• Artykuły
  • Forum
  • Ciekawostki
  • Encyklopedia

    • Anszan

    Przeczytaj także...
    Okres lub Kultura Uruk – okres dziejów starożytnej Mezopotamii obejmujący większą część IV tysiąclecia p.n.e., przy czym dokładniejszy zakres czasowy jego istnienia jest dyskusyjny - niektórzy badacze zamykają go w l. 3750 - 3150 p.n.e., inni w l. 4000-3100 p.n.e., a jeszcze inni w l. 4300-3450 p.n.e. Nazwa okresu pochodzi od starożytnego miasta Uruk, na terenie którego odkryto po raz pierwszy liczne znaleziska tej kultury. Jej zasięg terytorialny obejmował przede wszystkim tereny południowej Mezopotamii, a twórcami byli najprawdopodobniej Sumerowie.Ur (sum. uri2/urim2(ŠEŠ.UNUG) lub uri5/urim5(ŠEŠ.AB)) – starożytne miasto w południowej Mezopotamii, w XXI w. p.n.e. stolica imperium III dynastii z Ur; obecnie stanowisko archeologiczne Tall al-Mukajjar w Iraku, położone ok. 15 mil (24 km) na południowy zachód od miasta Nasirijja; przez niektórych badaczy identyfikowane z Ur chaldejskim – biblijnym miastem Abrahama.
    Sziraz (pers. شیراز) - miasto w południowym Iranie u podnóża gór Zagros, ośrodek administracyjny ostanu Fars i dawna stolica Persji. Jest szóstym co do wielkości miastem w kraju i jednym z głównych ośrodków kulturalnych i przemysłowych.
    Lokalizacja Anszanu

    Anszan – kraina i miasto (zidentyfikowane w 1972 r. jako Tell-i Maljan niedaleko Szirazu) w starożytnym Iranie, przez tysiąclecia część Elamu - tzw. górny Elam, teren wyżynny w odróżnieniu od dolnego, obejmującego nizinną Suzjanę. Anszan był słabiej rozwiniętą częścią Elamu, ze względu na gorsze niż w Suzjanie warunki uprawy roli. Cywilizacja miejska zagościła tu na stałe dopiero pod panowaniem Persów, którzy na pewno zamieszkiwali Anszan w VII wieku p.n.e., choć trudno oszacować, kiedy dokładnie pojawili się na tych terenach. Początkowo królowie perscy (m.in. także Cyrus II Wielki) nosili, oprócz innych, także tytuł króla Anszanu, jednak został on zarzucony, kiedy ich państwo rozrosło się i stało imperium. Nazwa krainy Anszan została wtedy zastąpiona toponimem Parsa - po grecku Persis (czyli Persyda), później Fars.

    Aszurbanipal, Asurbanipal, właśc. Aszur-bani-apli (akad. Aššur-bāni-apli, tłum. "bóg Aszur jest twórcą syna pierworodnego"), w tradycji greckiej Sardanapal, w tradycji biblijnej Asnefar bądź Asnappar – król Asyrii z dynastii Sargonidów; syn Asarhaddona; założyciel słynnej biblioteki w Niniwie; panował w latach 669-631 p.n.e.; pomimo rozruchów wewnętrznych utrzymał państwo w granicach od Zatoki Perskiej do Morza Śródziemnego.Asyria (akad. māt Aššur) – starożytne państwo semickie w północnej Mezopotamii istniejące od drugiej połowy III tysiąclecia p.n.e. do pierwszej połowy I tysiąclecia p.n.e.

    Nazwa Anszan jest pochodzenia babilońskiego.

    Historia[ | edytuj kod]

    Elam[ | edytuj kod]

    Z Anszanu pochodził lud, który podbiwszy pod koniec IV tysiąclecia p.n.e. Suzjanę, znajdującą się wtedy w orbicie wpływów kultury Uruk, zapoczątkował państwo Elam, będące od tej pory połączeniem tych dwóch, ogromnie się różniących krain, których mieszkańcy mieli jednak poczucie wspólnoty politycznej. Góry i stepy Anszanu stanowiły dobre tereny dla pasterstwa opartego o transhumancję, jednak możliwości uprawy roli były ograniczone; miasta były nieliczne. Przez Anszan (i resztę Elamu) biegł jeden z dwóch szlaków wiodących z Azji Środkowej do Mezopotamii, ówczesnego centrum cywilizacji, co zapewniało Elamowi pozycję ważnego partnera ekonomicznego dla tego regionu.

    Adam Ziółkowski (ur. 1951) - polski historyk starożytności, profesor nadzwyczajny na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego (Zakład Historii Starożytnej) oraz na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (Zakład Historii Kościoła). Tłumacz, autor podręczników szkolnych i akademickich. W 1993 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego na podstawie rozprawy pt. The Temples of Mid-Republican Rome and Their Historical and Topographical Context (książka została opublikowana w Rzymie rok wcześniej). Zainteresowania badawcze profesora Ziółkowskiego skupiają się m.in. na zagadnieniach początków miasta Rzym, wczesnej historii państwa rzymskiego (królestwo i wczesna republika), dziejach chrześcijaństwa w starożytności. Członek Collegium Invisibile.Fars – ostan w południowo-zachodnim Iranie. Stolicą jest Sziraz. Od nazwy tego regionu pochodzi dawniejsze określenie całego Iranu – Persja.

    Za czasów akadyjskiego imperium Sargona Suzjana została podbita. Następcy Sargona wprawdzie twierdzili w inskrypcjach, że zdobyli Anszan, lecz były to prawdopodobnie tylko wyprawy łupieskie. Później, po krótkotrwałym odrodzeniu Elamu, nad państwem znowu panowali władcy z Mezopotamii – tym razem III dynastia z Ur. Podbili oni Suzjanę, a resztę Elamu, w tym Anszan, utrzymywali w stanie zależności. Pod koniec III tysiąclecia p.n.e. górny Elam został zjednoczony przez władców z Szimaszki, którzy potem zdobyli Suzę i zadali ostateczny cios chwiejącemu się państwu Sumerów, zdobywając Ur i uprowadzając jego władcę, Ibbisina, do Anszanu. Za panowania dynastii z Simaszki (trwającej co najmniej do połowy II tysiąclecia p.n.e.) władcy Elamu tytułowali się królami Anszanu i Suzy (później zaczęto używać sumeryjskiego określenia sukkalmah), kraj dzielił się na trzy dzielnice: Suzjanę, górny Elam (Anszam) i Szimaszki.

    Medowie – lud indoeuropejski zamieszkujący w starożytności północno-wschodni Iran. Według Herodota dzielili się na następujące plemiona: Busowie, Paretakenowie, Struchaci, Arizantowie, Budiowie, Magowie .Imperium akadyjskie – semickie państwo założone przez Sargona Wielkiego, istniejące w latach panowania dynastii akadyjskiej: 2334-2193 p.n.e., na terenie środkowej Mezopotamii, którego stolicą było miasto Akad (Agade). W czasach największego rozkwitu zasięg imperium akadyjskiego wykraczał poza tereny Mezopotamii, obejmując cały jej obszar oraz tereny przyległe.

    W XII wieku p.n.e. władcy Babilonii zniszczyli Suzjanę (był to odwet za wcześniejsze podboje Elamitów na zachodzie) i choć Anszan nie został dotknięty najazdami, w następnych stuleciach nastąpił w nim spadek zaludnienia (miasta, w tym Anszan, uległy wyludnieniu). Być może było to spowodowane przybyciem ludów irańskich, przodków Persów, ale brak na to jednoznacznych dowodów; możliwe, że odpowiedzialne są zmiany klimatu. W Elamie rozpoczęły się wieki ciemne trwające kilkaset lat.

    Przez starożytny Iran należy rozumieć nie terytorium tożsame z dzisiejszym Iranem, ale tzw. Wielki Iran, wyodrębniany ze względu na wspólnotę kulturową i historyczną, a w starożytności przede wszystkim językową. W tej epoce obejmował on oprócz dzisiejszego Iranu także Azję Środkową po Syr-Darię, stepy dzisiejszej południowej Rosji i Ukrainy zamieszkane od VIII/VII wieku p.n.e. przez irańskich koczowników oraz zachodni i środkowy Afganistan łącznie z pakistańską częścią Beludżystanu. Należy jednak tutaj zauważyć że mieszkający na terenie Ukrainy Scytowie i Sarmaci znaleźli się już w V wieku p.n.e. pod silnym wpływem kultury greckiej i zaangażowani w sprawy europejskie zaczęli mieć odrębną od reszty Irańczyków historię.Cyrus II Wielki, zwany także Starszym (ok. 590-529 p.n.e.) – król Persji z dynastii Achemenidów, syn króla Anszanu Kambyzesa I i medyjskiej księżniczki Mandane. Zjednoczył w ramach swojego imperium wiele ówczesnych państw i narodów. Znany nie tylko z wielkich osiągnięć wojennych, lecz także z tolerancji i sprawiedliwości. W ciągu niespełna 25 lat swojego panowania Cyrus podbił większość krajów Bliskiego Wschodu z wyjątkiem Egiptu oraz plemion Wyżyny Irańskiej.

    Medowie i Persowie[ | edytuj kod]

    Obecność Persów w Anszanie poświadczona jest po raz pierwszy w źródłach w 691 p.n.e., musieli przybyć więc wcześniej, lecz nie jest jednak pewne, w jakim stopniu ich kultura była już ukształtowana, a w jakim stopniu była wynikiem mieszanie się wpływów nowych z miejscowymi, elamickimi. Władcy państwa nowoelamickiego (VIII-VII wiek p.n.e.) rozciągnęli swoją władzę także na Anszan (powrócił tradycyjny tytuł królów Suzy i Anszanu), lecz był on już wtedy podzielony etnicznie i politycznie na części perską i elamicką. W latach 647-646 p.n.e. asyryjski władca Assurbanipal, pokonawszy uprzednio armię Elamu, pustoszył kraj, nie oszczędzając Anszanu. Wprawdzie państwo elamickie odrodziło się po tej klęsce, jednak górny Elam był już wtedy pod panowaniem perskiej dynastii, której władcy przywłaszczyli sobie tytuł króla Anszanu.

    Toponim (z gr. topos - miejsce, okolica i onymos - imię) – w ogólnym znaczeniu nazwa miejscowa; toponimami zajmuje się dział językoznawstwa zwany toponomastyką. Analiza toponimów może dostarczyć informacji na temat rozwoju danego języka, bądź historii jakiegoś obszaru geograficznego.Inskrypcja (łac. inscriptio = napis) – napis wyryty w twardym materiale (drewno, metal, kamień, ceramika). Występuje najczęściej na nagrobkach, tablicach i monetach. Popularnym przykładem inskrypcji są inskrypcje nagrobne. Odczytywaniem i interpretacją inskrypcji zajmuje się nauka pomocnicza historii – epigrafika.

    Perski Anszan stał się w pewnym momencie wasalem Medów i został podzielony na 2 części, które przypadły różnym gałęziom rodu Achemenidów. Cyrus II Wielki zjednoczył plemiona perskie, rzucił wyzwanie medyjskiemu władcy – Isztuwegu i przejął w 550 p.n.e. władzę w imperium.

    Sargon Wielki zwany też Sargonem Akadyjskim (akad. Šarru-kīn, tłum. "prawowity król") – założyciel dynastii akadyjskiej i twórca imperium akadyjskiego, panował w latach 2334-2279 p.n.e. Uważany za twórcę pierwszego w dziejach świata imperium, rozciągającego się od Elamu i dolnej Mezopotamii aż po Morze Śródziemne i Anatolię (zasięg ten jest dyskutowany). Jego imię przetrwało w tradycji przez wieki, otoczone legendą, a jego dokonania – prawdziwe i legendarne – stały się na długie lata wzorcem dla mezopotamskich władców w następnych wiekach. Sargon Wielki swoim imperium rządził z nowo założonej przez siebie niedaleko Kisz stolicy – miasta Akad (Akkad, Agade), dotąd nieodnalezionego.III dynastia z Ur – mezopotamska dynastia założona przez Ur-Nammu z Ur, panowała nad zjednoczonym Sumerem i Akadem w latach 2113-2005 pne. (chronologia średnia).

    Przypisy[ | edytuj kod]

    1. ↑ Ziółkowski 2009 ↓, s. 106.
    2. Ziółkowski 2009 ↓, s. 360.
    3. ↑ Ziółkowski 2009 ↓, s. 220.
    4. ↑ Ziółkowski 2009 ↓, s. 363.
    5. ↑ Ziółkowski 2009 ↓, s. 107.
    6. ↑ Ziółkowski 2009 ↓, s. 108.
    7. Ziółkowski 2009 ↓, s. 156.
    8. ↑ Ziółkowski 2009 ↓, s. 361.
    9. Ziółkowski 2009 ↓, s. 360-361.
    10. ↑ Ziółkowski 2009 ↓, s. 362.
    11. Ziółkowski 2009 ↓, s. 363-364.

    Bibliografia[ | edytuj kod]

  • Adam Ziółkowski: Historia powszechna. Starożytność. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-15810-1.
    • Astyages (inaczej Isztuwegu, Arsztiwajga) – ostatni władca państwa Medów (585-550 p.n.e.), syn Kyaksaresa. Przegrał wojnę z władcą perskim a zarazem swym wnukiem Cyrusem II Wielkim i państwo Medów dostało się pod panowanie Achemenidów. Uważa się, że Cyrus przyjął państwowy ceremoniał królewski, a liczni Medowie zachowali pozycję społeczną równą Persom.Suzjana, Chuzistan – kraina historyczna, południowo-zachodni region Persji, położony w bezpośredniej bliskości Mezopotamii między górami Zagros, Zatoką Perską, rzeką Tygrys i Szatt al-Arab. Jest to nizina aluwialna zbudowana z osadów naniesionych przez rzeki. W starożytności była częścią Elamu, który obejmował oprócz Suzjany także wyżynę Farsu. Nazwa krainy pochodzi od miasta Suza - przez tysiąclecia głównego ośrodka Elamu.




    Warto wiedzieć że... beta

    Transhumancja (inaczej: pasterstwo transhumancyjne). Rodzaj pierwotnej, ekstensywnej formy pasterstwa, niesłusznie czasem zwanego koczownictwem. W odróżnieniu od klasycznego koczownictwa transhumancja polega na sezonowych, stałych przegonach stad z pastwisk letnich (górskich) na pastwiska zimowe (na równinach podgórskich, w dolinach etc.), jednak jego ośrodkiem pozostaje stała osada - wieś, gdzie część ludności trudni się uprawą roli.
    Elam – starożytne państwo powstałe około 2400 roku p.n.e. na terenach obecnego południowo-zachodniego Iranu (prowincja Chuzestan na granicy z Irakiem) oraz górskiej prowincji Lurestan sięgającej aż do Buszehr nad Zatoką Perską o strukturze federacyjnej. Jego najważniejszym miastem była odkryta w 1927 roku Suza, leżąca na wschodnim brzegu rzeki Kercha (staroż. Choaspes).
    Mezopotamia (gr.: Μεσοποταμία Mesopotamia – Międzyrzecze, nazwa przejęta z języka perskiego Miyanrudan i aramejskiego Beth-Nahrain) to starożytna kraina na Bliskim Wschodzie leżąca w dorzeczu rzek: Tygrysu i Eufratu. Na obszarze tym w starożytności rozwijał się szereg kultur, państw i imperiów, których twórcami były różne ludy (Sumerowie, Akadyjczycy, Asyryjczycy, Amoryci, Huryci, Kasyci, Chaldejczycy), kontynuujące jednak wspólne dziedzictwo kulturowe. Powszechnie uważa się, że właśnie na terenach Mezopotamii narodziła się pierwsza cywilizacja.

    Reklama

    Czas generowania strony: 0.041 sek.