Brahman
Przeczytaj także...
Wedy, Weda (dewanagari वेद , "wiedza"; podobieństwo tych słów wynika ze wspólnego językowego praprzodka indosłowiańskiego) – święte księgi hinduizmu, najstarsza grupa religijnych tekstów sanskryckich, które stanowiły całość ówczesnej wiedzy człowieka o świecie ludzi i bogów; antologia tekstów z różnych okresów, o różnej tematyce, budowie i przeznaczeniu. Objętością Wedy przewyższają Biblię sześciokrotnie.Wszechświat – wszystko, co fizycznie istnieje: cała przestrzeń, czas, wszystkie formy materii i energii oraz prawa fizyki i stałe fizyczne określające ich zachowanie. Słowo „wszechświat” może być też używane w innych kontekstach jako synonim słów „kosmos” (w rozumieniu filozofii), „świat” czy „natura”. W naukach ścisłych słowa „wszechświat” i „kosmos” są równoważne.
Bhakti (sanskr. bhakti – przywiązanie, miłość; termin zwykle oddawany jako pobożność) – forma religijności w hinduizmie przejawiająca się głębokim emocjonalnym i intelektualnym oddaniem Bogu, której metaforą może być miłosny związek z bóstwem, a zarazem niezwykle silny, żywiołowy ruch religijno-społeczny. Osoba praktykująca bhakti nazywana jest bhaktą.
Wedy, Weda (dewanagari वेद , "wiedza"; podobieństwo tych słów wynika ze wspólnego językowego praprzodka indosłowiańskiego) – święte księgi hinduizmu, najstarsza grupa religijnych tekstów sanskryckich, które stanowiły całość ówczesnej wiedzy człowieka o świecie ludzi i bogów; antologia tekstów z różnych okresów, o różnej tematyce, budowie i przeznaczeniu. Objętością Wedy przewyższają Biblię sześciokrotnie.Wszechświat – wszystko, co fizycznie istnieje: cała przestrzeń, czas, wszystkie formy materii i energii oraz prawa fizyki i stałe fizyczne określające ich zachowanie. Słowo „wszechświat” może być też używane w innych kontekstach jako synonim słów „kosmos” (w rozumieniu filozofii), „świat” czy „natura”. W naukach ścisłych słowa „wszechświat” i „kosmos” są równoważne.
Bhakti (sanskr. bhakti – przywiązanie, miłość; termin zwykle oddawany jako pobożność) – forma religijności w hinduizmie przejawiająca się głębokim emocjonalnym i intelektualnym oddaniem Bogu, której metaforą może być miłosny związek z bóstwem, a zarazem niezwykle silny, żywiołowy ruch religijno-społeczny. Osoba praktykująca bhakti nazywana jest bhaktą.
Brahman (sanskryt ब्रह्मन्) – w hinduizmie absolut, najwyższy, bezosobowy, posiadający cechę wieczności (sat). W Bhagawadgicie wspomniany jako najwyższa postać, niezniszczalna. Upaniszady wyjaśniają pojęcie Brahmana.
Etymologia[ | edytuj kod]
Sanskryckie słowo brahman wywodzi się od rdzenia bṛh posiadającego znaczenia zyskiwanie mocy-sił, tężenie. Z sanskrytu oznacza też wzrastanie, przeobrażanie się, nabieranie siły, rozwój i rozszerzenie.
Adi Śankara (dewanagari आदि शङ्कर, czyli Pierwszy z Śankarów oraz आदि शंकराचार्य (Adi Śankaraćarja); także Śankara Bhagawatpadaćarja , czyli Nauczyciel u Stóp Boga; malajalam ആദി ശങ്കരന്; ang. Adi Shankara) (daty urodzenia i śmierci niepewne, jednak większość naukowców jest zgodna co do tego, że żył prawdopodobnie w VIII wieku) – indyjski mędrzec, myśliciel i reformator tradycji wedyjskiej oraz bramińskiej, założyciel największej i najbardziej wpływowej szkoły filozofii indyjskiej – adwajtawedanty. Esencją nauczania Adi Śankary była jedność atmana i bezpostaciowego Brahmana. Śankarę uważano w smartyzmie za częściowego awatara Śiwy. Słowo śankara w sanskrycie oznacza pokój czyniący.Wisznu (hindi: विष्णु) – jeden z najpopularniejszych dewów w hinduizmie, Bóg jedyny w wisznuizmie (największym wyznaniu hinduistycznym). Jeden z Trimurti (trójcy hinduistycznej) tworzonej wraz z Brahmą i Śiwą. Symbolizuje utrzymujący aspekt Boga, najczęściej identyfikowany z dwoma swoimi Awatarami: Kryszną i Ramą.
Terminologia[ | edytuj kod]
Wyróżnia się dwa aspekty Brahmana: nirgunabrahman i sagunabrahman.
Nirguna[ | edytuj kod]
To bezpostaciowa, pozbawiona atrybutów najwyższa substancja przenikająca wszechświat i podtrzymująca go. Absolutna wewnętrzna treść wszechświata.
Saguna[ | edytuj kod]
Sagunabrahman to manifestacja nirgunabrahmana pod dowolną formą. Uważany jest wtedy za symbol nirgunabrahmana i służy kultowi religijnemu. Hinduiści dedykują swe bhakti sagunabrahmanowi – najczęściej Wisznu, Śiwie lub Dewi.
Axis mundi (z łac., "oś kosmiczna", "oś świata") – idea środka świata, uważanego za stabilny element Wszechświata.Wisznuizm (nazywany czasami niepoprawnie spolszczoną nazwą wajsznawizm) – gałąź hinduizmu, w której Wisznu lub jeden z jego awatarów wielbiony jest jako Bóg. Najpopularniejszą religią wisznuicką jest krysznaizm.
Wedy[ | edytuj kod]
W wedach obrazem mitycznym brahmana jest skambha – centralna oś świata.
Według wisznuitów[ | edytuj kod]
Wisznuici uważają go za bezosobowy, przenikający całe materialne stworzenie blask, zwany brahmadźjoti, który emanuje Bhagawan, absolutna całość, ostateczne źródło wszystkiego. Z Niego wszystko emanuje i jest utrzymywane. I w końcu wszystko wchodzi w Niego.
Blask (łac. claritas), blask formy, czasem także jasność – w filozofii klasycznej jeden z podstawowych wyznaczników piękna. Najbardziej znane rozumienie blasku w estetyce sformułował Tomasz z Akwinu, w którego myśli stanowi on jedną z trzech obiektywnych właściwości piękna obok proporcjonalności i zupełności (całkowitości). Jako wyznacznik piękna blask odnosi się w myśli św. Tomasza tak do przedmiotów fizycznych, jak i duchowych.Abhaj Ćaranarawinda Bhaktiwedanta Swami Prabhupada (Sanskryt अभयचरणारविन्द भक्तिवेदान्त स्वामीप्रभुपाद, trl. abhaya-caraṇāravinda bhakti-vedānta svāmī prabhupāda, bengali অভয়চরনাবিন্দ ভক্তিবেদান্ত স্বামীপ্রভুপাদ, ang. Abhay Charanaravinda Bhaktivedanta Swami Prabhupada ) (ur. 1 września 1896, zm. 14 listopada 1977) – założyciel i aćarja Międzynarodowego Towarzystwa Świadomości Kryszny, pierwszej grupy wisznuickiej, której udało się działać (zdobywać wyznawców, zakładać ośrodki itp.) na szeroką skalę na Zachodzie.
Brahman, Paramatma i Bhagavan są jakościowo jednym i tym samym.
Trzy koncepcje Brahmana: Prakryti jest Brahmanem jako pole działania, Brahmanem jest też dźiwa (dusza indywidualna), która próbuje kontrolować naturę materialną, i Brahmanem jest również kontroler ich obu, który jest rzeczywistym kontrolerem. Wyróżnia się pięć stopni realizacji Brahmana, które nazywa się brahma puccham. Trzy pierwsze spośród nich – annamaya, pranamaya i gjanamaja – związane są z polem działania żywej istoty. Transcendentalnym do wszystkich tych pól działania jest Wisznu, który nazywany jest anandamaja.
Zakład Narodowy im. Ossolińskich (ZNiO, Ossolineum) – zasłużony dla polskiej nauki i kultury Instytut (do 1939 r. – łączył w sobie Bibliotekę, Wydawnictwo i Muzeum Książąt Lubomirskich), ufundowany dla Narodu Polskiego w 1817 roku przez Józefa Maksymiliana Ossolińskiego, otwarty w 1827 roku we Lwowie.Prakryti ( pra - przed + kr - tworzyć, produkować, ang. Prakrti ) – oznacza początkową, pierwotną substancję stworzenia (natura). W hinduizmie występuje obok puruszy – tego, kto raduje się tą naturą.
Według Śankary[ | edytuj kod]
Śankara uważał, że Brahman to niewidzialna, wieczna i niezmienna rzeczywistość. Według niego doświadczamy jej poprzez czas, wielość oraz zmianę. Wiedzy o nim nie możemy zyskać z doświadczenia. Prawdziwą wiedzę o nim możemy zyskać poprzez zrozumienie, że jesteśmy jego częściami, natomiast nie osobnymi jednostkami.
Andrzej Szyszko-Bohusz (ur. 25 września 1934 w Gdyni) – polski pedagog, profesor zwyczajny doktor habilitowany pedagogiki, specjalność teoria wychowania, tytuł profesora nauk humanistycznych otrzymał w 1999 roku, z zamiłowania szachista.Sanskryt (dewanagari: संस्कृतम् saṃskṛtam; sa.msk.rtaa bhaa.saa, od sa.m+k.r: zestawiać, składać; bhaa.saa: język; język uporządkowany, w przeciwieństwie do języków naturalnych prakrytów, tzn. ludowych o nieuporządkowanej gramatyce) – język literacki starożytnych, średniowiecznych i wczesnonowożytnych Indii. Należy do indoaryjskiej gałęzi indoirańskiej grupy rodziny języków indoeuropejskich. Pomimo powszechnego w Europie przekonania, iż jest językiem martwym, jak łacina, zasadniczo nim nie jest, gdyż nie tylko jest jeszcze stale używany w ceremoniach religijnych hinduizmu, ale także istnieją niewielkie grupy osób deklarujące go jako ich jedyny język ojczysty (według spisów ludności z 1999 roku – ok. 3000 osób na 900 mln ludności Indii). Czynione są też próby rewitalizacji tego języka poprzez tworzenie sanskryckich neologizmów na określenie współczesnych terminów, np. technicznych (np. telewizja, sanskr. duuradarshana). Jest też uznawany od 1949 roku za jeden z 13 konstytucyjnych języków Republiki Indii (obecnie 23 – 2008 r.). Dlatego właściwsze jest określenie go jako język wegetujący niż jako martwy.
Śankara sądził, że posiadamy w pewnym stopniu jego bezpośrednią intuicję, która jest Brahmanem.
Zobacz też[ | edytuj kod]
Przypisy[ | edytuj kod]
- Acta Universitatis Wratislaviensis 1465 Classica Wratislaviensia XVI, Wrocław 1993, „Śakti” w „Jogasutrach” i „Jogabhaszji” do nich 8.
- Próby określenia Absolutu. W: Andrzej Szyszko-Bohusz: Hinduizm, buddyzm, islam. Wyd. 1. Wrocław: Ossolineum, 1990, s. 37. ISBN 83-04-03162-0.
- Symbolizm i gnoza w Upaniszadach. W: Andrzej Szyszko-Bohusz: Hinduizm, buddyzm, islam. Wyd. 1. Wrocław: Ossolineum, 1990, s. 42. ISBN 83-04-03162-0.
- Bhagawatapurana. Canto 1, 1.01. Stworzenie. Bhaktiwedanta Swami Prabhupada. The Bkaktivedanta Book Trust.
- Bhagawatapurana. Canto 1, 2.11. Stworzenie. Bhaktiwedanta Swami Prabhupada. The Bkaktivedanta Book Trust.
Bibliografia[ | edytuj kod]
Bhagawatapurana – piąta purana według tradycyjnego spisu, zwana "Śrimad-Bhagavatam", czy też bhagavata. Śrimad-Bhagawatam jest osobistym komentarzem do Wedantasutry, napisanym przez Śri Wjasadewę. Zostało ono napisane w dojrzałym okresie jego duchowego życia.Rdzeń (niekiedy także pierwiastek – por. ang. root) – główny morfem wyrazu, który pozostaje po oddzieleniu od niego wszystkich afiksów.
Warto wiedzieć że... beta
Atman (dewanagari आत्म , sanskr. oddech, आत्मा ) – to w hinduizmie określenie duszy rozumianej jako indywidualna jaźń, obecna w każdej żywej istocie. Atman wciela się w kolejnych żywotach (idea reinkarnacji) w kolejne ciała, podlegając prawu karmy. Pierwsze wzmianki o atmanie znaleźć można już w Upaniszadach
Bhagawan, bhagwan (sanskryt: भगवान् Bhagavān ; hindi: भगवान Bhagvān) – w hinduizmie, a szczególnie w wisznuizmie, najwyższy i osobowy aspekt Absolutu. Posiada transcendentalną formę pełną wieczności (sat), wiedzy (cit) i szczęścia (ananda). Jest najwyższym Brahmanem (Parabrahmanem) i źródłem Paramatmy.
Śiwa (sanskr. शिव – łaskawy, przychylny) – jeden z najistotniejszych dewów w hinduizmie. Tworzy Trimurti (rodzaj trójcy hinduistycznej) razem z Brahmą i Wisznu, w której symbolizuje unicestwiający i odnawiający aspekt boskości. Przez śiwaitów uważany jest za Boga jedynego, tożsamego z bezpostaciowym wszechprzenikającym Brahmanem. Śiwa nosi 1008 imion i przedstawiany jest najczęściej jako Nataradźa – mistrz tańca, ale także jako jogin i asceta, jako dobroczyńca, głowa rodziny oraz jako niszczyciel.
Dewi (devanagari: देवी ; Bogini), Śri Devi – imię, którym nazywane są często wszystkie bóstwa żeńskie panteonu hinduistycznego, jako różne aspekty tej samej bogini. Dewi często uważana jest za główne bóstwo na równi z Wisznu i Śiwą. Jest bóstwem dobrotliwym jako Parwati, lub traktowana jest całkowicie niezależnie, a wówczas górę biorą jej groźniejsze aspekty w postaci Durgi i Kali.
Paramatma (lub Paramatman ; sankr.: parama - najwyższy, transcendentalny, atman - dusza, - Dusza Najwyższa, "Naddusza" ) – częściowy, osobowy aspekt Bhagawana. Paramatma opisywana jest jako przebywająca w sercu każdej żywej istoty, jak i w każdej części materialnego stworzenia. Dusza Najwyższa znany jest też jako Ksirodakaśaji Wisznu.
Bhagawadgita (sanskryt भगवद्गीता Bhagavadgītā, Pieśń Pana) – gita (pieśń) w formie dialogu skomponowana prawdopodobnie pomiędzy III a II wiekiem p.n.e., stanowiąca niewielką część epickiego poematu Mahabharaty (ok. 700 strof Bhiszma-Parwa, rozdziały 23-40). Jedna ze świętych ksiąg hinduizmu.
Bhagawan, bhagwan (sanskryt: भगवान् Bhagavān ; hindi: भगवान Bhagvān) – w hinduizmie, a szczególnie w wisznuizmie, najwyższy i osobowy aspekt Absolutu. Posiada transcendentalną formę pełną wieczności (sat), wiedzy (cit) i szczęścia (ananda). Jest najwyższym Brahmanem (Parabrahmanem) i źródłem Paramatmy.