• Artykuły
  • Forum
  • Ciekawostki
  • Encyklopedia

    • Bitwa pod Lipanami

    Przeczytaj także...
    Bitwa - zbrojne starcie sił zbrojnych stron prowadzących wojnę, mające zwykle duży lub decydujący wpływ na przebieg lub wynik operacji, kampanii a nawet wojny. We współczesnej terminologii wojskowej bitwa to kilka jednoczesnych lub kolejnych operacji prowadzonych siłami kilku współdziałających ze sobą frontów lub grup armii przy udziale lotnictwa i ewentualnie marynarki wojennej. Potocznie bitwą określa się każde większe starcie zbrojne.Sierotki, czes. sirotčí svaz, sirotci, východočeský husitský svaz, sirotčí bratrstvo – odłam taborytów, radykalnej grupy husytów. Grupa najbliższych współpracowników Jana Žižki, nazwana tak po jego śmierci, co symbolizowało więź między zmarłym a nimi. Nosili wyszywany kielich na szatach. Ich przywódcą w późniejszym okresie był Jan Kralovec.
    Wojny husyckie – wojny religijne toczone pomiędzy husytami a Luksemburgami w Królestwie Czech w latach 1419-1436. Były one prowadzone przez czeskich husytów (głównie taborytów i Sierotki) przeciwko krucjatom organizowanym przez cesarza Zygmunta Luksemburskiego przy poparciu papiestwa.
    Część panoramy bitwy pod Lipanami, przedstawia ona m.in. Prokopa Wielkiego wraz z Prokopem Małym (po lewej, na podwyższeniu) i Jana Roháča z Dubé

    Bitwa pod Lipanami – starcie zbrojne między katolicką i utrakwistyczną szlachtą czeską a taborytami i tzw. sierotkami w okresie wojen husyckich. W Czechach uważane za jedną z ważniejszych bitew w historii kraju.

    Praga (czes. i słow. Praha, niem. Prag) – stolica i największe miasto Czech, położone w środkowej części kraju, nad Wełtawą. Jest miastem wydzielonym na prawach kraju, będąc jednocześnie stolicą kraju środkowoczeskiego.Andrzej Sapkowski (ur. 21 czerwca 1948 w Łodzi) – polski pisarz fantasy. Jest najczęściej po Lemie tłumaczonym polskim autorem fantastyki.

    Stoczona została 30 maja 1434 roku w pobliżu Lipan (pomiędzy Pragą a Kolínem), gdzie stanęły naprzeciw siebie połączone siły radykalnych husytów (taborytów dowodzonych przez Prokopa Wielkiego oraz sierotek dowodzonych przez Jana Čapka z Sán) z jednej strony, a z drugiej – sojuszu umiarkowanych utrakwistów i katolików dowodzonego przez Diviša Bořka z Miletinka, dawnego towarzysza broni Jana Żiżki. Oddziały koalicji utrakwistów i katolików były liczniejsze, posiadali oni 13 tys. żołnierzy, natomiast licząca 10 tys. ludzi armia taborytów była lepiej zorganizowana i bardziej doświadczona. Obie armie używały jednak klasycznej taktyki husyckiej oraz uzbrojenia.

    Prokop Wielki - zwany również Gołym (cz. Prokop Holý, Prokop Veliký,) (ur. ok. 1380 – zm. 30 maja 1434, w bitwie pod Lipanami), radykalny kaznodzieja husycki, polityk, po śmierci Jana Žižki dowodził w polu wojskami husyckimi.Jan Čapek z Sán (XV wiek) – był czeskim dowódcą wojskowym, husytą, w l. 1431-34 dowodził wojskiem polnym sierotek.

    Początkowo wojska radykałów schroniły się wewnątrz taboru (wagenburga) – sprzężonych wozów ustawianych w szyku kołowym (zazwyczaj w kilka współśrodkowych pierścieni). Taboryci liczyli na to, że koalicjanci – z uwagi na to, że ich terytorium pozostało właściwie niechronione – wykonując nerwowe działania popełnią jakiś błąd.

    Taboryci – najbardziej radykalny odłam husytyzmu powstały po rozpadzie głównego nurtu na początku lat dwudziestych XV wieku. Nazwa pochodzi od miasta Tábor w południowych Czechach, gdzie znajdowała się najważniejsza twierdza tej organizacji. Przywódcami taborytów byli m.in: Jan Žižka, Prokop Wielki, Prokopek. Po śmierci pierwszego, Taboryci rozdzielili się na Tabor właściwy i Sierotki.Taktyka (gr. taktiká ) – teoria i praktyka posługiwania się jednostkami wojskowymi dla osiągnięcia zamierzonego celu. Taktyka jest najniższym poziomem sztuki wojennej. Wyższymi szczeblami sztuki wojennej są: sztuka operacyjna i strategia.

    Diviš Bořek podzielił swą jazdę na dwie części, przy czym jednej nakazał schronić się w niewielkiej dolinie w pobliżu obozu radykałów. Drugiej grupie wraz z taborem nakazał atak na tabor radykałów, który po pierwszych salwach obrońców załamał się.

    W tym momencie Prokop i Jan Čapek popełnili błąd. Podobnie, jak to miało miejsce we wcześniejszych walkach z wyprawami krzyżowymi na Czechy oraz podczas wypraw wojennych husytów, otwarto tabor, aby umożliwić własnym wojskom pogoń za ponoć uciekającymi w rozsypce przeciwnikami. Utrakwiści poczekali, aż Jan Čapek będzie dostatecznie daleko od wozów, a jego wojska będą zbyt zajęte masakrowaniem uciekających niedobitków. W odpowiednim momencie uderzył oddział ukryty w dolinie atakując opustoszały i otwarty tabor broniony przez niewielki oddział piechoty. W tym czasie rzekomo uciekające oddziały dokonały zwrotu i uderzyły na goniących ich taborytów. Niespodziewana zmiana sytuacji wprowadziła zamęt wśród taborytów. Čapek widząc, że Prokop nie obroni taboru, którego na dodatek nie można było już zamknąć (co w praktyce oznaczało przegraną w bitwie), zebrał pozostałość jazdy i uciekł z pola bitwy w kierunku Kolína, czym zyskał miano zdrajcy.

    Katolicyzm – doktryna Kościoła chrześcijańskiego – jedna z dwóch grup Kościołów, obok Kościoła prawosławnego, powstałych w wyniku rozłamu w Kościele chrześcijańskim w 1054 (tzw. schizmy wschodniej). Jedna z największych grup wyznań chrześcijańskich, obok prawosławia i protestantyzmu oraz ogół zasad wiary i życia religijnego do których odwołuje się Kościół Kościół katolicki wraz z Kościołami wschodnimi pozostającymi z nim w pełnej jedności, wspólnoty tradycjonalistyczne, starokatolickie oraz część anglikańskich, liberalnych i niezależnych.Library of Congress Control Number (LCCN) – numer nadawany elementom skatalogowanym przez Bibliotekę Kongresu wykorzystywany przez amerykańskie biblioteki do wyszukiwania rekordów bibliograficznych w bazach danych i zamawiania kart katalogowych w Bibliotece Kongresu lub u innych komercyjnych dostawców.

    Bitwa zakończyła się masakrą taborytów i sierotek. Stracili 1,3 tys. ludzi (w tym przywódcę – Prokopa Wielkiego), a cała armia została rozbita. W efekcie bitwy oba ugrupowania rozpadły się: część przystała do utrakwistów, część wyemigrowała. Opór niewielkich grup pozostałych w Czechach (np. Jan Roháč z Dubé) nie trwał długo. Bitwa położyła kres wojnom husyckim.

    Husytyzm – ruch religijny i polityczny zapoczątkowany działalnością kaznodziejską, między innymi praskiego teologa Jana Husa.Tabor wojskowy (częściej używane w formie liczby mnogiej: tabory wojskowe) – przewoźne obozowisko, przemieszczające się wraz z armią. Wraz z obozowiskiem na taborach przewożono zaopatrzenie i wyposażenie wojska, wraz z taborami przemieszczały się także warsztaty naprawcze sprzętu wojskowego, kuchnie i lazarety. Całość przenoszona bywała pieszo i przewożona przy pomocy furmanek i innych pojazdów zaprzęgowych. W razie zagrożenia pojazdy wchodzące w skład taborów można było w stosunkowo krótkim czasie rozmieścić wokół obozowiska, łącząc je ze sobą i formując z nich tymczasowe fortyfikacje.

    Fabularny opis bitwy pojawia się w książce Andrzeja Sapkowskiego Lux perpetua.

    Przypisy[ | edytuj kod]

    1. Praca zbiorowa, Słownik historii Polski i świata, Katowice 2005, s.635.




    Warto wiedzieć że... beta

    Jazda, kawaleria (z wł. cavalleria), konnica – terminem tym określa się wojsko walczące lub poruszające się na koniach.
    Utrakwiści, także kalikstyni – pierwotnie określenie wszystkich husytów, później umiarkowany ich odłam z głównym ośrodkiem życia religijnego w Pradze.
    Lux perpetua – powieść historyczno-fantastyczna, autorstwa Andrzeja Sapkowskiego, wydana w 2006 roku przez SuperNOWĄ. Ostatnia część tzw. Trylogii husyckiej. Akcja powieści rozgrywa się w Polsce (epizod Częstochowski), Czechach i na Śląsku, a tłem dla niej są wojny husyckie. Jest to trzecia i ostatnia powieść o przygodach Reinmara z Bielawy, zwanego Reynevanem.
    Czechy (czes. Česko), Republika Czeska (czes. Česká republika) – państwo śródlądowe w Europie Środkowej. Od północnego wschodu graniczy z Polską, od zachodu i północnego zachodu z Niemcami, od południa z Austrią, a od południowego wschodu ze Słowacją. Stolicą i największym miastem Czech jest Praga. Kraj składa się z trzech historycznych krain – Czech właściwych, Moraw i czeskiej części Śląska. Na powierzchni 78 866 km² żyje ponad 10,5 mln osób, z czego 94% to Czesi. Państwo czeskie dzieli się na czternaście krajów. Czechy są republiką parlamentarną, demokratycznym państwem prawa o liberalnym systemie rządów, opartym na swobodnej rywalizacji partii i ruchów politycznych. Głową państwa jest prezydent. Naczelnym organem władzy ustawodawczej jest parlament z Izbą Poselską i Senatem, władzy wykonawczej rząd z czternastoma ministerstwami, a władzy sądowniczej Sąd Konstytucyjny i Sąd Najwyższy. Czechy są członkiem wielu organizacji międzynarodowych, m.in. ONZ, Unii Europejskiej, NATO, strefy Schengen, Rady Europy, OECD i Grupy Wyszehradzkiej.
    Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej (cz. Národní knihovna České republiky) – biblioteka narodowa Czech z siedzibą w Pradze. Biblioteka znajduje się w gmachu Clementinum. Jedna z najstarszych bibliotek na terenie Czech, której zbiory obejmują ponad 6,5 miliona woluminów.
    Kontrola autorytatywna – w terminologii bibliotekoznawczej określenie procedur zapewniających utrzymanie w sposób konsekwentny haseł (nazw, ujednoliconych tytułów, tytułów serii i haseł przedmiotowych) w katalogach bibliotecznych przez zastosowanie wykazu autorytatywnego zwanego kartoteką wzorcową.
    Kolín (niem. Kolin, dawniej niem. Kolin an der Elbe) – miasto w Czechach nad rzeką Łabą, w kraju środkowoczeskim. Ma 30 823 mieszkańców i powierzchnię 3500 ha. Jest ważnym węzłem kolejowym i ośrodkiem przemysłu chemicznego, maszynowego, spożywczego i poligraficznego. W Kolinie ma siedzibę spółka TPCA (Toyota Peugeot Citroën Automobile) produkująca w tutejszym zakładzie samochody Citroën C1, Peugeot 107 i Toyota Aygo.

    Reklama

    Czas generowania strony: 0.785 sek.