Dynastia Xia
Przeczytaj także...
Międzynarodowy alfabet fonetyczny, MAF (ang. International Phonetic Alphabet, IPA; fr. Alphabet phonétique international, API) – alfabet fonetyczny, system transkrypcji fonetycznej przyjęty przez Międzynarodowe Towarzystwo Fonetyczne jako ujednolicony sposób przedstawiania głosek wszystkich języków. Składają się na niego zarówno symbole alfabetyczne jak i symbole niealfabetyczne oraz ok. 30 znaków diakrytycznych.Yu (Yǔ, 禹), urodzony jako Si Wenming (Sì Wénmìng, 姒文命), popularnie nazywany Wielki Yu (大禹 Dà Yǔ) był legendarnym założycielem dynastii Xia.
Wang Mang chiń. 王莽, (ur. 45 p.n.e. – zm. 6 października 23 n.e.) – cesarz Chin, panujący w latach 9–23 n.e.
Międzynarodowy alfabet fonetyczny, MAF (ang. International Phonetic Alphabet, IPA; fr. Alphabet phonétique international, API) – alfabet fonetyczny, system transkrypcji fonetycznej przyjęty przez Międzynarodowe Towarzystwo Fonetyczne jako ujednolicony sposób przedstawiania głosek wszystkich języków. Składają się na niego zarówno symbole alfabetyczne jak i symbole niealfabetyczne oraz ok. 30 znaków diakrytycznych.Yu (Yǔ, 禹), urodzony jako Si Wenming (Sì Wénmìng, 姒文命), popularnie nazywany Wielki Yu (大禹 Dà Yǔ) był legendarnym założycielem dynastii Xia.
Wang Mang chiń. 王莽, (ur. 45 p.n.e. – zm. 6 października 23 n.e.) – cesarz Chin, panujący w latach 9–23 n.e.
Dynastia Xia (ok. 2070-1600 lat p.n.e., chiń. 夏朝; pinyin Xià Cháo; Wade-Giles Hsia Ch’ao; wym. [ɕjâ ʈʂʰǎu]) – najstarsza dynastia wyróżniana w chińskiej tradycji historycznej, m.in. w Zapiskach historyka i Kronice bambusowej. Jej istnienie nie jest jednoznacznie potwierdzone przez wykopaliska archeologiczne, dlatego określa się ją jako półlegendarną.
Liu Xin (ur. ok. 46 p.n.e., zm. 23 n.e.) – chiński uczony, historyk i astronom, działający w okresie rządów Wang Manga.Hanyu pinyin – oficjalna transkrypcja standardowego języka mandaryńskiego (putonghua) – urzędowego języka Chin – na alfabet łaciński.
Według tekstów z okresu Walczących Królestw założycielem dynastii był legendarny Wielki Yu, który otrzymał tron od Shuna.
Wielu chińskich archeologów uważa, że Dynastia Xia wywodzi się z kultury Erlitou. Ten pogląd nie jest podzielany przez zagranicznych badaczy, bowiem nie zachowały się żadne pisemne świadectwa dotyczące kultury Erlitou. Naukowcy zgadzają się, że potrzebne są dalsze wykopaliska w celu pełnej weryfikacji historyczności dynastii Xia.
Dynastia Zhou (chiń.: 周朝; pinyin: Zhōu Cháo; pol.: czou) – dynastia rządząca Chinami w latach od ok. 1045 do 256 r. p.n.e., po okresie Shang, a przed powstaniem cesarstwa Qin. Była to najdłużej panująca dynastia w historii Chin, aczkolwiek realną władzę sprawowała tylko w pierwszym okresie tzw. Zachodniej Dynastii Zhou, tj. do 770 r. p.n.e. W drugim okresie, tzw. Wschodniej dynastii Zhou, jej rządy cechowała rosnąca rola feudałów, którzy w Okresie Wiosen i Jesieni doprowadzili do rozbicia dzielnicowego na ponad 100 małych państewek. W końcowych latach panowania Zhou nasiliły się tendencje unifikacyjne, które doprowadziły do zjednoczenia Chin na drodze podboju przez państwo Qin.Przydech (aspiracja) – zjawisko fonetyczne polegające na energicznym rozwarciu wcześniej zwartych narządów mowy, co daje słaby dźwięk h towarzyszący artykulacji danej spółgłoski zwartej.
Okres rządów[ | edytuj kod]
Dokładne daty rządów dynastii Xia są dyskusyjne. Według tradycyjnych kalkulacji historyka Liu Xina z okresu Xin, dynastia Xia rządziła w latach 2205-1766 p.n.e. Według Kroniki Bambusowej - w latach 1989-1558 p.n.e.
Okres Walczących Królestw (chiń. upr.: 战国时代; chiń. trad.: 戰國時代; pinyin: Zhànguó Shídài) – okres w historii Chin, końcowy okres dynastii Zhou, zakończony zjednoczeniem kraju przez Pierwszego Cesarza. Trwał od 480r. p.n.e. do a 221 r. p.n.e. (dynastia Zhou upadła w 256 r. p.n.e.). Nazwa okresu wywodzi się od księgi Zhanguo Ce (战国策, dosł. Intrygi Walczących Królestw).Archeologia (z gr. ἀρχαῖος archaīos – dawny, stary i -λογία -logiā – mowa, nauka) – nauka, której celem jest odtwarzanie społeczno-kulturowej przeszłości człowieka na podstawie znajdujących się w ziemi, na ziemi lub w wodzie źródeł archeologicznych, czyli materialnych pozostałości działań ludzkich.
Według współczesnych historyków chińskich, którzy pracowali w ramach zleconego przez rząd w Pekinie tzw. Projektu Chronologicznego Xia, Shang i Zhou (1996-2000; chiń. 夏商周断代工程), rządy dynastii Xia przypadały na okres między 2070 a 1600 rokiem p.n.e.
Znaczenie w chińskiej historiografii[ | edytuj kod]
W chińskim piśmiennictwie władcy Xia byli opisywani jako wzór moralności, mądrości, pracowitości i odwagi. Tradycja ta wywodzi się z koncepcji Mandatu Niebios promowanej przez konfucjanistów w okresie Wschodniej Dynastii Zhou. W myśl tej koncepcji, okres Xia był złotym wiekiem, na którym powinni wzorować się współcześni władcy. W okresie Han konfucjańska interpretacja stała się oficjalną ideologią cesarstwa.
Kronika bambusowa (chiń.: 竹书纪年; pinyin: Zhúshū Jìnián) – kronika chińska opisująca okres od 771 - 299 p.n.e., spisana najprawdopodobniej w III wieku p.n.e. na tabliczkach wykonanych z drewna bambusowego. Odnaleziona w roku 281 w grobie zamkniętym od 299 p.n.e. Część tabliczek została spalona, pozostałe pomieszane, jednakże w latach późniejszych zostały zinwentaryzowane.Język chiński (chiń. upr. 汉语, chiń. trad. 漢語, pinyin Hànyǔ; lub chiń. upr./chiń. trad. 中文, pinyin Zhōngwén) – język lub grupa spokrewnionych języków (tzw. makrojęzyk), należących do rodziny chińsko-tybetańskiej.
Władcy dynastii Xia[ | edytuj kod]
Przypisy[ | edytuj kod]
- Praca zbiorowa, 2005, Wielka Historia Świata, t.4, Polskie Media Amer.Com, str. 179, ISBN 83-7425-029-1.
- Mungello, David E. The Great Encounter of China and the West, 1500-1800 Rowman & Littlefield; 3 edition (28 Mar 2009) ISBN 978-0-7425-5798-7 p.97
- Liu, L. & Xiu, H., Rethinking Erlitou: legend, history and Chinese archaeology, Antiquity, Vol. 81 Nr. 314; str. 886–901, 2007
- Bagley, Robert. "Shang Archaeology." in The Cambridge History of Ancient China. Michael Loewe and Edward Shaughnessy, ed. Cambridge: Cambridge University Press, 1999.
Bibliografia[ | edytuj kod]
Kultura Erlitou (chiń. upr.: 二里头文化; chiń. trad.: 二里頭文化; pinyin: Erlǐtóu wénhuà) – nazwa nadana przez archeologów kulturze z wczesnej epoki brązu (1900 - 1600 p.n.e.), której ślady obecności znalezione zostały w następujących prowincjach współczesnych Chin: Henan, Hubei, Shaanxi, Shanxi. Nazwa pochodzi od miejsca odkrycia największej osady w roku 1959 (o powierzchni 3 km²). Większość chińskich archeologów uważa, że kulturę Erlitou należałoby utożsamiać z półlegendarną dynastią Xia. Ten pogląd nie jest podzielany przez innych archeologów, jako że nie zachowały się żadne pisemne świadectwa dotyczące kultury Erlitou.Dynastia Han (206 p.n.e.–220 n.e.) (chiń. upr.: 汉朝; chiń. trad.: 漢朝; pinyin: Hàn Cháo; Wade-Giles: Han Ch’ao; IPA: [xân tʂʰɑ̌ʊ̯]) była drugą dynastią cesarską Chin, po dynastii Qin (221–206 p.n.e.) i przed Epoką Trzech Królestw (220-280 n.e.).
Warto wiedzieć że... beta
Mandat Niebios (chiń.: 天命; pinyin: Tiānmìng) – tradycyjna teoria filozoficzna w Chinach, według której władca musi mieć poparcie Niebios (天), by rządzić. Mandat zyskują władcy sprawiedliwi, postępujący moralnie i obyczajnie, którzy dbają o swój lud. Jeżeli na tronie zasiada despota, Niebiosa mogą wycofać swój mandat, co sygnalizują poprzez np. zaćmienia, pojawienie się komety, klęski głodu, powodzie, trzęsienia ziemi, wojny itd. W takiej sytuacji sprawiedliwie jest wszcząć bunt przeciw władcy.
Konfucjanizm (儒學, rúxué, lub 儒家, rújiā) – system filozoficzno-religijny zapoczątkowany w Chinach przez Konfucjusza (Kong Fuzi, Kongzi) w V wieku p.n.e., a następnie rozwinięty m.in. przez Mencjusza (konfucjanizm idealistyczny) i Xunzi (konfucjanizm realistyczny) w III wieku p.n.e. Konfucjanizm głosi, że zbudowanie idealnego społeczeństwa i osiągnięcie pokoju na świecie jest możliwe pod warunkiem przestrzegania obowiązków wynikających z hierarchii społecznej oraz zachowywania tradycji, czystości, ładu i porządku.
Historia – nauka humanistyczna i społeczna, która zajmuje się badaniem przeszłości, a w znaczeniu ścisłym badaniem działań i wytworów ludzkich, aż do najstarszych poświadczonych pismem świadectw, w odróżnieniu od prehistorii, archeologii, antropologii lub historii naturalnej. Wynikiem badań historycznych jest opis dziejów (historiografia).
Angielska transkrypcja sinologiczna Wade’a i Gilesa – transkrypcja stosowana do zapisu wymowy języka chińskiego za pomocą alfabetu łacińskiego na potrzeby użytkowników języka angielskiego. Jej nazwa pochodzi od nazwisk dwóch brytyjskich sinologów, Thomasa Wade’a i Herberta Gilesa.
Samogłoska przymknięta tylna zaokrąglona – typ samogłoski spotykany w językach naturalnych. Symbol, który przedstawia ten dźwięk w Międzynarodowym Alfabecie Fonetycznym, to u (zwykła litera u).
Zapiski historyka lub Zapiski historyczne – jedna z najważniejszych kronik historii Chin, uważana za czołowe osiągnięcie chińskiej historiografii i wzór dla pokoleń dziejopisarzy. Powstała w latach 109–91 p.n.e., a jej autorem był Sima Qian, historyk na dworze dynastii Han. Zapiski sięgają czasów mitycznego Żółtego Cesarza, a kończą się na epoce autora. Ze względu na rolę, jaką pełnią w chińskiej tradycji, Sima Qian bywa nazywany chińskim Herodotem.