Angielska wojna domowa

Poszczególne fazy I wojny domowej

Karol I Stuart

Oliver Cromwell

Richard Cromwell

Karol II Stuart

Angielska wojna domowa (także rewolucja angielska lub wojna domowa w Anglii – ang. The English Civil War) – cykl trzech wojen domowych oraz ciąg politycznych machinacji, rozgrywających się pomiędzy parlamentarzystami i rojalistami od 1642 do 1651. Parlamentarzyści buntowali się przeciwko królowi Karolowi I i Karolowi II. W tym czasie Oliver Cromwell zniósł ustrój monarchiczny.

Bitwa pod Turnham Green – starcie zbrojne, które miało miejsce 13 listopada 1642 podczas angielskiej wojny domowej (1642–1651).Bitwa pod Adwalton Moor – starcie zbrojne, które miało miejsce 30 czerwca 1643 podczas angielskiej wojny domowej (1642–1651).

Przyczyny[ | edytuj kod]

Nieudolna polityka Stuartów – Jakuba I i Karola I, miernych i rozrzutnych władców, którzy nie potrafili rozwinąć dialogu z większością poddanych; zahamowanie rozwoju gospodarczego i ekonomicznego spowodowane wojną trzydziestoletnią oraz nieudolną polityką dworu i istnieniem monopoli; dysproporcja w rozwoju ekonomicznym pomiędzy zacofaną północą i zachodem a rozwiniętym południem i wschodem; niedokończone przekształcenia ekonomiczne i gospodarcze; konflikty religijne pomiędzy anglikanami (popierającymi dwór i króla), a purytanami (przeciwnikami polityki wewnętrznej, również gospodarczej, króla); konflikt pomiędzy klasami społecznymi, zwłaszcza nowo powstałymi, a dynastią Stuartów; niezadowolenie społeczne; próba narzucenia anglikanizmu Szkotom. Wszystkie te przyczyny doprowadziły do wojny domowej, a w konsekwencji do upadku Stuartów.

Długi Parlament – okres obrad angielskiego parlamentu zwołanego przez króla Karola I w 1640 r., zakończony w 1653 r. po bitwie pod Worcester, formalnie rozwiązany w 1660 r.Bitwa pod Gainsborough – starcie zbrojne, które miało miejsce 28 lipca 1643 podczas angielskiej wojny domowej (1642–1651).

I angielska wojna domowa (1642–1646)[ | edytuj kod]

Próba narzucenia anglikanizmu w Szkocji doprowadziła do buntu i wybuchu walk, co zmusiło Karola I do zwołania parlamentu w 1640. Monarcha liczył na zgodę na nałożenie nowych podatków, jednak zdominowany przez opozycję Parlament nie poparł go i domagał się zawarcia pokoju ze Szkocją. Propozycje te nie spodobały się królowi i po zaledwie trzech tygodniach obrad rozwiązał parlament. Od tego wydarzenia nazwano go Parlamentem Krótkim. Monarcha nic nie zyskał w ten sposób, ponieważ parlament nie uchwalił żadnych ustaw, a Karol nie otrzymał pożyczki od londyńskiego City. W tym samym czasie nastąpił bunt domagającego się wolnego handlu i swobody produkcji mieszczaństwa przeciwko monopolom.

Bitwa pod Maidstone – starcie zbrojne, które miało miejsce 24 czerwca 1648 podczas angielskiej wojny domowej (1642–1651).Prezbiterianizm lub Kościół Prezbiteriański – część protestanckich kościołów reformowanych. Władze w kościołach sprawują wybierani przez wiernych starsi. Kościoły Prezbiteriańskie zaczęły rozprzestrzeniać się w XVI wieku, impulsem do tego była reformacja zapoczątkowana przez Marcina Lutra w 1517 roku. Głównym propagatorem był John Knox, który był Szkotem, studiował on z Janem Kalwinem w Genewie.

Brak pieniędzy z tytułu podatków zmusił jednak monarchę, tym samym przyznającego się do klęski, do ponownego zwołania zgromadzenia. Parlament ten nie pozwolił się już rozwiązać, a ponieważ trwał przez 13 lat, nazwany został Parlamentem Długim. Zgromadzenie było zdominowane przez opozycję, której przewodniczyli John Pym, John Hampden, Oliver St. John, William Lenthall i Oliver Cromwell. Doszło do ustanowienia reform godzących we władzę absolutną, a umacniających pozycję opozycji. Zniesiono represyjne sądy królewskie, uznano za nieważne podatki nałożone i pobierane przez króla bez zgody parlamentu, rozpuszczono armię królewską, a doradców monarchy, głównych przeciwników rewolucji, Thomasa Strafforda i arcybiskupa Canterbury Williama Lauda, skazano na karę śmierci. Nie podano powodów, gdyż sprytny Pym wydobył prawo z czasów Tudorów pozwalające na skazanie na śmierć osoby na podstawie ogólnego oskarżenia. Wystosowano do władcy tzw. Wielkie Napomnienie, wytykające królowi wszystkie przekroczenia władzy, jakich się dopuścił. Odbyło się nad nim głosowanie i 22 czerwca 1641 ponad połowa izby stwierdziła, że osiągnięto to, co trzeba, a dalsze uchwały idą za daleko i oznaczają rewolucję. Sytuacja z królewskiego punktu widzenia nieco poprawiła się w związku z powstaniem irlandzkim, gdyż uchwalono podatki na wojnę, a władca miał osobiście stanąć na czele armii. Król fatalnie jednak rozegrał sytuację, bo gdy chciał pojmać opozycjonistów, ci zostali ostrzeżeni i zdołali tego uniknąć.

Bitwa pod Powick Bridge – starcie zbrojne, które miało miejsce 23 września 1642 podczas angielskiej wojny domowej (1642–1651).Wojna domowa – konflikt zbrojny, w którym stronami są obywatele jednego państwa, plemienia lub grupy etnicznej. Wojna domowa jest częstą przyczyną osłabienia państwa czy plemienia. Jest rodzajem wojny.

Tracący władzę nad państwem Karol I 10 stycznia 1642 opuścił Londyn, a 22 sierpnia ze swego zamku w Nottingham wypowiedział wojnę parlamentowi. Nastąpiły starcia pomiędzy zwolennikami króla, zwanymi kawalerami (czyli anglikańską i katolicką starą szlachtą, nielicznymi chłopami, artystami i intelektualistami), a okrągłogłową armią parlamentu (czyli purytańską nową szlachtą i średnio zamożnym mieszczaństwem). Zastanawiające jest, że w części północno-zachodniej najwięcej zwolenników miał król, a w południowo-wschodniej parlament. Podział ten miał ścisły związek z rozwojem gospodarczym regionów. Początkowo w starciach zwycięstwa odnosili zwolennicy króla. Tak stało się 23 października 1642 roku w pierwszej bitwie pod Edgehill w hrabstwie Warwick. Wojska królewskie od końca 1642 do 1643 zdobyły Oksford, Bristol, południowo-zachodnią Anglię, znaczną część hrabstw York i Lancaster. Wkrótce jednak sytuacja zmieniła się. Sukcesem okazała się obrona Gloucester w lecie 1643, a także uwieńczone sukcesem starania dyplomatyczne o dołączenie się Szkocji do rewolucji. Jednak największy sukces nastąpił za sprawą Olivera Cromwella, znakomitego dowódcy, który stanął na czele armii parlamentu. Utworzył sprawny oddział jazdy, składający się z wolnych dzierżawców, drobnych właścicieli ziemskich i rzemieślników, zwany Ironsides i rozwinięty później w doborową kawalerię. Jego organizacja opierała się na żelaznej dyscyplinie i równości żołnierzy wobec innych, a także na ich fanatyzmie religijnym. Na wzór pierwszego pułku zaczęto szkolić dalsze oddziały, z których powstała tzw. armia nowego wzoru (New Model Army), odnosząca zwycięstwo za zwycięstwem. Pierwsze drobne sukcesy zanotowano pod Grantham, Gainsbourgh i Winceby w drugiej połowie 1643 roku, następnie 2 lipca 1644 roku w bitwie na Marston Moor w Yorkshire. Ostateczne zwycięstwo nastąpiło w 1645 pod Naseby, gdzie w decydującej walce z wojskiem królewskim Armia Nowego Wzoru święciła triumfy.

17 sierpnia jest 229. (w latach przestępnych 230.) dniem w kalendarzu gregoriańskim. Do końca roku pozostaje 136 dni. Act of Settlement (Ustawa o następstwie tronu) – ustawa angielska z 1701, jeden z podstawowych brytyjskich aktów ustrojowych.

Po przegranej król uciekł do Szkocji. W obozie independentów zaczął zarysowywać się rozłam, wskutek którego powstali levellerzy, których przywódcami zostali John Lilburne, Richard Overton i William Walwyn. Występowali przeciwko przywilejom feudalnym, wysuwali ideę suwerenności narodu, która objawić miała się w powszechnym prawie wyborczym, żądali zniesienia monopoli, patentów i wybranych podatków, a także postulowali zmniejszenie podatków dla niezamożnych obywateli. Swój program przedstawili w traktacie „Porozumienie Ludzi” z 1647 roku. Przedstawiciel angielskich chłopów, leweller Gerrard Winstanley z odłamu diggerów, wezwał Olivera Cromwella, aby wprowadził demokratyczną republikę agrarną. Wezwanie jednak pozostało bez echa.

Habeas Corpus Act – ustawa angielska z 1679 wydana za rządów króla Karola II (pełny tytuł: An Act for the better secureing the Liberty of the Subject and for Prevention of Imprisonments beyond the Seas czyli Ustawa w celu lepszego zabezpieczenia wolności obywatela i zapobieżenia uwięzieniom na terrytoriach zamorskich), zakazująca organom państwa aresztowania obywatela bez zezwolenia sądu.Deklaracja praw (ang. Bill of Rights) – wydana w Anglii w 1689. Zaprzysiągł ją Wilhelm III Orański. Została zaakceptowana przez parlament 16 grudnia 1689 roku.

Osobne artykuły: Lewelerzy i Diggerzy.

Napięcie pomiędzy parlamentem a armią osiągnęło tak wysoki stopień, że Cromwell musiał działać. Wyruszył ze swoją armią i zajął 6 września 1647 roku po raz pierwszy Londyn, rozbił zwycięski obóz prezbiterianów, co poskutkowało ucieczką większości prezbiterian znajdujących się w parlamencie.

2 lipca jest 183. (w latach przestępnych 184.) dniem w kalendarzu gregoriańskim. Do końca roku pozostaje 182 dni. Jest to środkowy dzień roku zwyczajnego. O godzinie 12.00 tego dnia mija połowa roku.19 sierpnia jest 231. (w latach przestępnych 232.) dniem w kalendarzu gregoriańskim. Do końca roku pozostaje 134 dni.

Podstrony: 1 [2] [3] [4] [5]

w oparciu o Wikipedię (licencja GFDL, CC-BY-SA 3.0, autorzy, historia, edycja)

Warto wiedzieć że... beta

Oliver Cromwell (ur. 25 kwietnia 1599 w Huntingdon, zm. 3 września 1658 w pałacu Whitehall w Londynie) – polityk angielski, główna postać angielskiej wojny domowej, lord protektor Anglii, Szkocji i Irlandii 1653–1658. Cromwell uważany jest za dziesiątego spośród 100 najwybitniejszych Brytyjczyków wszech czasów.

Bitwa pod Roundway Down – starcie zbrojne, które miało miejsce 13 lipca 1643 podczas angielskiej wojny domowej (1642–1651).

Kawalerowie (ang. Chevaliers) – zwolennicy króla podczas rewolucji angielskiej (1640 - 1660). Nosili długie włosy, w przeciwieństwie do wielu żołnierzy Cromwella (Okrągłe Głowy - Rroundheads).

25 sierpnia jest 237. (w latach przestępnych 238.) dniem w kalendarzu gregoriańskim. Do końca roku pozostaje 128 dni.

Diggerzy (ang. dig - kopać) to XVII wieczna, angielska organizacja chłopska. Wywodziła się z najbiedniejszych warstw społecznych, które nie mogły sobie pozwolić na używanie zwierząt pociągowych do uprawy ziemi - zmuszeni byli więc do kopania jej własnymi rękoma - stąd nazwa. Nazywali siebie również "prawdziwymi lewelerami", odwołując się do innego, mniej radykalnego, z lewicowych ruchów purytańskich.

Katolicyzm – doktryna Kościoła chrześcijańskiego – jedna z dwóch grup Kościołów, obok Kościoła prawosławnego, powstałych w wyniku rozłamu w Kościele chrześcijańskim w 1054 (tzw. schizmy wschodniej). Jedna z największych grup wyznań chrześcijańskich, obok prawosławia i protestantyzmu oraz ogół zasad wiary i życia religijnego do których odwołuje się Kościół Kościół katolicki wraz z Kościołami wschodnimi pozostającymi z nim w pełnej jedności, wspólnoty tradycjonalistyczne, starokatolickie oraz część anglikańskich, liberalnych i niezależnych.

Absolutyzm polityczny – pogląd z dziedziny myśli politycznej, według którego jest dobrze uzasadnione, by władza przysługująca jednemu człowiekowi lub grupie ludzi sprawujących ją w państwie przysługiwała im bez ograniczeń, przy czym ma się na myśli ograniczenia prawne, a czasem nawet moralne.