Cyryl z Aleksandrii, Cyryl Aleksandryjski, Święty Cyryl I, cs. Swiatitiel Kiriłł, archijepiskop Aleksandrijskij (ur. 378, zm. 27 czerwca 444) – patriarcha Aleksandrii, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli Szkoły aleksandryjskiej, nazywany Filarem Wiary. Jest czczony jako święty przez Kościół rzymskokatolicki, katolickie Kościoły wschodnie i Kościół prawosławny, ojciec i doktor Kościoła. Jako biskup Aleksandrii został oskarżony przez swych przeciwników o doprowadzenie do zabójstwa neoplatońskiej filozof Hypatii.

Życiorys[]

O życiu Cyryla dowiadujemy się głównie z pism współczesnego mu historyka chrześcijańskiego Sokratesa Scholastyka (380-ok. 450) i kilku pomniejszych uwag w innych pismach.

Urodził się w Aleksandrii. Był bratankiem arcybiskupa Aleksandrii Teofila, któremu towarzyszył podczas podróży do Konstantynopola w roku 403 na synod biskupi, zwołany w celu usunięcia patriarchy Konstantynopola, św. Jana Chryzostoma. Wcześniej przez około pięć lat miał mieszkać samotnie na pustyni, gdy Teofil, wezwał go do siebie i wyświęcił na diakona.

Gdy 15 października 412 Teofil zmarł, Cyryl objął jego urząd, ale dopiero po starciach ze zwolennikami swego kontrkandydata Tymoteusza. Sokrates Scholastyk, według niektórych historyków, sympatyzujący z nowacjanami, skrytykował Cyryla za to, że jednym z jego pierwszych posunięć jako biskupa, było splądrowanie i zamknięcie ich kościołów. Doprowadził też do opuszczenia miasta przez Żydów, którzy organizowali wiece z użyciem przemocy wobec chrześcijan i palili ich kościoły. Sokrates podaje, że Cyryl uczynił to, by bronić chrześcijan oraz, że dokonał tego osobiście, zebrawszy tłum z miasta oraz 500 mnichów z Nitrii. Przeciwny poczynaniom biskupa był Orestes, prefekt cesarski i namiestnik Egiptu, który też widział, że zaczyna on przejmować faktyczną władzę w mieście. W czasie starć, jeden z mnichów imieniem Ammoniusz ranił w głowę Orestesa. Ten zaś poddał Ammoniusza torturom, w wyniku których mnich zmarł. Cyryl przez jakiś czas czcił jego ciało jako relikwie męczennika. Jego autorytet moralny w społeczeństwie Egiptu był tak nienaruszalny, jak jego potęga ekonomiczna, jako właściciela floty zbożowej i rozległych posiadłości w głębi kraju koptyjskiego.

W marcu 415 r. doszło w Aleksandrii do publicznego zamordowania Hypatii, neo-platońskiej filozof. Ponieważ przywódcą tego mordu był chrześcijanin, lektor Piotr, rzuciło to - jak podaje Sokrates - cień na kościół aleksandryjski i na jego biskupa. Zwykle wyważony w swoich ocenach Sokrates jest pełen oburzenia na Cyryla. Obwinia go również późniejszy neo-platoński filozof Damaskios (462-544). Sokrates pisze też, że Hypatia będąc w przyjaźni z Orestesem, w opinii ludzi ze sfer kościelnych przeszkadzała w pojednaniu między nim a biskupem miasta.

Cyryl był człowiekiem bezkompromisowym, nie wdawał się w niuanse i jego postawy mogą budzić zastrzeżenie. Od swego wuja Teofila przejął uprzedzenie do Jana Chryzostoma. Powodem konfliktu była różnica zdań na temat Orygenesa i fakt, że Jan jako patriarcha Konstantynopola przyjął orygenejskich mnichów. Według Sokratesa Scholastyka różnice doktrynalne stanowiły jedynie pretekst. Cyryl nie wymieniał imienia Jana w kanonie mszy, twierdząc początkowo, że jego rehabilitacja byłaby podobna do przyjęcia z powrotem Judasza do grona Apostolskiego.