Dyspersja biologiczna
Zoochoria, zwierzęcosiewność – jeden ze sposobów rozprzestrzeniania diaspor roślinnych (nasion, zarodników, rozmnóżek) przez zwierzęta. Diaspory mogą być np. przyczepione do sierści, albo zjadane i później wydalane. Rośliny rozsiewające się przez zoochorię mają szczególne przystosowania do takiego sposobu rozsiewania, np. nasiona zaopatrzone w haczyki przyczepiające je do sierści zwierząt, specjalne ciałka zachęcające (tzw. elajosomy) mrówki do zabierania nasion, albo jadalne części owocu.Hydrochoria (wodosiewność) – jeden ze sposobów rozprzestrzeniania się nasion roślin i zarodników. Występuje często u roślin wodnych i błotnych (glony, kosaciec, olsza, grążel żółty i inne). Rzadziej u roślin rosnących na mniej wilgotnych stanowiskach np. u mchów, rozchodnika, wiesiołka. Wtedy zarodniki lub nasiona rozsiewane są dzięki deszczowi (deszczosiewność). Wśród roślin wybitnie lądowych hydrochoria występuje np. u palm, umożliwiając rozsiewanie się nasion palmy kokosowej i palmy seszelskiej na nawet bardzo odległe stanowiska (np. wyspy).
Diapauza – okres życia utajonego, wywoływany czynnikami zewnętrznymi, sterowany wewnętrznie (hormonalnie lub neurohormonalnie) okresowy stan zwolnienia rozwoju ontogenetycznego, wykorzystywany powszechnie przez organizmy w środowiskach podlegających silnym periodycznym lub nieperiodycznym zmianom zewnętrznych warunków życiowych lub w związku z przeobrażeniem. Może trwać od kilku tygodni do kilkudziesięciu lat (niektóre chrząszcze z rodziny kózkowatych i bogatkowatych). W okresie diapauzy organizm nie rozmnaża się, oddychanie i metabolizm są na bardzo niskim poziomie, następują zmiany w poziomie hormonów. Diapauza związana z periodycznym pogorszeniem się warunków otoczenia nazywana jest diapauzą obligatoryjną, a związana ze zmianami nieperiodycznymi – diapauzą fakultatywną. U niektórych pluskwiaków i szpecieli w stan diapauzy może zapadać tylko jedna płeć. Głównymi czynnikami wywołującymi diapauzę są fotoperiodyzm, temperatura, wilgotność i przegęszczenie.

1a. anemochoria – owoc mniszka z aparatem lotnym z puchu kielichowego
1b. anemochoria – skrzydlaki klonu
2a. hydrochoria – owoc kokosa przeniesiony przez wodę w odległe miejsce
2b. hydrochoria – kiełkujący owoc kokosa
3a. zoochoria – owoc rzepnia kolczastego, przyczepiający się do sierści zwierząt
3b. zoochoria – owoc bielunia dziędzierzawy
Dyspersja (z łac. dispersio, czyli rozproszenie), rozprzestrzenianie się – proces przemieszczania się organizmów w stosunku do obszaru zajętego przez populację lub poza organizm macierzysty.
Dyspersja kierunkowa to migracja (zwierząt lub roślin). Bezkierunkowe przemieszczanie się młodych ptaków po uzyskaniu samodzielności poza miejsce rozrodu nazywane jest dyspersją polęgową.

Ze względu na tempo i sposób rozprzestrzeniania się organizmów można wydzielić kilka jego typów. Według systemu Evelyn Christine Pielou są to:
U roślin głównym sposobem dyspersji jest rozsiewanie propagul. Za formę adaptacji umożliwiającą dyspersję w czasie uważana jest diapauza.
Do czynników ograniczających możliwości dyspersji osobników należą czynniki geograficzne (na przykład izolacja na wyspach środowiskowych) oraz bariery topograficzne, naturalne (rzeki, pasma górskie) i pochodzenia antropogenicznego (autostrady).
W ramach ochrony przyrody tworzone są korytarze ekologiczne, umożliwiające dyspersję zwierząt i roślin oraz zachowanie łączności pomiędzy zdefragmentowanymi siedliskami.
Zobacz też[ | edytuj kod]
Przypisy[ | edytuj kod]
- Charles Krebs: Ekologia. Eksperymentalna analiza rozmieszczeń i liczebności. Anna Kozakiewicz, Michał Kozakiewicz, Jakub Szacki (tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, s. 44–55. ISBN 83-01-12041-X.
- Mirosław Ślusarczyk. Diapauza jako strategia przetrwania. „Wiadomości Ekologiczne”. 44, s. 279–303, 1998.