Dziedzictwo kulturowe

Przeczytaj także...
Etniczność (od gr. ethnos oznaczającego rasę) zasadnicza cecha określonej zbiorowości etnicznej, stanowiąca zespół wzajemnie i silnie z sobą powiązanych cech społeczno-kulturowych, określających odmienność i specyfikę konkretnej zbiorowości ("swoich") wobec zbiorowości innych ("obcych"). Termin ten jednak nie jest jednoznacznie ujmowany i ciągle w naukach społecznych trwają próby jego odpowiedniego zdefiniowania.Karol Estreicher młodszy (ur. 4 marca 1906 w Krakowie, zm. 29 kwietnia 1984 tamże) – polski historyk sztuki, prozaik, autor licznych publikacji, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyrektor Muzeum UJ (1951-76). Był zaangażowany w rewindykację polskich dzieł sztuki zagrabionych w czasie II wojny światowej.
Fauna (od łac. Faunus – bóg trzód i pasterzy) – ogólne określenie na wszystkie gatunki zwierząt na danym obszarze (np. fauna Polski) lub w danym środowisku (fauna sawannowa), a także okresie geologicznym (np. fauna kambryjska). Badanie fauny pozostaje w gestii faunistyki, ale korzystają z niego również inne dziedziny biologii, np. ekologia i etologia, natomiast odkrycia faunistyki są systematyzowane przez systematykę.

Dziedzictwo kulturowe – zasób rzeczy materialnych i niematerialnych wraz ze związanymi z nim wartościami duchowymi, zjawiskami historycznymi i obyczajowymi, uznawany za godny ochrony prawnej dla dobra społeczeństwa i jego rozwoju oraz przekazania następnym pokoleniom z uwagi na zrozumiałe i akceptowane wartości historyczne, patriotyczne, religijne, naukowe i artystyczne, mające znaczenie dla tożsamości i ciągłości rozwoju politycznego, społecznego i kulturalnego, dowodzenia prawdy i upamiętniania wydarzeń historycznych, kultywowania poczucia piękna i wspólnoty cywilizacyjnej.

Sztuka – dziedzina działalności ludzkiej uprawiana przez artystów. Nie istnieje jedna spójna, ogólnie przyjęta definicja sztuki, gdyż jej granice są redefiniowane w sposób ciągły, w każdej chwili może pojawić się dzieło, które w arbitralnie przyjętej, domkniętej definicji się nie mieści. Sztuka spełnia rozmaite funkcje, m.in. estetyczne, społeczne, dydaktyczne, terapeutyczne, jednak nie stanowią one o jej istocie.Lista światowego dziedzictwa (ang. World Heritage List; fr. Liste du patrimoine mondial) – lista obiektów objętych szczególną ochroną międzynarodowej organizacji UNESCO, filii ONZ, ze względu na ich unikatową wartość kulturową bądź przyrodniczą dla ludzkości. Lista obejmuje (w czerwcu 2013) 981 obiektów w 160 krajach, w tym 759 obiektów dziedzictwa kulturowego (K), 193 przyrodniczego (P) i 29 mieszanych (K, P). O wpisaniu danego obiektu na listę decyduje Komitet Światowego Dziedzictwa w trakcie corocznej sesji, począwszy od 1977 r. Nominacje zgłaszane są przez poszczególne kraje. Jeżeli wniosek o wpisanie danego miejsca na listę nie zostanie uwzględniony, może być złożony ponownie.

Materialne dziedzictwo kulturowe podzielone jest na nieruchome dziedzictwo, obejmujące budynki, które same mogą zawierać zainstalowaną sztukę, taką jak organy, witraże i freski, duże instalacje przemysłowe lub inne zabytkowe miejsca, oraz ruchome dziedzictwo obejmujące książki, dokumenty, dzieła sztuki, ruchome maszyny, ubranie i inne artefakty, które są uważane za godne zachowania na przyszłość. Należą do nich obiekty istotne dla archeologii, architektury, nauki i technologii o określonej kulturze.

Nauka – autonomiczna część kultury służąca wyjaśnieniu funkcjonowania świata, w którym żyje człowiek. Nauka jest budowana i rozwijana wyłącznie za pomocą tzw. metody naukowej lub metod naukowych nazywanych też paradygmatami nauki poprzez działalność badawczą prowadzącą do publikowania wyników naukowych dociekań. Proces publikowania i wielokrotne powtarzanie badań w celu weryfikacji ich wyników prowadzi do powstania wiedzy naukowej. Zarówno ta wiedza jak i sposoby jej gromadzenia określane są razem jako nauka.Pomnik przyrody – prawnie chroniony twór przyrody, szczególnie cenny ze względów naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych.

Niematerialne dziedzictwo kulturowe składa się z niefizycznych aspektów danej kulturze. Koncepcja obejmuje również sposoby zachowań w społeczeństwie, a często formalnych zasad działających w określonym kontekście kulturowym. Należą do wartości społecznych i tradycji, zwyczajów i praktyk, estetyczne i duchowe przekonania, artystycznej ekspresji, język i inne aspekty działalności człowieka. Znaczenie artefakty fizyczne mogą być interpretowane w kontekście społeczno-ekonomicznych, politycznych, etnicznych, religijnych i filozoficznych wartości określonej grupy osób. Naturalnie niematerialne dziedzictwo kulturowe jest trudniejszy do utrzymania niż fizycznych obiektów.Aspekty zachowania i ochrony wartości niematerialnych kulturalnych należą: folklor, zachowanie języka, pomnik przyrody.

Krajobraz kulturowy – fizyczne, obserwowalne wzrokowo wyrażenie kultury ludzkiej na powierzchni Ziemi, łączący elementy środowiska przyrodniczego i kulturowego.Cywilizacja – poziom rozwoju społeczeństwa w danym okresie historycznym, który charakteryzuje się określonym poziomem kultury materialnej, stopniem opanowania środowiska naturalnego i nagromadzeniem instytucji społecznych. Stanowi ona najwyższy poziom organizacji społeczeństw, z którymi jednostki identyfikują się. W skład cywilizacji wchodzą mniejsze jednostki np.: narody, wspólnoty pierwotne czy inne zbiorowości.

Dziedzictwo naturalne jest również ważnym elementem dziedzictwa społeczeństwa, obejmujący wsi i środowiska naturalnego, w tym flory i fauny, naukowo znany jako różnorodności biologicznej, a także elementów geologicznych (w tym mineralogiczne, geomorfologiczne, paleontologiczne, itp). Tego rodzaju zabytków często służą jako ważny składnik w branży turystycznej danego kraju, przyciąga wielu turystów z zagranicy, jak i lokalnie. Dziedzictwo może obejmować także krajobrazy kulturowe (naturalne cechy, które mogą mieć atrybuty Kultury). Aspekty zachowania i ochrony dziedzictwa naturalnego obejmują: ochrona rzadkich ras, rośliny.

Jacek Mieczysław Sobczak (ur. 1946) – polski prawnik, profesor nauk prawnych, sędzia Sądu Najwyższego, nauczyciel akademicki Wydziału Prawa Uniwersytetu SWPS w Warszawie.Społeczeństwo – podstawowe pojęcie socjologiczne, jednakże niejednoznacznie definiowane. Terminem tym tradycyjnie ujmuje się dużą zbiorowość społeczną, zamieszkującą dane terytorium, posiadające wspólną kulturę, wspólną tożsamość oraz sieć wzajemnych stosunków społecznych. Społeczeństwo ponadto posiada własne instytucje pozwalające mu na funkcjonowanie oraz formę organizacyjną w postaci państwa, plemienia czy narodu.

Ochrona dziedzictwa kulturowego – w tym obszarze znacząca była Konwencja o ochronie światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, która została przyjęta przez Konferencję Generalną UNESCO w roku 1972. W 2011 roku odnotowano, że istnieje 936 Światowego Dziedzictwa UNESCO: 725 183 naturalne i 28 mieszanych właściwości kulturowych, w 153 krajach. Każde z tych miejsc jest uważane za ważny dla społeczności międzynarodowej. UNESCO rozpoczął wyznaczenie arcydzieła ustnego i niematerialnego dziedzictwa ludzkości. Komitet Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych w ramach Rady Gospodarczej i Społecznej Narodów Zjednoczonych z artykułem 15 Paktu starał się wpoić zasady, na jakich dziedzictwo kulturowe jest chronione jako część podstawowego prawa człowieka.

Flora (z łac. Flora – rzymska bogini kwiatów) – ogół gatunków roślin występujących na określonym obszarze w określonym czasie. Ze względu na odniesienie czasowe wyróżnia się flory współczesne lub flory dawnych okresów geologicznych, zwane florami kopalnymi (np. flora trzeciorzędu). Zakres flory może być ograniczany także do określonego biotopu (np. flora górska) lub określonej formacji roślinnej (np. flora lasu deszczowego). Flora może być ogólna lub ograniczona do wybranej grupy taksonomicznej lub ekologicznej (np. flora chwastów, flora roślin naczyniowych, flora mchów). Określenie flora bakteryjna oznacza ogół bakterii żyjących w organizmie ludzkim (flora fizjologiczna człowieka) lub w określonym jego miejscu (np. flora bakteryjna jamy ustnej). Ogół grzybów występujących na danym obszarze określano dawniej mianem flory grzybów lub mikoflory, współcześnie stosowany jest termin mikobiota podkreślający brak pokrewieństwa grzybów i roślin.Zbigniew Kazimierz Witek (ur. 4 marca 1948 w Wieluniu) – polski inżynier, absolwent i w latach 1972–2004 pracownik naukowy Wydziału Elektrycznego Akademii Górniczo-Hutniczej, od 1996 XIV prezes Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, od 1997 założyciel i dyrektor Instytutu Badań Dokumentacji i Poszukiwań Dzieł Sztuki im. Karola Estreichera, profesor kontraktowy w Wyższej Szkole Handlowej w Krakowie.

Publikacje o dziedzictwie kultury[]

Karol Estreicher jr, Straty kultury polskiej. Katalog strat kultury polskiej pod okupacją niemiecką 1939-1943, Londyn 1944.

Karol Estreicher jr, Curtural Losses of Poland. Index of Polish cultural losses during the German occupation 1939-1943, London 1944.

Stanisław Edward Nahlik, Grabież dzieł sztuki. Rodowód zbrodni międzynarodowej, Wrocław-Kraków 1958.

Wojciech Kowalski, Restytucja dzieł sztuki. Studium z dziedziny prawa międzynarodowego, Katowice 1993.

Jan Pruszyński, Dziedzictwo kultury Polski, jego straty i ochrona prawna, t. I-II, Kraków 2001.

M. Weber, Unveräußerliches Kulturgut im nationalen und internationalen Rechtsverkehr, Berlin-New York 2002

Karol Estreicher jr, Straty kultury polskiej pod okupacją niemiecką 1939-1944 wraz z oryginalnymi dokumentami grabieży (Cultural Losses of Poland during the German occupation 1939-1944 with original documents of the looting). Do druku przygotował i wstępem opatrzył: Zbigniew Witek, Kraków 2003.

K. Odendahl, Kulturgüterschutz, Tübingen 2005.

Dariusz Matelski, Grabież i restytucja polskich dóbr kultury od czasów nowożytnych do współczesnych, t. I-II, Kraków 2006.

Prawo muzeów. Dedykowana pamięci prof. Jana Pruszyńskiego (1941-2008). Red. Józef Włodarski, Warszawa 2008.

Leksykon prawa ochrony zabytków. Red. Kamil Zeidler, Warszawa 2010.

Prawna ochrona zabytków. Red. Teresa Gardocka i Jacek Sobczak, Toruń 2010.

Przypisy

MKiDN, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Informacje ogólne, www.mkidn.gov.pl [dostęp 2016-02-20] (pol.).
Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjęta w ParyŜu dnia 16 listopada 1972.
l (red.), Polski Komitet ds Unesco: Konwencja, www.unesco.pl [dostęp 2016-02-19] .
l, Społeczne prawa człowieka archiwum / Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych / Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, www.mpips.gov.pl [dostęp 2016-02-20] .

Kultura (z łac. colere = „uprawa, dbać, pielęgnować, kształcenie”) – termin ten jest wieloznaczny, pochodzi od łac. cultus agri („uprawa roli”), interpretuje się go w wieloraki sposób przez przedstawicieli różnych nauk. Kulturę można określić jako ogół wytworów ludzi, zarówno materialnych, jak i niematerialnych: duchowych, symbolicznych (takich jak wzory myślenia i zachowania).Patriotyzm (łac. patria,-ae = ojczyzna, gr. patriates) – postawa szacunku, umiłowania i oddania własnej ojczyźnie oraz chęć ponoszenia za nią ofiar; pełna gotowość do jej obrony, w każdej chwili. Charakteryzuje się też przedkładaniem celów ważnych dla ojczyzny nad osobiste, a także gotowością do pracy dla jej dobra i w razie potrzeby poświęcenia dla niej własnego zdrowia lub życia. Patriotyzm to również umiłowanie i pielęgnowanie narodowej tradycji, kultury czy języka. Patriotyzm oparty jest na poczuciu więzi społecznej, wspólnoty kulturowej oraz solidarności z własnym narodem i społecznością.

w oparciu o Wikipedię (licencja GFDL, CC-BY-SA 3.0, autorzy, historia, edycja)

Warto wiedzieć że... beta

Pokolenie (generacja - łac. generatio - rodzenie, tworzenie) – w naukach społecznych i biologicznych termin posiadający kilka konotacji związanych z urodzeniem.

Teresa Gardocka (ur. 1947) - prawnik, doktor habilitowany nauk prawnych, profesor nadzwyczajny, specjalistka w zakresie prawa i postępowania karnego, prorektor ds. Współpracy Międzynarodowej w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej. W latach 1973–1989 pracownik naukowo-dydaktyczny na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, 2000-2004 profesor w Europejskiej Wyższej Szkole Prawa i Administracji. Od 2004 do 2008 r. profesor w Wyższej Szkole Handlu i Prawa w Warszawie, dziekan Wydziału Prawa, a w latach 2005–2008 rektor tej uczelni.

Geologia (gr. gḗ ‘Ziemia’, lógos ‘słowo’, ‘nauka’) – jedna z nauk o Ziemi, zajmuje się budową, własnościami i historią Ziemi oraz procesami zachodzącymi w jej wnętrzu i na jej powierzchni, dzięki którym ulega ona przeobrażeniom. W szerszym znaczeniu geologia dotyczy również innych planet skalistych.

Witraż – ozdobne wypełnienie okna, wykonane z kawałków kolorowego szkła wprawianych w ołowiane ramki osadzone między żelazne sztaby. Ramki stanowią kontur rysunku, kreskowanie na szkle lub malowanie na nim przeźroczystymi farbami podkreśla charakterystyczne elementy (głowę, oczy, ręce, fałdowanie szat, cieniowanie figur itp.). Witraże stosowano głównie w budownictwie sakralnym. Technika witrażu znana była w starożytności jednak została rozpowszechniona od wczesnego średniowiecza, a rozwinęła się w sztuce gotyckiej. Renesans witrażownictwa nastąpił na przełomie wieków XIX i XX w sztuce secesji.

Folklor (ang. folk-lore „wiedza ludu”) – symboliczno-artystyczna dziedzina kultury ludowej, mająca charakter wieloskładnikowy, niejednolity i synkretyczny.

Religia – system wierzeń i praktyk, określający relację pomiędzy różnie pojmowaną sferą sacrum (świętością) i sferą boską, a określonym społeczeństwem, grupą lub jednostką. Manifestuje się ona w wymiarze doktrynalnym (doktryna, wiara), w czynnościach religijnych (np. kult czy rytuały), w sferze społeczno-organizacyjnej (wspólnota religijna, np. Kościół) i w sferze duchowości indywidualnej (m.in. mistyka).

Język polski (polszczyzna) – język naturalny należący do grupy zachodniosłowiańskich (do których należą również czeski, słowacki, kaszubski, dolnołużycki, górnołużycki i wymarły połabski), stanowiących część rodziny indoeuropejskiej.