Donieck (ukr. Донецьк, Donećk; ros. Донецк, Donieck; do 1924 Juzowka, od 1924 do 1961 Stalino) – miasto we wschodniej części Ukrainy, nad rzeką Kalmius (ukr. Кальміус). Stolica obwodu donieckiego. Główny ośrodek przemysłowy w Donieckim Zagłębiu Węglowym.

Na początku 2020 roku, z liczbą mieszkańców wynoszącą niecałe 910 tys., Donieck zajmował piąte miejsce wśród najludniejszych ukraińskich miast. Stanowi centrum aglomeracji, którą w 2013 roku zamieszkiwało ok. 1,9 mln osób. Miasto ma charakter przemysłowy. Wraz z sąsiednimi ośrodkami miejskimi tworzy konurbację.

Historia[ | edytuj kod]

Za początki miasta uznaje się rok 1869 roku, gdy walijski właściciel hut, stalowni, zakładów zbrojeniowych i stoczni John Hughes wybudował zakłady metalurgiczne oraz kilka kopalń węgla na terenie kilku niewielkich osad założonych w XVII wieku przez Kozaków zaporoskich. Hughes przybył na ten teren z czterema synami, setką inżynierów, metalurgów, górników i budowlańców z maszynami parowymi i dwoma wielkimi piecami. Hughes zakupił tu grunty za 24 tys. funtów od kniazia Siergieja Koczubieja, który zobowiązał się był wobec cara Aleksandra II do zbudowania fabryki produkującej szyny dla kolei żelaznej. Huges otrzymał carską koncesję, która w zamian za zobowiązanie uruchomienia huty i stalowni produkującej kolejowe szyny dawała mu prawo do eksploatacji miejscowych złóż węgla i rudy żelaza. Osada dla robotników została założona w rejonie wsi Aleksandrowka (Александровка), którą od rosyjskiej wymowy nazwiska Hughes (Juz), zaczęto nazywać Juzowką (Юзовка). Pierwszy wielki piec wybudowany przez Walijczyków wytopił surówkę niespełna osiem miesięcy później. Po roku gotowe były pierwsze szyny, z których w roku kolejnym ułożono pierwszą w Donbasie 120-kilometrową linię Konstantynówka – Juzowka – Elenówka. Linia ta dała połączenie z magistralą Moskwa – Krym, a ta z całą siecią kolejową Rosji. W roku 1870 mieszkało w Juzowce zaledwie 164 ludzi, w roku 1884 – 5494, a w 1897 – 29 tys. ludzi. W maju roku 1917, w przededniu rewolucji październikowej, Juzowka otrzymała prawa miejskie. Mieszkało w niej wówczas ok. 70 tys. ludzi.

Pod koniec XIX w. stacja kolei drewnianej i żelaznej charkowsko-azowskiej w guberni jekaterynosławskiej. Podczas rosyjskiej wojny domowej, w ramach bitwy o Donbas, o miasto toczyły się w marcu-kwietniu 1919 r. ciężkie walki, a przemysł w całym regionie został w znacznej mierze unieruchomiony lub zniszczony. Czerwoni ostatecznie opanowali miejscowość w toku operacji donbaskiej w grudniu 1919 r.

Pierwsze kopalnie zostały znacjonalizowane w wyniku rewolucji. W roku 1924 na kilka tygodni zmieniono nazwę miasta Trock, a potem na Stalino (Сталино) na cześć Józefa Stalina.

Na początku II wojny światowej mieszkało tu 507 tys. ludzi. Wojska niemieckie zajęły miasto 16 października 1941 i pozostawały w nim do 5 września 1943 roku. W tym czasie liczba mieszkańców zmniejszyła się do niecałych 175 tys. W czasie walk o miasto uległo ono bardzo poważnym zniszczeniom i pod koniec wojny rozpoczęła się jego niemal całkowita odbudowa. Do dziś w Doniecku znaleźć można domy mieszkalne powstałe po wojnie, których budowniczymi byli jeńcy fińscy – stąd miejscowe określenie budynków jako „domy fińskie”.

Na fali drugiego etapu destalinizacji przeprowadzonego przez Nikitę Chruszczowa po 22 Zjeździe Komunistycznej Partii ZSRR w październiku 1961, wszystkie miasta radzieckie nazwane na cześć Stalina zostały przemianowane i Stalino zmieniło swoją nazwę na Donieck, od rzeki Doniec.

7 kwietnia 2014 Donieck został faktycznie opanowany przez wojska rosyjskie i prorosyjskich separatystów – przeciwników rządu w Kijowie. Uznany przez Rady Najwyższej Ukrainy za terytorium czasowo okupowane. Stanowi stolicę nieuznawanej Donieckiej Republiki Ludowej.

Geografia i klimat[ | edytuj kod]

Donieck leży na Wyżynie Donieckiej, w krajobrazie stepowym, w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego, kontynentalnego. Tereny wokół Doniecka są wykorzystywane przede wszystkim pod uprawę, gdyż znajdują się na nich żyzne szare gleby leśne i czarnoziemy.