj kwiatostanów, należący do grupy kwiatostanów zamkniętych. Kwiaty wyrastają na wierzchołkach rozgałęziających się osi. Gdy zaczyna wyrastać kwiat, oś kończy swój wzrost, zaczynają natomiast w kącie listków rozwijać się boczne osie drugiego rzędu, znowu kończące się kwiatem. Wskutek tego w wierzchotce kwiaty zaczynają kwitnąć od środka kwiatostanu, promieniście w kierunku jego obrzeży. Wierzchotki to cała grupa kwiatostanów, dzieląca się na kilka jeszcze typów:
.mw-parser-output .takson-zwierzeta .naglowek{color:black!important;background:#d3d3a4!important}.mw-parser-output .takson-rosliny .naglowek{color:black!important;background:#90ee90!important}.mw-parser-output .takson-grzyby .naglowek{color:black!important;background:#add8e6!important}.mw-parser-output .takson-protozoa .naglowek{color:black!important;background:#f0e68c!important}.mw-parser-output .takson-chromalveolata .naglowek{color:black!important;background:#adff2f!important}.mw-parser-output .takson-excavata .naglowek{color:black!important;background:#f0e68c!important}.mw-parser-output .takson-amoebozoa .naglowek{color:black!important;background:#ffc8a0!important}.mw-parser-output .takson-opisthokonta .naglowek{color:black!important;background:#e0d0b0!important}.mw-parser-output .takson-sar .naglowek{color:black!important;background:Moccasin!important}.mw-parser-output .takson-bakterie .naglowek{color:black!important;background:#d3d3d3!important}.mw-parser-output .takson-archeony .naglowek{color:black!important;background:#f3e0e0!important}.mw-parser-output .takson-eukarionty .naglowek{color:black!important;background:#faf0e6!important}.mw-parser-output .takson-inne .naglowek{color:white!important;background:red!important}
Harungana Lamarck
Psorospermum Spach
Vismia Vand.
Cratoxylum Blume
Eliea Cambess.
Hypericum L. – dziurawiec
Santomasia N. Robson
Dziurawcowate (Hypericaceae Juss.) – rodzina roślin zielnych i drzewiastych z rzędu malpigiowców. Obejmuje 7 rodzajów z ok. 590 gatunkami. Rośliny te występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem obszarów polarnych, pustynnych i pokrytych wilgotnymi lasami równikowymi, przy czym poza strefą międzyzwrotnikową rosną tylko przedstawiciele rodzaju dziurawiec (Hypericum), jedynego reprezentującego rodzinę we florze Polski. Rodzaj ten jest przy tym zdecydowanie najbardziej liczny w rodzinie – skupia ok. 470 gatunków. Niektóre gatunki wykorzystywane są w ziołolecznictwie (zwłaszcza dziurawiec zwyczajny). Poza tym szereg gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne. Drewno drzew z rodzaju Cratoxylum jest cenionym surowcem w południowo-wschodniej Azji. Dziurawce ze względu na zawartość hyperycyny mogą powodować wrażliwość na światło słoneczne, co jest problematyczne zwłaszcza w przypadku wypasanych zwierząt roślinożernych.
Zestawienie obejmuje gatunki roślin naczyniowych występujące w stanie dzikim w Polsce (rodzime i obce, także gatunki zawlekane lub dziczejące przejściowo – efemerofity). Nazewnictwo i układ systematyczny oparty jest na "Krytycznej liście roślin naczyniowych Polski". Gatunki efemerofitów zapisane są czcionką pomniejszoną.Pręcik (łac. stamen) – męski organ płciowy w kwiecie, bardzo silnie zredukowany i zmieniony liść. Ponieważ każdy pylnik (theca) ma połączone po dwa woreczki pyłkowe, pręcik okrytozalążkowych jest mikrosporofilem o 4 mikrosporangiach lub 2 synangiach dwusporangiowych. U roślin okrytonasiennych składa się z nitki pręcikowej (filamentum) i główki (anthera), która jest zróżnicowana na dwa pylniki (thecae) połączone płonnym łącznikiem (connectivum). W pylnikach znajdują się komory pyłkowe zawierające tkankę wyściełającą (tzw. tapetum) oraz tkankę zarodnikotwórczą (tzw. archespor), która wytwarza ziarna pyłku kwiatowego lub pyłkowiny. Dojrzałe pylniki pękają, pyłek się wysypuje i zostaje on dalej przenoszony przez wiatr, owady, zwierzęta, a następnie osadza się na znamionach słupków innych kwiatów (następuje zapylenie). Istnieją także rośliny o kwiatach samopylnych.
Morfologia[ | edytuj kod]
Pokrój Rośliny jednoroczne, byliny, półkrzewy i krzewy, rzadko drzewa. Pędy są nagie lub owłosione, zwykle włoskami prostymi, rzadko gwiazdkowatymi. Charakterystyczne dla rodziny jest występowanie punktowych lub liniowych czerwonych lub czarnych gruczołów w różnych organach, zawierających ciemnoczerwony barwnik hyperycynę i pseudohiperycynę. Liście Naprzeciwległe, siedzące lub krótkoogonkowe, pojedyncze, całobrzegie (czasem z gruczołkami na brzegach), bez przylistków. W blaszkach bywają widoczne pod światło przeświecające punktowe gruczołki lub kanały z olejkami eterycznymi. Kwiaty Zebrane najczęściej w wierzchotkowe kwiatostany w szczytowej części rośliny, rzadziej wyrastają pojedynczo na szczytach pędów. Działki kielicha 4 lub 5, często gruczołowate, czasem zrośnięte u nasady, trwałe lub opadające. Płatki korony w liczbie czterech lub pięciu, zwykle żółte, pomarańczowe lub różowe, rzadko białe lub czerwone. Pręciki zawsze liczne, wyrastają w dwóch okółkach lub zebrane w pęczki naprzeciw płatków. Nitki okazałe, czasem połączone w różny sposób. Pylniki pękają podłużnymi pęknięciami, łącznik między nimi często ogruczolony. Zalążnia górna, powstaje z 3–5 owocolistków, z których każdy tworzy własną komorę i szyjkę słupka. Owoce Wielonasienne torebki lub jagody. Nasiona drobne, czasem oskrzydlone.Systematyka[ | edytuj kod]
Przedstawiciele rodziny dawniej włączani byli do rodziny kluzjowatych Clusiaceae, w jej szerokim ujęciu (sensu lato). Ze względu na ich odrębną pozycję filogenetyczną, siostrzaną względem zasennikowatych – zostały wyodrębnione w osobną rodzinę.
Gumiakowate (Calophyllaceae) – rodzina roślin drzewiastych i krzewiastych z rzędu malpigiowców o zasięgu obejmującym wszystkie kontynenty w ich częściach położonych w strefie tropikalnej.Korona (łac. corolla, ang. corolla) – element kwiatu składający się z okółka barwnych płatków korony (petala), które stanowią powabnię dla owadów, lub innych zwierząt zapylających kwiaty. Korona stanowi wewnętrzną część okwiatu.
Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzina siostrzana dla zasennikowatych, blisko spokrewniona z gumiakowatymi, zaliczana do obszernego rzędu malpigiowców (Malpighiales), należącego do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych.
Olejek eteryczny (łac. oleum aetherium, oleum aethereum) – ciekła, lotna substancja zapachowa, znajdująca się najczęściej w specjalnych komórkach tkanki wydzielniczej roślin. Takie komórki są charakterystyczne dla roślin olejkodajnych, np. gatunków z rodziny sosnowatych, jasnotowatych, mirtowatych, rutowatych i baldaszkowatych. Pod względem składu olejek jest mieszaniną rozmaitych związków chemicznych, takich jak ketony, aldehydy, alkohole, estry, laktony, terpeny, i innych związków organicznych, w tym zawierających azot i siarkę związków o nieprzyjemnym zapachu (np. aminy, tiole).Integrated Taxonomic Information System (ITIS) – system zaprojektowany do dostarczania informacji taksonomicznych o organizmach. Został utworzony w 1996 r. System jest wspierany przez agencje rządowe Stanów Zjednoczonych Ameryki, Kanady i Meksyku. Współpracuje z taksonomami z całego świata. Jest partnerem Species 2000 i Global Biodiversity Information Facility (GBIF). Współuczestniczy w realizacji międzynarodowego programu Katalog Życia (Catalogue of Life Programme).
Podział i wykaz rodzajów
Plemię Vismieae Choisy
Plemię Cratoxyleae Bentham & J. D. Hooker
Plemię Hypericeae
Przypisy[ | edytuj kod]
- Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-11-16] (ang.).
- ↑ List of Genera in HYPERICACEAE, [w:] Vascular plant families and genera [online], Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-11-16] (ang.).
- ↑ Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 337-338. ISBN 978-1-842466346.
- ↑ Norman K. B. Robson: Hypericaceae Jussieu. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-11-16].
- Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
Identyfikatory zewnętrzne:
BioLib: 3229
EoL: 5405926
Flora of North America: 10436
GBIF: 4900406
iNaturalist: 71412
IPNI: 30001287-2
ITIS: 822429
NCPI: 629714
Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:30001287-2
Tela Botanica: 100915
Tropicos: 42000447
System APG IV – system klasyfikacyjny roślin okrytonasiennych opublikowany w roku 2016 przez członków Angiosperm Phylogeny Group. Jest to kolejna wersja systemu klasyfikacyjnego rozwijanego od 1998 roku, sukcesywnie zastępująca poprzednie klasyfikacje (APG I z 1998, APG II z 2003 i APG III z 2009). Klasyfikacja bazuje na analizie powiązań filogenetycznych między grupami roślin, ustalanych głównie na podstawie danych molekularnych. System został skompilowany przez 16 autorów z 6 krajów, ale uwzględnia też wyniki warsztatów przeprowadzonych w Kew Gardens oraz ankiety internetowej, na którą odpowiedziało 441 respondentów z 42 krajów. Szerokie konsultacje i uznanie sugestii większości zamiast przyjęcia stanowiska ekspertów (np. w kwestii szerokiego ujęcia rodziny ogórecznikowatych Boraginaceae zamiast jej podziału) spowodowało zresztą kontrowersje w środowisku (Angiosperm Phylogeny Website publikuje w przypadkach spornych klasyfikację sugerowaną przez ekspertów, niżeli przyjętą w APG IV opinię większości).Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski – całościowa, krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Opracowana została przez Instytut Botaniki im. prof. W. Szafera PAN w Krakowie. Składa się z dwóch wydań.
Warto wiedzieć że... beta
Przylistek (łac.stipula, ang. stipule) – organ wykształcający się po obu stronach nasady ogonka liściowego lub liścia siedzącego u wielu przedstawicieli roślin okrytonasiennych. Wykształcają się one zwłaszcza u podstawy liści zaopatrywanych przez trzy ślady (luki) liściowe. Powstają z dolnej części zawiązka liściowego (z górnej powstaje zwykle ogonek i blaszka liściowa). Wykształcają się jako zróżnicowane morfologicznie i pełniące rozmaite funkcje organy. Często mają postać liściokształtną i pełnią funkcję asymilacyjną (np. u grochu Lathyrus aphaca), czasem dodatkowo chronią zawiązki i młode liście. Szczególną rolę ochronną pełnią łuskowate przylistki okrywające pąk i chroniące go przed uszkodzeniem (np. w przypadku pąków zimujących). U niektórych roślin (np. u robinii) przylistki wykształcają się jako ciernie, u innych mają postać włosków lub gruczołów.
Krzew – roślina drzewiasta o zdrewniałej łodydze, która od nasady rozgałęzia się na wiele pędów równorzędnych. W przeciwieństwie do drzew u krzewów brak osi głównej – pnia.
Owoc (łac. fructus) − w znaczeniu botanicznym występujący u okrytozalążkowych organ powstający z zalążni słupka, zawierający w swym wnętrzu nasiona, osłaniający je i ułatwiający rozsiewanie.
Ulistnienie, filotaksja – regularny układ liści na łodydze roślin, stały dla poszczególnych gatunków. Różne schematy ulistnienia wyróżnia się na podstawie liczby liści wyrastających z poszczególnych węzłów łodygi i ich ułożenia względem siebie. Czynnikiem ekologicznym determinującym układ liści na łodydze jest dążenie do optymalnego wykorzystania światła, w tym poprzez unikanie wzajemnego ocieniania się przez liście.
Liść (łac. folium) – organ roślinny, element budowy części osiowej (pędowej) roślin telomowych. Wyrastające z węzłów końcowe elementy rozgałęzień pędu, wyodrębniające się ze względu na funkcję i budowę od łodygi (nie mają np. zdolności do nieprzerwanego wzrostu). Pełnią głównie funkcje odżywcze i z tego powodu mają zwykle dużą powierzchnię umożliwiającą ekspozycję na odpowiednią ilość promieniowania słonecznego. Poza tym liście biorą udział w transpiracji, gutacji i wymianie gazowej. Nierzadko liście pełnią także funkcje spichrzowe, czepne, ochronne, obronne i pułapkowe, w takich przypadkach ulegając daleko idącym przystosowaniom w zakresie funkcji i budowy.
Santomasia – monotypowy rodzaj roślin okrytonasiennych z rodziny dziurawcowatych. Jedynym przedstawicielem gatunku jest Santomasia steyermarkii.
Drzewa – grupa roślin, do której zaliczają się największe rośliny lądowe. Grupa ta nie jest taksonem – grupuje tylko organizmy roślinne podobne morfologicznie i funkcjonalnie. Drzewa są roślinami wieloletnimi o zdrewniałych łodygach (i zwykle też korzeniach). Od innych roślin drzewiastych (krzewów i krzewinek) różnią się posiadaniem łodygi głównej (pnia) rozgałęziającej się dopiero od pewnej wysokości. Liczne rozgałęzienia wraz z listowiem tworzą koronę drzewa. Do drzew zalicza się niekiedy rośliny posiadające kłodzinę zamiast pnia zakończoną pękiem liści tj. paprocie drzewiaste, sagowcowe, palmy, pandany, juki i draceny. Bardziej zawężone definicje wyłączają wieloletnie rośliny o zdrewniałych łodygach, które nie posiadają zdolności przyrostu na grubość i nie tworzą korony ze zdrewniałych rozgałęzień łodygi. Dział botaniki zajmujący się drzewami to dendrologia (gr. δένδρον – drzewo). W Polsce kilkadziesiąt tysięcy najstarszych i najbardziej okazałych drzew podlega ochronie prawnej jako pomniki przyrody. W leksykonach lub spisach gatunków roślin drzewa bywają oznaczane symbolem przypominającym symbol Saturna lub alchemiczny symbol ołowiu, tj. podwójnie kreślone h. (Pojedynczo kreślone h, czyli ħ, oznacza krzew)