Atlanta – stolica i jednocześnie najbardziej zaludnione miasto amerykańskiego stanu Georgia, z populacją liczącą ok. 420 tysięcy mieszkańców (2010). Atlanta stanowi kulturalne i ekonomiczne centrum obszaru metropolitalnego Atlanta, zamieszkiwanego przez ponad 5 milionów osób, a także najważniejszy komponent rozrastającego się megapolis, znanego jako Piedmont Atlantic Megaregion.

Historia miasta rozpoczyna się wraz z założeniem niewielkiej osady, umiejscowionej na końcach lokalnej linii kolejowej, która w 1845 zyskała nazwę Atlanta. Obecnie jest ona jednym z najważniejszych centrów amerykańskiego biznesu oraz wiodącym węzłem transportowym południowo-wschodnich Stanów Zjednoczonych, na czele z portem lotniczym Hartsfield–Jackson Atlanta International Airport, najbardziej ruchliwym lotniskiem świata od 1998. Loughborough University sklasyfikował Atlantę jako metropolię globalną kategorii Alpha (-). Z produktem miejskim brutto w wysokości 270 miliardów dolarów, Atlanta zajmuje 15. miejsce wśród miast świata i 6. pośród miast amerykańskich. Obszar metropolitalny Atlanty posiada trzecią co do wielkości koncentrację korporacji notowanych na liście Fortune 500 w Stanach Zjednoczonych, na czele z siedzibami głównymi The Coca-Cola Company, Turner Broadcasting, The Home Depot, AT&T Mobility, UPS i Delta Air Lines. W 2010 Atlanta była 7. miastem amerykańskim pod względem liczby odwiedzin przez turystów będących mieszkańcami Ameryki Północnej, będąc celem podróży ponad 35 milionów amerykańskich turystów rocznie.

Atlanta była przez wiele lat znana jako centrum afroamerykańskiej kultury, polityki i biznesu, kolebka ruchu na rzecz praw człowieka oraz miejsce narodzin Martina Luthera Kinga. Na przestrzeni lat obserwuje się jednak szybki wzrost białej populacji, zaś obszar metropolitalny Atlanty jest etnicznie zróżnicowany, z dużymi społecznościami latynoskimi i azjatyckimi. Atlanta jest szeroko reprezentowana na scenie sztuki i rozrywki, stanowiąc ważną bazę dla hip hopu, gospelu oraz neo soulu; ponadto w mieście powstają liczne filmy i produkcje telewizyjne. Atlanta wyróżnia się na tle miast amerykańskich ogromną ilością drzew i zieleni. W 1996 Atlanta zorganizowała Letnie Igrzyska Olimpijskie, co rozpoczęło falę gentryfikacji miasta, która zintensyfikowała się w XXI wieku i widoczna jest w rozwoju, jaki przeszło centrum i poszczególne dzielnice Atlanty.

Historia[ | edytuj kod]

Marietta Street w 1864

Region, w którym leży Atlanta i jej przedmieścia należał wcześniej do Indian z plemienia Krików i Czirokezów (rdzennych Amerykanów). Ziemia Krików (część wschodnia aglomeracji) została przekazana białym ludziom pod zabudowę w 1823. W 1835 przywódcy Czirokezów odstąpili własną ziemię w zamian za ziemie na zachodzie na zasadach Traktatu z New Echota, co później doprowadziło do wydarzenia zwanego „Szlakiem łez” (wymuszonego wysiedlenia Indian na zachód kraju w 1838).

W 1836 Generalne Zgromadzenie Stanu Georgia zagłosowało za budową Zachodniej i Atlantyckiej Linii Kolejowej, aby stworzyć trasę handlową pomiędzy Środkowym Zachodem i terenami wokół Atlanty – wtedy zwanej „Terminus” (służącej jako terminal). Terminus oryginalnie planowany był dla Decatur, jednak jego mieszkańcy nie zgodzili się na budowę. Oprócz Decatur, kilka innych dzielnic podmiejskich Atlanty powstało kilka lat wcześniej niż samo miasto, włączając w to miejscowości takie jak Marietta czy Lawrenceville.

Terminus rozrastało się jako miasto kolejowe. Później zostało przemianowane na Marthasville (po córce ówczesnego gubernatora Wilsona Lumpkina, Marcie). Marthasville zmieniło nazwę na Atlanta w 1845 (żeńska forma nazwy „Atlantycki”, zasugerowana przez J. Edgara Thomsona) i zostało zarejestrowane pod tą nazwą w 1847.

Podczas wojny secesyjnej Atlanta odegrała ważną rolę jako centrum zaopatrzenia kolejowego i militarnego. W 1864 miasto stało się celem głównej inwazji Unii (która to jest tematem filmu Przeminęło z wiatrem z 1939). Obszar, który dziś zajmuje miasto, był miejscem wielu bitew, w tym bitwy pod Peachtree Creek, bitwy pod Atlantą oraz bitwy pod Ezra Church. 1 września 1864 generał Konfederacji John Bell Hood ewakuował Atlantę po czteromiesięcznym oblężeniu prowadzonym przez generała Unii Williama T. Shermana i nakazał zniszczyć wszystkie budynki publiczne i każdy możliwy wartościowy łup dla Unii. Następnego dnia burmistrz James Calhoun poddał miasto, a 7 września Sherman rozkazał ewakuować ludność cywilną. Następnie, 11 listopada, nakazał on spalić miasto w przygotowaniu do marszu na południe.

Jeden z pierwszych hoteli w mieście, Kimball House, otwarty w 1870

Po prośbie ojca Thomasa O’Reilly z Katolickiego Kościoła Niepokalanego Poczęcia, Sherman nie spalił miejskich kościołów i szpitali. Pozostałe zasoby wojenne zostały zniszczone podczas marszu Shermana nad morze. Upadek Atlanty był krytycznym punktem wojny secesyjnej. Wzmocnił on wiarę w siebie mieszkańców północy i razem ze skutkami bitwy nad Zatoką Mobile doprowadził do reelekcji Abrahama Lincolna i ostatecznego ustąpienia Konfederacji.

Miasto powstało z popiołów – stąd też herbem miasta jest Feniks – i zostało powoli odbudowane. Później stało się przemysłowym i handlowym centrum południa. Od 1867 aż do 1888 żołnierze armii amerykańskiej okupowali Baraki McPhersona (później przemianowane na Fort McPherson) w południowo-wschodniej Atlancie, aby zapewnić reformy Rekonstrukcji Stanów Zjednoczonych. Aby pomóc świeżo wyzwolonym niewolnikom, rząd federalny powołał Biuro Uchodźców, Wyzwoleńców i Opuszczonych Ziem (Bureau of Refugees, Freedmen, and Abandoned Lands), które pomogło założyć magisterski Atlanta University (w 1865) i licencjacki (czteroletni) Clark College (w 1869). Obie te uczelnie w 1988 połączyły się w Clark Atlanta University.

W 1868 Atlanta została piątym miastem, które służyło jako stolica stanowa (poprzednią stolicą było Milledgeville). Henry W. Grady, redaktor gazety Atlanta Constitution, reklamował miasto dla inwestorów jako „Nowe Południe”. Pod pojęciem tym Grady rozumiał urozmaicenie ekonomii, rozdział jej od rolnictwa oraz odłączenie się od „Starego Południowego” nastawienia niewolniczego i buntowniczego. Aby wykonać plan modernizacji miasta, Grady i wielu innych poparło budowę uniwersytetu technicznego Georgia School of Technology (dzisiejsza nazwa to Georgia Institute of Technology), który został zbudowany na północnych przedmieściach w 1885.

W 1880 Siostra Cecilia Carroll, RSM, wraz z trzema innymi siostrami przybyła z Savannah do Atlanty, by pomagać chorym. Mając jedynie 50 centów, siostrom udało się otworzyć szpital, pierwszy zakład opieki medycznej po wojnie secesyjnej. W późniejszych latach szpital nazwano szpitalem św. Józefa.

Główna ulica miasta, Peachtree Street, w 1907

Wraz z rozrostem Atlanty pojawiły się spięcia na tle etnicznym i rasowym. W 1906, w zamieszkach rasowych w Atlancie, zginęło 27 ludzi, a 70 zostało rannych. W 1913 Leo Frank, żydowski kierownik fabryki w Atlancie, został posądzony o gwałt i morderstwo 13-letniej białej pracowniczki z Marietty, przedmieścia Atlanty. Ponieważ władze nie były pewne co do winy Franka, jego kara śmierci została cofnięta w 1915, co doprowadziło do wybuchu zamieszek, skutkiem których Frank został porwany z więzienia (dzięki spiskowi strażników) i przetransportowany do Marietty, gdzie został zlinczowany.

W latach 30. wielka depresja dotarła do Atlanty. Lokalne władze były na skraju bankructwa, dlatego też Coca-Cola musiała pomóc zmniejszyć deficyt budżetu miejskiego. W 1935 rząd amerykański wprowadził w życie projekt „Techwood Homes”, mający na celu zlikwidowanie slumsów i pomoc biednym przez wybudowanie nowych domów.

Wraz z przystąpieniem Stanów Zjednoczonych do II wojny światowej, w Atlancie, w Forcie McPherson, szkolono żołnierzy z całej południowo-zachodniej części państwa. Rozwój firm powiązanych z przemysłem wojennym, takich jak Bell Aircraft, przyczynił się do zwiększenia liczby mieszkańców Atlanty i polepszenia warunków ekonomicznych miasta. Zaraz po wojnie, w 1946, otwarto Centrum Kontroli i Prewencji Chorób (CDC).

Z powodu decyzji Sądu Najwyższego w sprawie „Brown przeciwko Komisji Edukacji miasta Topeka”, która pomogła powstaniu ruchu walczącego o równe prawa obywatelskie Afroamerykanów, w Atlancie zaczęły się brutalne rozruchy na tle rasowym. 12 października 1958 świątynia reformowanego judaizmu w Atlancie, której rabbi Jacob Rothschild otwarcie popierał integrację rasową, została wysadzona. Do tego czynu przyznała się biała organizacja antysemicka „Podziemie Konfederatów”.

Pod koniec XX wieku rozpoczął się nowy rozdział w historii rozwoju Atlanty, widoczny między innymi w budowie kolejnych wieżowców

W latach 60. Atlanta była głównym centrum organizacji ruchu na rzecz praw obywatelskich, kierowanej przez Martina Luthera Kinga oraz studentów z uniwersytetów, które historycznie były dla czarnych. Dwie najważniejsze organizacje, Konferencja Przywódców Chrześcijańskich Południa (ang. Southern Christian Leadership Conference, SCLC) i Pokojowy Komitet Koordynacyjny Studentów (ang. Student Nonviolent Coordinating Committee, SNCC), miały tam swoje państwowe siedziby. W kwietniu 1960 czarni studenci opublikowali „Apel o prawa obywatelskie”, który potępiał segregację i usprawiedliwiał akcje przeciwko niej. Następstwem apelu była fala akcji okupacyjnych, która doprowadziła do ponad 100 aresztowań. 19 października 1960 okupacje barów w wielu centrach handlowych Atlanty doprowadziły do aresztowania Kinga i ponad 50 studentów, co skupiło uwagę krajowych mediów i kandydata na prezydenta Johna F. Kennedy’ego. Okupacje i inne formy protestów organizowanych przez studentów przeciwko segregacji rasowej w miejscach publicznych i handlowych, takich jak okupacja stołówki Urzędu Miasta czy też lotniska w Atlancie, trwały nadal aż do wprowadzenia Ustawy o prawach obywatelskich (Civil Rights Act) w 1964.

Pomimo tych incydentów, władze Atlanty starały się nadal propagować obraz miasta jako „zbyt zajętego, by nienawidzić”. W 1961 burmistrz Ivan Allen Jr. został jednym z niewielu południowych białych burmistrzów, którzy popierali desegragację w szkołach publicznych Atlanty.

W 1996 Atlanta zorganizowała Letnie Igrzyska Olimpijskie, zaś w 1998 port lotniczy Atlanta – Hartsfield-Jackson uzyskał tytuł największego lotniska świata. W XXI wieku miasto nawiedziły klęski żywiołowe: w 2008 w centrum uderzyło tornado, zaś w 2009 w regionie zmagano się z powodziami. Jednocześnie w Atlancie postępowała gentryfikacja, widoczna przede wszystkim w rozwoju, jaki przeszło śródmieście i poszczególne dzielnice Atlanty. Ponadto władze miasta przyjęły plan zwiększenia „zielonej” przestrzeni o 40%, zaś Delta zostały największymi liniami lotniczymi świata.

Geografia[ | edytuj kod]

Topografia[ | edytuj kod]

Według United States Census Bureau, miasto zajmuje powierzchnię 342,9 km², z czego 341,1 km² to ląd, zaś 1,8 km² to woda. Położona na wysokości ok. 320 metrów powyżej poziomu morza, Atlanta znajduje się na szczycie grzbietu górskiego, na południe od rzeki Chattahoochee.

Linia wschodniego zlewiska kontynentalnego wkracza do Atlanty z południa, docierając do centrum. Następnie biegnie na wschód, wzdłuż DeKalb Avenue i linii kolejowych CSX, aż do Decatur. Opady deszczu, które spadają po południowej i wschodniej stronie wpadają do Oceanu Atlantyckiego, podczas gdy opady z północnej i zachodniej strony, za pośrednictwem Chattahoochee, trafiają do Zatoki Meksykańskiej. Właśnie z Chattahoochee, która jest częścią dorzecza AFC (Apalachicola/Chattahoochee/Flint), Atlanta i wiele okolicznych miejscowości, czerpie większość zasobów wodnych. Jako że rzeka płynie przez odległą, północno-zachodnią stronę miasta, duża część jej naturalnego środowiska pozostała nienaruszona. Jednakże ekstensywne zużycie wody rzecznej podczas susz i zanieczyszczeń, jakie występowały w trakcie powodzi, doprowadzało do konfliktów i sporów prawnych z sąsiednimi stanami: Alabamą i Florydą.

Klimat i środowisko[ | edytuj kod]

Piedmont Park okryty cienką warstwą śniegu

Atlanta leży w strefie wilgotnego klimatu subtropikalnego (klasyfikacja Köppena – Cfa), z gorącymi, wilgotnymi okresami letnimi i chłodnymi zimami. Średnia temperatura w styczniu wynosi ok. 5,9°C (42,7°F), przy czym na przedmieściach jest ona nieco niższa. Ciepłe, morskie powietrze może jednocześnie przynieść do miasta temperatury charakterystyczne dla wiosny, podczas gdy arktyczne masy powietrza mogą obniżyć temperatury do minusowych (od −11 do −7°C). Lipcowe temperatury oscylują wokół 31,7°C (89°F), chociaż niekiedy mogą sięgać nawet 38°C (100°F). Wysokie położenie Atlanty odróżnia ją od większości pozostałych miast za południu i wschodzie kraju, i przyczynia się do bardziej umiarkowanego klimatu tego obszaru w porównaniu do terenów położonych na południe od Atlanty. Atlanta często doświadcza burz letnich.

Co jest typowe dla południowo-wschodnich Stanów Zjednoczonych, Atlanta doświadcza obfitych opadów deszczu, które są relatywnie równomiernie rozłożone na przestrzeni roku, choć wiosna i początki jesieni są znacznie bardziej suche. Średnie roczne opady deszczu wynoszą 1 280 mm. Temperatury o wysokościach co najmniej 32°C (90°F) występują powyżej 40 dni w roku; z kolei nocne przymrozki występują ok. 45 dni w roku. Średnie roczne opady śniegu wynoszą 6,4 cm. Śnieżyce z prawdziwego zdarzenia są rzadkością, aczkolwiek są możliwe; najintensywniejsza burza śnieżna, która nawiedziła miasto przyniosła 40,6 cm. śniegu i miała miejsce 12–14 marca 1993, podczas tzw. „Burzy Stulecia”. Burze lodowe zwykle przynoszą większe problemy, niż opady śniegu; najpoważniejsze burze tego typu miały miejsce 7 stycznia 1973 oraz 9 stycznia 2011.

Ekstremalne pogody odnotowane w Atlancie wyniosły −23°C (−9°F) w lutym 1899 oraz 41°C (105°F) w lipcu 1980. W ostatnich latach najniższą zaobserwowaną temperaturą w mieście było −22°C (−8°F) z 21 stycznia 1985.

Podstrony: 1 [2] [3] [4] [5] [6] [7]