Choristodera
Przeczytaj także...
Lepidozaury (Lepidosauria) – klad diapsydów obejmujący ponad 7000 współczesnych gatunków należących do dwóch głównych grup – sfenodontów i łuskonośnych. Są one rozprzestrzenione na całym świecie i żyją w bardzo różnorodnych ekosystemach.Pachystropheus – rodzaj wymarłego zauropsyda żyjącego w późnym triasie (retyk). Jego szczątki odnaleziono w południowo-zachodniej Anglii. Jego szczątki opisała Erika von Huene w 1935. Zostało to preoczone, a ponownego opisu dokonali Storrs i Gower w 1993. Autorzy ci sklasyfikowali Pachystropheus jako przedstawiciela kladu Choristodera; jeśli jego przynależność do tej grupy zostałaby potwierdzona, byłby on najstarszym znanym przedstawicielem Choristodera, starszym o 45 milionów lat od środkowojurajskiego rodzaju Cteniogenys, i dowodziłby istnienia tej grupy już w triasie. Ich wnioski zostały jednak zakwestionowane przez Evans i Hechta (1993), zdaniem których cechy morfologiczne, które Storrs i Gower uznali za dowodzące przynależności Pachystropheus do Choristodera, są w rzeczywistości spotykane u wielu innych wodnych lub ziemnowodnych grup gadów. Evans i Manabe (1999) przeprowadzili analizę kladystyczną, z której wynika, że Pachystropheus był przedstawicielem Choristodera i taksonem siostrzanym do japońskiego rodzaju Shokawa; autorzy podkreślili jednak, że taka pozycja filogenetyczna Pachystropheus nie jest pewna. Także Renesto (2005) uznał przynależność Pachystropheus do Choristodera za niepotwierdzoną; stwierdził też występowanie podobieństw w budowie szkieletu pozaczaszkowego między Pachystropheus a rodzajem Endennasaurus zaliczanym do grupy Thalattosauria, choć nie przesądzał, czy owe podobieństwa są dowodem bliskiego pokrewieństwa Pachystropheus z Endennasaurus czy też są jedynie rezultatem konwergencji.
Późny trias (ang. Late Triassic) – najmłodsza epoka triasu (era mezozoiczna), trwająca w zależności od przyjmowanego podziału triasu od około 28 do około 36 milionów lat. Dokładny czas jego trwania jest przedmiotem sporów. Do 2012 roku Międzynarodowa Komisja Stratygrafii przyjmowała, że późny trias rozpoczął się około 228,7 milionów lat temu a zakończył 199,6 ± 0,6 mln lat temu; w roku 2013 Komisja poprawiła datowanie na od około 237 milionów lat temu do 201,3 ± 0,2 mln lat temu Jest to epoka młodsza od środkowego triasu a starsza od wczesnej jury. Późny trias dzieli się na trzy wieki: karnik, noryk i retyk.
Lepidozaury (Lepidosauria) – klad diapsydów obejmujący ponad 7000 współczesnych gatunków należących do dwóch głównych grup – sfenodontów i łuskonośnych. Są one rozprzestrzenione na całym świecie i żyją w bardzo różnorodnych ekosystemach.Pachystropheus – rodzaj wymarłego zauropsyda żyjącego w późnym triasie (retyk). Jego szczątki odnaleziono w południowo-zachodniej Anglii. Jego szczątki opisała Erika von Huene w 1935. Zostało to preoczone, a ponownego opisu dokonali Storrs i Gower w 1993. Autorzy ci sklasyfikowali Pachystropheus jako przedstawiciela kladu Choristodera; jeśli jego przynależność do tej grupy zostałaby potwierdzona, byłby on najstarszym znanym przedstawicielem Choristodera, starszym o 45 milionów lat od środkowojurajskiego rodzaju Cteniogenys, i dowodziłby istnienia tej grupy już w triasie. Ich wnioski zostały jednak zakwestionowane przez Evans i Hechta (1993), zdaniem których cechy morfologiczne, które Storrs i Gower uznali za dowodzące przynależności Pachystropheus do Choristodera, są w rzeczywistości spotykane u wielu innych wodnych lub ziemnowodnych grup gadów. Evans i Manabe (1999) przeprowadzili analizę kladystyczną, z której wynika, że Pachystropheus był przedstawicielem Choristodera i taksonem siostrzanym do japońskiego rodzaju Shokawa; autorzy podkreślili jednak, że taka pozycja filogenetyczna Pachystropheus nie jest pewna. Także Renesto (2005) uznał przynależność Pachystropheus do Choristodera za niepotwierdzoną; stwierdził też występowanie podobieństw w budowie szkieletu pozaczaszkowego między Pachystropheus a rodzajem Endennasaurus zaliczanym do grupy Thalattosauria, choć nie przesądzał, czy owe podobieństwa są dowodem bliskiego pokrewieństwa Pachystropheus z Endennasaurus czy też są jedynie rezultatem konwergencji.
Późny trias (ang. Late Triassic) – najmłodsza epoka triasu (era mezozoiczna), trwająca w zależności od przyjmowanego podziału triasu od około 28 do około 36 milionów lat. Dokładny czas jego trwania jest przedmiotem sporów. Do 2012 roku Międzynarodowa Komisja Stratygrafii przyjmowała, że późny trias rozpoczął się około 228,7 milionów lat temu a zakończył 199,6 ± 0,6 mln lat temu; w roku 2013 Komisja poprawiła datowanie na od około 237 milionów lat temu do 201,3 ± 0,2 mln lat temu Jest to epoka młodsza od środkowego triasu a starsza od wczesnej jury. Późny trias dzieli się na trzy wieki: karnik, noryk i retyk.
Choristodera – rząd wodnych gadów. Jego najstarsi znani przedstawiciele żyli w środkowej jurze (Cteniogenys), a być może nawet późnym triasie (kontrowersyjny Pachystropheus); grupa dotrwała przynajmniej do końca eocenu, a być może nawet do wczesnego miocenu (przy założeniu, że do Choristodera należał rodzaj Lazarussuchus; część autorów klasyfikuje go jednak jako takson siostrzany Choristodera). Choristodera należą więc do kilku (obok ptaków, krokodylomorfów, lepidozaurów i żółwi) grup zauropsydów, które przetrwały wymieranie kredowe.
Filogeneza (gr. φυλη – gatunek, ród i γενεσις – pochodzenie) – droga rozwoju rodowego, pochodzenie i zmiany ewolucyjne grupy organizmów, zwykle gatunków. Termin wprowadzony w 1866 roku przez Ernsta Haeckla w Generelle Morphologie der Organismen.Rząd (łac. ordo) – jedna z podstawowych kategorii systematycznych stosowanych w systematyce organizmów, niższa od gromady (classis w zoologii) lub klasy (classis w botanice), a wyższa od rodziny (familia). Termin ordo został wprowadzony przez Karola Linneusza jako jedna z pięciu podstawowych kategorii w hierarchicznym systemie klasyfikacji biologicznej. Kategoriami pomocniczymi dla rzędu są nadrząd (superordo), podrząd (subordo) i infrarząd (infraordo), a w literaturze anglojęzycznej stosowane są jeszcze czasem parvorder (niższa od infrarzędu), magnorder (wyższa od nadrzędu), grandorder i mirorder (między rzędem a nadrzędem).
Skamieniałe szczątki ich przedstawicieli znaleziono w Ameryce Północnej, Azji i Europie. Najwięcej w pokładach od późnej kredy do niższego eocenu. Filogenetyczna pozycja Choristodera nie jest pewna – różne analizy kladystyczne sugerują, że Choristodera mogły być bazalnymi przedstawicielami kladu Archosauromorpha (sensu Dilkes, 1998), bazalnymi lepidozauromorfami, bazalnymi przedstawicielami kladu Neodiapsida nie należącymi do Lepidosauromorpha ani do Archosauromorpha, lub bazalnymi diapsydami nie należącymi do Neodiapsida.
Ptaki (Aves) – gromada stałocieplnych zwierząt z podtypu kręgowców. Jest najbardziej zróżnicowaną spośród gromad kręgowców lądowych – istnieje około 10 tys. gatunków ptaków, które zamieszkują ekosystemy na całym świecie. Ich wielkość waha się od 5 cm u koliberka hawańskiego do 2,7 m u strusia.Miocen – najstarsza epoka neogenu. Epoka wielkich przemian geologicznych skorupy ziemskiej. Wypiętrzenie nowych łańcuchów górskich zmieniło cyrkulację powietrza w atmosferze i wód w morzach. Trwał od 23,03 mln do 5,333 mln lat temu.
Klad ten obejmuje formy o różnych kształtach. Do bazalnej rodziny Hyphalosauridae należały długoszyje rodzaje, które w wyniku konwergencji upodobniły się budową ciała do triasowych zauropterygów z rodziny Pachypleurosauridae. Z kolei rodzaje zaliczane do kladu Neochoristodera wyglądem zewnętrznym przypominały współczesne gawiale. Różniły się głównie bardziej przesuniętymi do przodu oczami, szerokim tyłem czaszki, połączonymi nozdrzami oraz słabymi kończynami utrydniającymi sprawne ruchy po lądzie. Czaszka wydłużona w cienki pysk wypełniony małymi stożkowatymi zębami. Klatka piersiowa grzbietowo-brzusznie spłaszczona, ogon bocznie spłaszczony służył jako siła napędowa przy pływaniu. Żebra krótkie i masywne jak u innych wodnych gadów. Zajmowały podobną niszę jak gawiale, polując na małą zdobycz w rzekach i bagnach. Najstarsi przedstawiciele Choristodera mieli krótsze i szersze pyski.
Klad bazalny – w filogenetyce jest to najwcześniejsza gałąź ewolucyjna większego kladu, stanowiąca grupę zewnętrzną pozostałych przedstawicieli kladu.Konwergencja (łac. convergere, zbierać się, upodabniać się) – w biologii proces powstawania morfologicznie i funkcjonalnie podobnych cech (czyli analogicznych) w grupach organizmów odlegle spokrewnionych (niezależnie w różnych liniach ewolucyjnych), odrębnych dla tych grup cech pierwotnych, w odpowiedzi na podobne lub takie same wymagania środowiskowe, np. podobny typ pokarmu, wymagania lokomocyjne. Źródłem konwergencji jest występowanie tych samych czynników doboru naturalnego wpływających na proces ewolucji różnych populacji. Przykładem mogą być ryby i walenie, które żyjąc w środowisku wodnym rozwinęły podobnie opływowe kształty ciała, napędową płetwę ogonową i sterujące płetwy przednie. Dobrym przykładem jest też zewnętrzne podobieństwo rekinów, ichtiozaurów i delfinów lub jaszczurek i płazów ogoniastych. Innego przykładu dostarcza porównanie skrzydeł niespokrewnionych ewolucyjnie organizmów jak np. ptaków i owadów. Nierzadko mówi się też o narządach analogicznych, które u różnych organizmów pełnią podobne funkcje.
Przypisy[ | edytuj kod]
- Susan E. Evans, Jozef Klembara. A Choristoderan Reptile (Reptilia: Diapsida) from the Lower Miocene of Northwest Bohemia (Czech Republic). „Journal of Vertebrate Paleontology”. 25 (1), s. 171-184, 2005 (ang.).
- Daniel T. Ksepka, Keqin Gao, Mark Norell. A new choristodere from the Cretaceous of Mongolia. „American Museum novitates”. 3468, s. 1-22, 2005 (ang.).
- ↑ David W. Dilkes. The Early Triassic rhynchosaur Mesosuchus browni and the interrelationships of basal archosauromorph reptiles. „Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences”. 353, s. 501-541, 1998. DOI: 10.1098/rstb.1998.0225 (ang.).
- Olivier Rieppel, Robert R. Reisz. The Origin and Early Evolution of Turtles. „Annual Review of Ecology and Systematics”. 30, s. 1–22, 1999 (ang.).
- Johannes Müller: The relationships among diapsid reptiles and the influence of taxon selection. W: Gloria Arratia, Mark V. H. Wilson, Richard Cloutier (red.): Recent Advances in the Origin and Early Radiation of Vertebrates. München: Verlag Dr. Friedrich Pfeil, 2004, s. 379-408.
- Keqin Gao, Richard C. Fox. New choristoderes (Reptilia: Diapsida) from the Upper Cretaceous and Palaeocene, Alberta and Saskatchewan, Canada, and phylogenetic relationships of Choristodera. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 124, s. 303–353, 1998. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1998.tb00580.x (ang.).
- Anja Leonhardt, Martin Sander. Convergent body plan evolution in hyphalosaurid choristoderes and pachypleurosaurid sauropterygians. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 29 (Suppl. to 3), s. 134A, 2009 (ang.).
Grupa siostrzana (ang. sister–group) – w systematyce kladystycznej grupa organizmów powstała z jednej linii ewolucyjnej (grupy macierzystej) po jej rozszczepieniu. Dwie grupy siostrzane wraz ze swym wspólnym przodkiem stanowią grupę monofiletyczną. Gatunki należące do grupy siostrzanej charakteryzują się pewnymi specyficznymi, wspólnymi cechami (synapomorfiami), które nie występują jednak w grupie macierzystej (są ewolucyjnie nowe).Kreda – ostatni okres ery mezozoicznej, trwający około 80 milionów lat (od 145,0 ± 0,8 do 66,0 mln lat temu). Kreda dzieli się na dwie epoki: wczesną kredę i późną kredę. W sensie chronostratygraficznym kreda to system, który dzieli się na dwa oddziały: kredę dolną i kredę górną.
Warto wiedzieć że... beta
Neodiapsida – klad zauropsydów z grupy diapsydów. Grupę tę wyróżnił w 1985 roku Michael Benton, zaliczając do niej wszystkich przedstawicieli diapsydów oprócz bazalnych rodzajów Petrolacosaurus, Galesphyrus i Claudiosaurus oraz rodziny Weigeltisauridae (synonim Coelurosauravidae). Do Neodiapsida Benton zaliczył dwa siostrzane taksony monofiletyczne: Lepidosauromorpha i Archosauromorpha. Do Lepidosauromorpha Benton zaliczył lepidozaury, grupę Younginiformes (obecnie generalnie uznanawane za bazalnych przedstawicieli Neodiapsida nie należących ani do Lepidosauromorpha ani do Archosauromorpha) oraz rodzaje Palaeagama, Paliguana, Saurosternon, Blomosaurus, Kudnu (ich pozycja filogenetyczna jest jednak niepewna; np. analiza Müllera (2004) sugeruje, że Palaeagama i Saurosternon były bazalnymi przedstawicielami Neodiapsida nie należącymi do Lepidosauromorpha ani do Archosauromorpha) i Colubrifer (obecnie klasyfikowany jako anapsyd z kladu Procolophonia, najprawdopodobniej młodszy synonim rodzaju Owenetta), natomiast do Archosauromorpha zaliczył archozaury, grupę Prolacertiformes, rynchozaury, rodzaj Trilophosaurus oraz - uznane przez niego za najbardziej bazalne archozauromorfy - pterozaury (w późniejszych publikacjach Bentona i większości innych naukowców zaliczane do archozaurów). Dodatkowo Benton nie był w stanie z pewnością zaliczyć kilku taksonów - grupy Thalattosauria, rodziny Kuehneosauridae, rodzajów Monjurosuchus, Heleosaurus i Lacertulus - do archozauromorfów ani do lepidozauromorfów i ograniczył się do sklasyfikowania ich jako przedstawicieli Neodiapsida o niepewnej pozycji filogenetycznej.
Gawialowate (Gavialidae) – rodzina krokodyli reprezentowana obecnie przez jeden gatunek, gawiala gangesowego (Gavialus gangeticus), choć czasami zalicza się też krokodyla gawialowego, mającego cechy i krokodyli właściwych, i gawiali. Do Gavialidae należy także m.in. wymarły Rhamphosuchus, jeden z największych krokodyli w historii.
Archozauromorfy (Archosauromorpha) – infragromada gadów z podgromady Diapsida. Definiowana jako klad obejmujący archozaury oraz wszystkich przedstawicieli kladu Sauria bliżej spokrewnionych z nimi niż z lepidozaurami, jako klad obejmujący ostatniego wspólnego przodka rodzajów Prolacerta, Trilophosaurus i Hyperodapedon oraz archozaurów i wszystkich jego potomków lub jako klad obejmujący rodzaj Protorosaurus i wszystkich przedstawicieli kladu Sauria bliżej spokrewnionych z rodzajem Protorosaurus niż z lepidozaurami.
Kladystyka, systematyka filogenetyczna – metoda klasyfikacji grupująca obiekty w zhierarchizowane jednostki, spośród których mniej obszerne należą do obszerniejszych. Kladystykę można wykorzystać do uporządkowania jakichkolwiek danych porównawczych – stosowana jest najpowszechniej w systematyce biologicznej, jednak wykorzystuje się ją również m.in. w archeologii i językoznawstwie.
Diapsydy (Diapsida, z gr. di – dwa + apsis – łuk) – grupa owodniowców z gromady zauropsydów (Sauropsida), w których czaszce rozwinęły się dwie pary otworów skroniowych (po dwa – górny i dolny – za każdym okiem), przez które przewleczone są silne mięśnie szczęk. Dzięki temu czaszka stała się lżejsza a szczęki bardziej ruchliwe. Choć część diapsydów wtórnie straciła jedną lub obie pary otworów skroniowych (m.in. węże), są nadal zaliczane do tej grupy, gdyż ich przodkowie mieli diapsydalną budowę czaszki.
Zauropterygi, płetwojaszczury (Sauropterygia) – nadrząd wymarłych gadów morskich, do których zaliczamy: plezjozaury, notozaury i być może plakodonty (klasyfikacja jest niepewna). Przedstawiciele grupy Sauropterygia miały opływowe ciała, cztery kończyny przekształcone w odnóża pływne. Były dobrze przystosowane do życia w wodzie. Żyły podczas ery mezozoicznej.
Zauropsydy (Sauropsida) – jeden z dwóch głównych kladów owodniowców (obok synapsydów), który rozdzielił się na dwie główne linie ewolucyjne: anapsydy, charakteryzujące się czaszką pozbawioną otworów skroniowych, oraz diapsydy, w których czaszce rozwinęły się dwie pary otworów skroniowych (po dwa – górny i dolny – za każdym okiem), przez które przewleczone są silne mięśnie szczęk.