Czworonogi
Góry Świętokrzyskie (342.34) – masyw górski położony w południowo-wschodniej Polsce, w centralnej części Wyżyny Kieleckiej. Najwyższy szczyt to Łysica (612 m n.p.m.) w paśmie Łysogór. Nazwa gór pochodzi od relikwii Krzyża Świętego przechowywanych w klasztorze na Łysej Górze.Tiktaalik – rodzaj ryby mięśniopłetwej z grupy Tetrapodomorpha. Nazwa pochodzi z języka Inuitów, ludu eskimoskiego zamieszkującego wyspę, na której znaleziono skamielinę zwierzęcia, w którym oznacza miętusa pospolitego (łac.: Lota lota), dużą rybę słodkowodną z rodziny dorszowatych.
Kręgowce (Vertebrata, od łac. vertebra – kręg) – najliczniejszy podtyp strunowców (Chordata), mocno zróżnicowany morfologicznie; obejmujący kręgouste, ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki. Dotychczas opisano około 58 000 gatunków kręgowców, co stanowi około 5% opisanych gatunków zwierząt. Wielkość współcześnie żyjących kręgowców waha się od 7,7 mm u żab Paedophryne amauensis do 33,9 m u płetwala błękitnego. Cechują się obecnością tkanki kostnej, mają dwuboczną symetrię ciała z dobrze wyodrębnioną głową. Szkielet wewnętrzny stanowi podporę dla tkanek i narządów w trakcie rozwoju, umożliwiając osiąganie dużych rozmiarów. Charakterystyczną cechą kręgowców jest posiadanie czaszki, kręgosłupa i dwóch par kończyn. Układ mięśniowy składa się z dwóch mas mięśni położonych równolegle po bokach kręgosłupa. Ruch odbywa się dzięki skurczom mięśni, przyczepionych do kości lub chrząstek.
Czworonogi, tetrapody (Tetrapoda) – grupa kręgowców obejmująca płazy, gady, ptaki i ssaki.
W 1989 roku Jacques Gauthier i współpracownicy zdefiniowali nazwę Tetrapoda jako odnoszącą się do grupy koronowej, czyli obejmującej ostatniego wspólnego przodka grup Lissamphibia oraz owodniowców i wszystkich jego potomków, jednak niektórzy naukowcy rozszerzają znaczenie tego terminu na klad obejmujący wszystkie kręgowce mające kończyny z palcami. Według panującego konsensusu tetrapody wyodrębniły się z przedstawicieli grupy Tetrapodomorpha, takich jak Eusthenopteron, Panderichthys czy Tiktaalik, we wczesnym dewonie, prawdopodobnie w słodkowodnym lub słonawym środowisku w odpowiedzi na modyfikacje ekosystemów lądowych i nadwodnych, związane z intensywnym rozwojem roślinności. Najstarsze odnalezione skamieniałości ciał tetrapodów ocenia się na późny fran, jednak liczące około 395 mln lat odciski stóp odkryte w morskich osadach w Zachełmiu w Górach Świętokrzyskich są od nich starsze o około 18 milionów lat i mają około 10 milionów lat więcej niż najstarsze znane pozostałości przedstawicieli Elpistostegidae – domniemanych przodków tetrapodów – co sugeruje, że przekształcenie ryb w czworonogi miało miejsce znacznie wcześniej niż powszechnie uważano, a pierwsze tetrapody żyły w odmiennych ekosystemach. Pierwsze analizy przeprowadzone po odkryciu zachełmiańskich tropów sugerują, że czworonogi powstały we wczesnym dewonie, w emsie, około 403 mln lat temu. Dokładne ustalenie czasu wyewoluowania tetrapodów jest jednak trudne ze względu na niejasną pozycję filogenetyczną zwierząt, które pozostawiły ślady z Zachełmia – jeśli były one bazalnymi czworonogami, grupa ta mogła powstać około 399 mln lat temu, natomiast jeśli były one bliżej spokrewnione z grupą koronową, wówczas szacowany czas wyewoluowania pierwszych przedstawicieli Tetrapoda wynosiłby około 414 mln lat temu.
Uwagi[ | edytuj kod]
- Kladogram ten przedstawia czworonogi w węższym rozumieniu, jako klad nieobejmujący m.in. rodzajów Ichthyostega i Acanthostega, przez wielu naukowców zaliczanych do Tetrapoda.
Przypisy[ | edytuj kod]
- Gauthier, J., D. C. Cannatella, K. De Queiroz, A. G. Kluge, T. Rowe: Tetrapod phylogeny. W: B. Fernholm, K. Bremer, H. Jornvall (red.): The Hierarchy of Life. Nowy Jork: Elsevier Science Publishers B. V. (Biomedical Division), 1989, s. 337–353.
- Michel Laurin, Jason S. Anderson. Meaning of the name Tetrapoda in the scientific literature: an exchange. „Systematic Biology”. 53 (1), s. 68–80, 2004. DOI: 10.1080/10635150490264716 (ang.).
- Jennifer A. Clack. The Fish–Tetrapod Transition: New Fossils and Interpretations. „Evolution: Education and Outreach”. 2 (2), s. 213–223, 2009. DOI: 10.1007/s12052-009-0119-2 (ang.).
- Jennifer A. Clack: Gaining Ground: The Origin and Early Evolution of Tetrapods. Indiana University Press, 2002. ISBN 978-0253340542.
- Grzegorz Niedźwiedzki, Piotr Szrek, Katarzyna Narkiewicz, Marek Narkiewicz, Per E. Ahlberg. Tetrapod trackways from the early Middle Devonian period of Poland. „Nature”. 463, s. 43–48, 2010. DOI: 10.1038/nature08623 (ang.).
- Matt Friedman, Martin D. Brazeau. Sequences, stratigraphy and scenarios: what can we say about the fossil record of the earliest tetrapods?. „Proceedings of the Royal Society B”, 2010. DOI: 10.1098/rspb.2010.1321 (ang.).
- Michel Laurin: Terrestrial vertebrates (ang.). Tree of Life web project. [dostęp 6 września 2010].