Bertel Thorvaldsen

Trudne początki w Rzymie[ | edytuj kod]

Thorvaldsen bardzo powoli przyzwyczajał się do włoskiego środowiska, a sztukę antyku, którą tak bardzo był zafascynowany poznał lepiej dzięki twórczości niemieckiego artysty działającego w Rzymie – Asmusa Jakoba Carstensa. Bertel poznał też innych artystów, przybyłych ze Skandynawii. Utrzymywał kontakty z architektem Zoeegą, pisarką Brun oraz malarzem z Niemiec Kochem. Fundusze, jakie Bertel przeznaczył na podróż i życie we Włoszech, szybko się kurczyły i młody artysta rozpoczął starania w poszukiwaniu pracy. Wśród wykonywanych prac były też takie, do których nie będzie chciał się w przyszłości przyznać, jak domalowywanie sztafażu do pejzaży Anglika Johna Wiliama Wallisa. Zajmował się też kopiowaniem antycznych posągów i rzymskich głów portretowych, które później sprzedawał. Wśród prac, którymi może się pochwalić, ma między innymi stworzonego w 1799 roku Bachusa, Ariadnę oraz Jazona, którego wykonał pod wpływem twórczości poznanego na początku pobytu w Rzymie Carstensa w 1801 roku. W późniejszych latach wykonał on wiele rzeźb figuralnych o temacie mitologicznym jak Amor, Psyche, Apollo, a także zajął się reliefem typu płaskiego. W latach 1803-1805 powstało Uwodzenie Bryzeidy – relief, do którego zainspirowała go Iliada, a w 1806 Chrzest Chrystusa. Należy jednak w tym momencie zwrócić uwagę na pewną charakterystyczną tendencję. Ponieważ w ówczesnych latach, istniała moda na takiego typu dekoracyjne statuty i okazałe pomniki grobowe, rozpowszechniona wśród arystokracji i ludzi wyższych sfer, to zamówienia napływały wręcz lawinowo do znanych rzeźbiarzy. Sami nie byliby oni w stanie stworzyć aż tylu dzieł. Naturalne było, że artyście-rzeźbiarzowi towarzyszyli współpomocnicy. Rzeźbiarz ograniczał się jedynie do sporządzenia glinianych bądź gipsowych modeli. Potencjalny klient wybierał sobie jeden, a potem na jego podstawie rzeźbiarze o mniejszej renomie wykonywali zamówienie. Jedno z dzieł Thorvaldensa, Adonis na zlecenie arcyksięcia Bawarii, zostało odkute przez samego mistrza. Swoich pomocników Thorvaldsen zatrudniał wówczas, kiedy pozwalały mu na to środki pieniężne, a co za tym idzie sława. Pierwszego przyjął w 1808 roku, kiedy stał się jednym z najsłynniejszych rzeźbiarzy Rzymu i Europy, będąc przy tym członkiem Akademii Świętego Łukasza.

Okres zamożności[ | edytuj kod]

Na początku wieku XIX, Thorvaldsena można określić, sam zresztą też się tak określa, jako zwolennika sztuki greckiej, który kieruje się miękkim stylem Praksytelesa. Dowodem na to może być posąg Adonisa – mitycznego kochanka Afrodyty, a także wykonane w późniejszym czasie posągi Triumfującego Amora, Hebe, Siedzącego pastuszka. W latach 1809-1811 Thorvaldsen stworzył Marsa z Amorem dźwigającym miecz, na zapowiedzianą (nie doszła do skutku) wizytę cesarza Napoleona w Rzymie. Cały czas trzyma się zasad ducha sztuki greckiej, więc wszystkie prace skłaniają się ku swobodzie i hellenizmowi. Kiedy w 1811 roku pracował przy konserwacji rzeźb w świątyni Achajów na Eginie, zetknął się z reliktami prapoczątkowej sztuki greckiej. To wydarzenie zainspirowało go do stworzenia posągu Nadziei jako hołd złożony jutrzence sztuki greckiej.

Pobyt w Europie[ | edytuj kod]

Prace w Kopenhadze[ | edytuj kod]

Pomnik księcia Józefa Poniatowskiego w Warszawie przed Pałacem Prezydenckim

W roku 1819 Thorvaldsen wyruszył do Kopenhagi, gdzie został zaproszony w celu wykonania rzeźb dla tamtejszego kościoła Panny Marii. W ciągu roku wykonał całe powierzone mu zadanie i dodatkowo kilka biustów portretowych rodziny królewskiej.

Prace w Polsce[ | edytuj kod]

W 1820 roku, w czasie powrotu do Włoch, przejeżdżał przez Berlin, Drezno i Warszawę, gdzie podpisał kontrakt na wykonanie pomnika polskiego bohatera narodowego, księcia Józefa Poniatowskiego. Dodatkowo wykonał kilka innych zleceń, między innymi popiersie cara Aleksandra I oraz na zlecenie prezesa Towarzystwa Przyjaciół Nauk Stanisława Staszica monument Mikołaja Kopernika.

W 1829 model monumentu Poniatowskiego został wystawiony na widok publiczny. Praca spotkała się z krytyką, gdyż artysta idący przedstawił polskiego bohatera jako półnagiego rzymskiego wodza, podczas gdy spodziewano się ujrzeć odzianego w zbroję walecznego żołnierza. Dodatkowo Thorvaldsen wykonał jeszcze szkic projektu pomnika Stanisława Małachowskiego dla kościoła Św. Krzyża w Warszawie oraz kilkanaście pozycji, wśród których wymienić warto popiersie pianistki Marii Szymanowskiej, wykonane przez polskiego ucznia Thorvaldsena Jakuba Tatarkiewicza. W Warszawie znajdowała się kamienica przy ul. Marszałkowskiej 101 tzw. willa Marconiego, której elewacje zdobiły medaliony z płaskorzeźbą Noc. W Łańcucie znajduje się popiersie Artura Potockiego, w Poznaniu rzeźba Ganymeda z orłem, a w Krakowie na Wawelu w Kaplicy Potockich nagrobek Artura Potockiego. Przedstawia on posąg Chrystusa błogosławiącego. Jest to replika słynnego posągu z kopenhaskiego kościoła NMP. Identyczna kopia rzeźby Chrystusa znajduje się w Bydgoszczy przed kościołem Chrystusa Zbawiciela. We Lwowie w kaplicy św. Dominika kościoła dominikańskiego znajduje się nagrobek Józefy Borkowskiej dłuta Thorvaldsena. Stworzył płaskorzeźbę nagrobną dzieci księżny Ponińskiej (1842) w kaplicy pałacowej w Czerwonogrodzie (obwód tarnopolski), obecnie w Lwowskiej Galerii Sztuki.

Ponowny pobyt w Rzymie[ | edytuj kod]

Pod koniec 1820 roku Thorvaldsen powrócił do Rzymu, gdzie wziął się za wykonywanie zleceń dla kościoła Marii Panny w Kopenhadze. Wśród rzeźb, które wykonał osobiście, znajduje się posąg Chrystusa i Świętego Pawła, resztę wykonali pracownicy, między innymi Bienaime, który później kierował grupą pomocników artysty. W 1823 roku na zlecenie kardynała Consalviego, Thorvaldsen rozpoczął pracę nad grobowcem dla papieża Piusa VII, jednak z powodu rzymskich protestantów, prace nad nią trwały aż osiem lat. W ich trakcie otrzymał prestiżowe zamówienie na pomnik konny elektora Maksymiliana I Bawarskiego. Było to dzieło przełomowe, ponieważ dotychczas wszystkie Thorvaldsena nawiązywały do epoki greckiej. Jednak z latami gusta ludzi się zmieniały i nastąpiła zmiana w kierunkach sztuki. Dał o sobie znać romantyzm. Gdyby Thorvaldsen wybrał drogę konserwatyzmu i nie podążał za duchem czasu, mogłoby to oznaczać, że pomimo europejskiej sławy pójdzie w zapomnienie jako żywa legenda. W efekcie w 1831 roku powstał monument o żywych rysach, odziany w strój z czasów wojny trzydziestoletniej. Dzieło to spowodowało, że Thorvaldsena można nazwać człowiekiem na przełomie epok.