Arsacydzi – dynastia pochodzenia irańskiego, od 238 p.n.e. do 226 n.e. panująca w Iranie, a w latach 62–428 n.e. także w Armenii.
Założycielem dynastii był Arsakes (247 p.n.e.–pomiędzy 217 a 214 p.n.e.), król koczowniczych Parnów, którzy ok. 238 p.n.e. dokonali inwazji Partii. W latach czterdziestych II w. p.n.e. partyjski król Mitrydates I opanował większość terytorium Iranu i Mezopotamii, należących wówczas do hellenistycznego imperium Seleucydów. W okresie największej potęgi państwo Partów-Arsacydów obejmowało terytorium dzisiejszego Iranu, Afganistanu, Iraku, oraz południową część Azji Środkowej. Od panowania Wononesa I (8/9–15) z przerwami, zaś od czasów Tiridatesa I (54–59, 62–ok. 72) stale Arsacydzi rządzili także w Armenii, aż do roku 428. Państwo Partów miało złożoną strukturę dzielnicową, składało się z szeregu królestw, księstw, prowincji i miast połączonych z dynastią Arsacydów feudalnymi więzami zależności. Kultura partyjska była zaś polem krzyżowania się wpływów hellenistycznych i rodzimej tradycji irańskiej, co miało wyraz nawet w ideologii władzy samych Arsacydów: używali zarówno tytulatury perskiej (tytułu „król królów”), jak i hellenistycznej (greckie przydomki, deifikacja władcy w inskrypcjach greckich). Jako języków urzędowych używano greckiego, jak w państwie Seleucydów, jak również aramejskiego, jak w imperium Achemenidów. Zarówno w Iranie jak i Armenii dynastia została pozbawiona władzy przez Sasanidów.
Azja Środkowa, Azja Centralna – region o nie w pełni zdefiniowanych granicach, w swej swej najpopularniejszej definicji graniczący od zachodu z Morzem Kaspijskim, od wschodu z Chińską Republiką Ludową, od południa z Afganistanem a od północy z Rosją. Region ten obejmuje pięć państw, byłych członków ZSRR, tzw. „stanów” co nawiązuje do obecności w nazwie wszystkich pięciu poradzieckich republik perskiego sufiksu „-stan” oznaczającego „kraj”. Są to: Kazachstan, Uzbekistan, Turkmenistan, Kirgistan i Tadżykistan.Encyclopædia Iranica – kompleksowa anglojęzyczna encyklopedia skupiająca się na irańskiej historii, kulturze i cywilizacji, obejmująca okres od czasów prehistorycznych do współczesności. Wydawana jest przez Centrum Studiów Irańskich na Columbia University, a stworzona przez międzynarodowy komitet redakcyjny składający się z 38 osób, prowadzony przez Ehsana Yarshatera i Ahmada Ashrafa. Encyklopedia traktowana jako standardowa praca w dziedzinie badań Iranu.
Najsłynniejsi władcy[ | edytuj kod]
W Iranie:
Arsakes (247 p.n.e. – pomiędzy 217 a 214 p.n.e.)
Mitrydates I (171 – 138 p.n.e.)
Mitrydates II Wielki (123 – 87 p.n.e.)
Orodes II (57 – 37 p.n.e.)
W Armenii:
Tiridates I (54 – 59, 62 – ok. 72)
Tiridates III (262 – 317)
Arthur Cotterell (red.): Cywilizacje starożytne. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1990. ISBN 83-218-0708-9.
Bogdan Składanek: Historia Persji. T 1, Od czasów najdawniejszych do najazdu Arabów. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2004. ISBN 83-88238-09-4.
Linki zewnętrzne[ | edytuj kod]
A. Sh. Shahbazi, K. Schippmann, M. Alram, M. Boyce, A. Sh. Shahbazi, A. Sh. Shahbazi, C. Toumanoff: ARSACIDS (ang.). Encyclopædia Iranica. [dostęp 7 marca 2009].
Tiridates I (orm:Տրդատ Ա) – król Armenii w latach 54 n.e. - 59 n.e. (ponownie 62 n.e. - 72 n.e.). Założyciel armeńskiej linii partyjskiej dynastii Arsacydów.Partia, grec. Παρθία, Παρθυαία, Παρθυηνή, stp. Parthawa - kraina historyczna starożytnego Iranu, położona w dzisiejszym północno-wschodnim Iranie i Turkmenistanie, na południowy-wschód od Morza Kaspijskiego.
Warto wiedzieć że... beta
Mitrydates I (ur. ok. 195 p.n.e., zm. 138 p.n.e.) – król Partii z dynastii Arsacydów (Arsakidów) od 171 p.n.e. Jeden z budowniczych imperium partyjskiego.
Parnowie (albo Parni, Aparna) (gr. Απαρνοι/Παρνοι, łac. Aparni albo Parni) – wschodnioirańskie plemię koczowników, które w III w. p.n.e. utworzyło państwo Partów.
Afganistan, Islamska Republika Afganistanu (dari افغانستان, trl. Afghānestān, trb. Afghanestan; جمهوری اسلامی افغانستان, trl. Jomhūrī-ye Eslāmī-ye Afghānestān, trb. Dżomhuri-je Eslami-je Afghanestan; paszto افغانستان, trl. Afghānistān, trb. Afghanistan; د افغانستان اسلامي جمهوریت, trl. Də Afghānistān Islāmī Jumhūriyat, trb. Dy Afghanestan Eslami Dżumhurijat) – śródlądowe państwo położone w Azji Środkowej.
Armenia, Republika Armenii (Հայաստան - Hajastạn, Հայաստանի Հանրապետություն - Hajastani Hanrapetutjun) – państwo w Azji na Kaukazie Południowym. Armenia graniczy od północy z Gruzją, od południa z Iranem i z azerską eksklawą Nachiczewan, od wschodu z Azerbejdżanem, od zachodu z Turcją. Niepodległość uzyskała w 1991 r. w związku z rozpadem ZSRR. Armenia nie ma dostępu do morza. Stolicą Armenii jest obecnie Erywań, który jest też największym miastem w kraju. Od 1991 roku Armenia należy do Wspólnoty Niepodległych Państw.
Język aramejski (aram. ܐܪܡܝܐ – Ārāmāyâ, hebr. ארמית – Arāmît) – język z grupy semickiej, używany na Bliskim Wschodzie od II tysiąclecia p.n.e. do czasów dzisiejszych.
Seleucydzi lub też Seleukidzi – dynastia hellenistyczna wywodząca się od jednego z dowódców Aleksandra Wielkiego, Seleukosa, który w wyniku wojen diadochów został władcą (w 312 p.n.e.) wielonarodowego, ogromnego imperium rozciągającego się od Azji Mniejszej na zachodzie do granic Indii na wschodzie. Już w III wieku p.n.e. w państwie pojawiły się tendencje separatystyczne, które skutkowały stopniowym zmniejszaniem się terytorium. Imperium Seleucydów przetrwało do roku 63 p.n.e., kiedy Pompejusz przyłączył jego resztki (obejmujące już tylko Syrię i Cylicję) do Rzymu (tereny wschodnie opanowali Partowie w II wieku p.n.e.).
Tiridates III (lub Trdat III, orm: Տրդատ Գ) – król Armenii w latach 262-317 z dynastii ormiańskich Arsacydów. W roku 301 jako pierwszy władca w historii przyjął chrześcijaństwo.
