Didaskalia

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Didaskalia (gr. διδασκαλία didaskalía „nauka, instrukcja; protokoły z przedstawień w teatrze”), inaczej tekst poboczny − wskazówki pisarza dla wystawiających dramat.

Rekwizyt, ""element przedmiotowy, który niezależnie od związanej z właściwym mu systemem elementarnym funkcji ilustracyjnej, pełni jeszcze instrumentalną, swoistą dlań rolę."Słuchowisko – podstawowa artystyczna, literacka forma, której tworzywem jest wyłącznie materia foniczna: głos ludzki, efekty akustyczne i muzyka. Tradycyjnie teksty słuchowisk miały postać zbliżoną do dramatu teatralnego, obecnie, poprzez wprowadzenie narratora, pojawiają się również formy epickie.

Są one pisane obok głównego tekstu, zwykle innym krojem (czasami również kolorem) czcionki (pochyłym bądź podkreślonym). Didaskalia dotyczą zwykle wyglądu bohaterów, rekwizytów lub oświetlenia. Ich celem jest pomoc reżyserowi w konstruowaniu scenariusza czy scenopisu, a następnie realizacji sztuki teatralnej, słuchowiska lub innego spektaklu.

Postać literacka (porte parole, bohater literacki) – fikcyjna osoba ukazana w świecie przedstawionym dzieła literackiego. Może być tożsama z podmiotem mówiącym dzieła (liryka, narratorzy pamiętników itp.), ale najczęściej jest od niego różna (epika, dramat). Jest uwidoczniana w tekście przez opis – cech wyglądu i charakteru oraz działań, a także może wyrażać w tekście swoje myśli i odczucia. Natomiast jej sposób zaistnienia w świecie przedstawionym jest uzależniony od motywacji i charakterystyki.Scenariusz – to materiał literacki będący podstawą realizacji fabuły. Scenariusz może sam w sobie stanowić utwór oryginalny, być przeróbką utworu dramatycznego zawierającego dialogi i odautorskie didaskalia, czy też przeróbką dzieła literackiego nie dramaturgicznego (adaptacja scenariuszowa opowiadania, powieści, noweli, itp.). Scenariusz przystosowuje dramat, słuchowisko, utwór niedramatyczny, itp. oraz składniki takiego utworu do wymagań sceny, filmu fabularnego, filmu dokumentalnego, spektaklu telewizyjnego czy nagrania radiowego. Scenariusz opierający się na specjalnie napisanym przez scenarzystę lub reżysera (film autorski), oryginalnym utworze dla filmu, zwany jest scenariuszem filmowym.

W dramacie antycznym i klasycystycznym didaskalia obejmowały informacje dotyczące czasu i miejsca akcji oraz aktorów aktualnie znajdujących się na scenie. Tekst poboczny rozwinął się w dramacie realistycznym, naturalistycznym oraz modernistycznym (np. u Stanisława Wyspiańskiego didaskalia stoją na równi z tekstem głównym, stając się samodzielną wypowiedzią).

Janusz Sławiński (ur. 5 marca 1934 w Warszawie, zm. 1 listopada 2014 tamże) – polski teoretyk i historyk literatury, profesor nauk humanistycznych.Dramat (z gr. δρᾶμα – dráma czyli działanie, akcja) – jeden z trzech rodzajów literackich (obok liryki i epiki). Jest to właściwie rodzaj sztuki na granicy teatru i literatury.

Przypisy[ | edytuj kod]

  1. Władysław Kopaliński: didaskalia. W: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [on-line]. slownik-online.pl. [dostęp 2018-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-02)].
  2. Henry George Liddell, Robert Scott: διδασκαλία (ang.). W: A Greek-English Lexicon [on-line]. [dostęp 2018-07-15].
  3. Lucyna Rożek; Anna Rosińska: Didaskalia a tekst poboczny. O definicyjnych problemach tekstu pobocznego i jego metatekstowym charakterze. W: Przyzywanie głębi do kręgu słów, myśli, idei i działań: księga Jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Józefowi Żurawiowi = in honorem Josephi Żuraw pod red. Stanisława Podobińskiego i Bogdana Snocha. Częstochowa: Wydawnictwo Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Częstochowie, 2001, s. 974-980, ​ISBN 83-7098-711-7​
  4. Sławiński 1986 ↓, s. 188.

Bibliografia[ | edytuj kod]

  • Janusz Sławiński: Didaskalia. W: Literatura polska: przewodnik encyklopedyczny. red. Julian Krzyżanowski, Czesław Hernas. T. 1: A-M. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986. ISBN 83-01-05369-0.
    • Scenopis to opracowywany na podstawie scenariusza techniczny plan realizacji filmu, sztuki teatralnej bądź serialu telewizyjnego, zawierający szczegółowy opis kolejnych scen, scenografii, ujęć kamery. Przy realizacji filmu jest podstawą konkretnych działań reżysera, operatora i scenografa. W praktyce filmowej, zwłaszcza w animacji, nazywany też "scenopisem opisowym". To podstawowa część filmu, na której jest opracowany.Dramat modernistyczny (łac. nowoczesny) – dramat powstały u schyłku XIX wieku i początku XX wieku i jest kojarzony epoką młodopolską. Dramat modernistyczny cechował się awangardą, elementami groteski, naturalizmu dekadencji.




    Warto wiedzieć że... beta

    Reżyser – artysta odpowiedzialny za całokształt dzieła scenicznego lub filmowego, autor spektaklu, filmu, widowiska muzycznego bądź estradowego. Tworzy koncepcję artystyczną sztuki, inspiruje współpracowników i kieruje nimi, a celem lepszego zademonstrowania swojej niepowtarzalnej indywidualności - adaptuje, przerabia tekst oryginalny. Funkcje reżysera określa rodzaj sztuki.
    Library of Congress Control Number (LCCN) – numer nadawany elementom skatalogowanym przez Bibliotekę Kongresu wykorzystywany przez amerykańskie biblioteki do wyszukiwania rekordów bibliograficznych w bazach danych i zamawiania kart katalogowych w Bibliotece Kongresu lub u innych komercyjnych dostawców.
    Stanisław Mateusz Ignacy Wyspiański (ur. 15 stycznia 1869 w Krakowie, zm. 28 listopada 1907 tamże) – polski dramaturg, poeta, malarz, grafik, architekt, projektant mebli. Jako pisarz związany z dramatem symbolicznym. Tworzył w epoce Młodej Polski. Nieoficjalnie nazywany Czwartym Wieszczem Polskim.
    Świat przedstawiony – jeden ze składników dzieła literackiego, reprezentuje ogół świata przedstawionego w utworze (czas akcji, miejsce akcji, bohaterów, zdarzenia, procesy życiowe, świat fizyczny itd.).
    Dramat antyczny - gatunek twórczości dramatopisarskiej, ukształtowany w starożytnej Grecji. Jego źródeł badacze dopatrują się w starożytnych świętach ku czci boga Dionizosa, podczas których przebrany w koźle skóry chór, prowadzony przez koryfeusza, opiewał w dytyrambach bóstwo wina i natury. W VI wieku p.n.e. ze śpiewu chóralnego wydzielił się solista, który dialogował z przewodnikiem chóru. Tak powstał dramat satyrowy oraz dwa podstawowe gatunki dramatyczne, tragedia i komedia.
    Władysław Kopaliński, właściwie Władysław Jan Stefczyk, przed II wojną światową Jan Sterling (ur. 14 listopada 1907 w Warszawie, zm. 5 października 2007 w Warszawie) – polski leksykograf, tłumacz, wydawca.
    Wydawnictwo Naukowe PWN SA – wydawnictwo z siedzibą w Warszawie, założone w 1951, w obecnej formie prawnej działające od 1997. Wydawnictwo Naukowe PWN SA stanowi jednostkę dominującą Grupy kapitałowej PWN, w skład której wchodzi kilkanaście przedsiębiorstw, głównie wydawnictw.

    Reklama