Anarchizm – ogólny termin oznaczający różnorodne doktryny polityczne i ruchy społeczne cechujące się niechęcią wobec scentralizowanej władzy (szczególnie państwa) oraz sformalizowanych instytucji i wskazujące, że są one źródłem opresji społecznej i zagrożeniem dla wolności.
Istnieje wiele odmian anarchizmu, znacząco różniących się ideowo. W szczególności można wyróżnić różne anarchizmy lewicowe (wolnościowy socjalizm), anarchizm indywidualistyczny oraz anarchokapitalizm, który jednak przez większość teoretyków nie jest uznawany za część tradycji anarchistycznej. Powszechne są różnice w kwestiach ideologii, wartości i strategii. Znacząco różnią się idee dotyczące tego, jak mogłoby funkcjonować anarchistyczne społeczeństwo, zwłaszcza w odniesieniu do gospodarki. Istnieją też różne wizje tego, jak takie społeczeństwo zapoczątkować. Jedni anarchiści popierają strategię niestosowania przemocy, a inni z kolei opowiadają się za walką zbrojną.
Bawarska Republika Rad (niem. Bayerische Räterepublik lub też Münchner Räterepublik) – to powołana w drodze rewolucji 13 kwietnia 1919 republika socjalistyczna na terenie Bawarii. Komisarzem oświaty i nauczania publicznego został anarchista Gustav Landauer (zabity po upadku Republiki). Po krótkim okresie istnienia i funkcjonowania, 3 maja 1919 armia niemiecka wkroczyła do stolicy Bawarii, Monachium, i zakończyła istnienie republiki. Aż do 1943 roku w Moskwie działał rząd Bawarskiej Republiki Rad, rozwiązał go Józef Stalin mając w planach utworzenie przyszłej NRD.Seksizm (z ang. sexism, sex – „płeć”) – pogląd, że kobiety i mężczyźni nie są sobie równi lub że nie powinni posiadać równych praw. Zazwyczaj sprowadza się do „wiary w wyższość mężczyzn i wynikających z niej dyskryminujących zachowań wobec kobiet”.
Poglądy anarchistów[ | edytuj kod]
Anarchizm lewicowy to system poglądów głoszący program całkowitego zniesienia przymusu, ucisku i wyzysku społecznego, postulujący powszechność, wolność, równość i sprawiedliwość społeczną. Były to przesłanki realizacji zasad równości we wszystkich dziedzinach życia społecznego i politycznego.
Anarchizm taki dąży do osiągnięcia sprawiedliwości społecznej poprzez stworzenie społeczeństwa pozbawionego granic i podziałów etnicznych (bezpaństwowego).
Jednym z końcowych akcentów wojny domowej w Rosji były wydarzenia w Kronsztadzie. Przez samych marynarzy z Kronsztadu powstanie było określane jako "trzecia rewolucja", zaś przez bolszewików jako kontrrewolucja.Samorządność pracownicza to forma podejmowania decyzji w miejscu pracy, w której pracownicy uzgadniają je między sobą (w takich kwestiach jak obsługa klienta, metody produkcji, harmonogram, podział pracy itd.) bez odgórnego nadzoru ze strony właścicieli lub kierowników. Każdy pracownik ma prawo do przedstawienia swojej propozycji, które podczas zgromadzeń są przedyskutowywane i w sposób demokratyczny odrzucane lub przyjmowane. Samorządność pracownicza jest popierana przez wielu anarchistów i socjalistów, zwłaszcza trockistów, jak również niektórych socjaldemokratów.
Anarchiści chcą usunąć ze społeczeństwa wszelkie formy dyskryminacji, wyższości i zbiorowego egoizmu. Należy tutaj dodać, iż nie wszyscy anarchiści byli przeciwni egoizmowi (np. Max Stirner).
Z kolei anarchokapitalizm stoi na stanowisku, że głównym mechanizmem organizacji społecznej powinien być wolny rynek i swobodne umowy pomiędzy jego uczestnikami. Wszelka scentralizowana władza, a przede wszystkim państwo, powinny być zlikwidowane.
Anarchiści poddają krytyce wszelkie scentralizowane formy władzy politycznej i gospodarczej. Krytyka ta obejmuje zarówno państwa totalitarne, w których jednostka traci prawie całkowicie swą podmiotowość (człowieczeństwo), jak i państwa o ustroju demokracji parlamentarnej, w jakich obywatel posiada co prawda większy wpływ na swoje życie niż w państwach totalitarnych, ale nie jest to wpływ na tyle wielki, aby można było mówić o pełnej podmiotowości polityczno-społecznej wszystkich obywateli. Zdaniem anarchistów scentralizowana, odgórna władza, w większym lub mniejszym stopniu zawsze pozostaje poza kontrolą społeczną, wyobcowując się ze społeczeństwa.
Nowy porządek świata (łac. Novus Ordo Mundi, ang. New World Order, skrótowo: NPŚ, NWO (z ang.)) – termin wykorzystywany do opisu istotnej zmiany w międzynarodowej polityce polegającej na przemianach, jakie miało wprowadzić wdrożenie czternastu punktów Wilsona, utworzenie Ligi Narodów czy ONZ, a także w stosunku do układu sił politycznych na świecie, który ukształtował się w latach 50. XX wieku.Indygenizm (hiszp. Indígena – "tubylec") – prąd w kulturze i sztuce (głównie literaturze) południowoamerykańskiej, mający odzwierciedlenie także w polityce.
Anarchiści krytykują scentralizowaną formę władzy taką jak państwo, dlatego też, w zależności od rodzaju anarchizmu, taka organizacja jak państwo zostaje zastąpiona np. federacją samorządnych gmin działających na zasadzie demokracji bezpośredniej.
Lewicowi anarchiści uznają kapitalizm za formę władzy klasy posiadającej kapitał nad klasą nieposiadającą go, polegającej na zawłaszczaniu wartości wytworzonej przez robotnika oraz na oderwaniu go od procesu decyzyjnego w miejscu pracy. Wskazują na przymusowy charakter rozwoju tego systemu ekonomicznego, w szczególności na akumulację pierwotną, a także na funkcjonujące w nim zjawiska takie jak cykl koniunkturalny, bezrobocie, podział społeczeństwa na klasy, kreacja pieniądza.
Lewica – określa różne partie polityczne, w zależności od podziału sceny politycznej w danym kraju. Zwyczajowo określenie to stosuje się do sił politycznych dążących do zmian polityczno-ustrojowych, społecznych i gospodarczych, przeciwstawiających się tzw. tradycyjnemu porządkowi społecznemu, przeciwne prawicy. Głównym założeniem lewicy jest dążenie do wolności, równości i sprawiedliwości społecznej.Unia Europejska, UE – gospodarczo-polityczny związek 27 demokratycznych państw europejskich. Unia powstała 1 listopada 1993 roku – na mocy podpisanego 7 lutego 1992 traktatu z Maastricht – jako efekt wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej i społecznej. Korzenie współczesnej integracji europejskiej sięgają okresu powojennego i ograniczały się do 6 państw zachodnioeuropejskich. Państwa te tworzyły wiele form i mechanizmów współpracy, powoływały organizacje, instytucje i organy, których celem było wzmocnienie jedności między nimi. W 1993 nadrzędną wobec wszystkich poprzednich organizacji została Unia Europejska, sama otrzymując nieznaną wcześniej hybrydową formułę sui generis.
Zdaniem niektórych anarchistów, subiektywna teoria wartości i użyteczność krańcowa w sposób niewystarczający tłumaczą mechanizm powstawania cen. Ich zdaniem subiektywne opinie na temat wartości dobra nie mogą powstawać same z siebie, niezależnie od istnienia obiektywnej miary, na której mogłyby się oprzeć; poza tym wskazują oni na to, że laborystyczna teoria wartości w żaden sposób nie neguje istnienia wartości użytkowej. Tą obiektywną miarą są dla nich koszty produkcji – wpływają one na podaż, od której zależy położenie krańca popytu.
Agoryzm – anarchistyczna doktryna polityczna sformułowana przez Samuela Edwarda Konkina III i uważana za filozofię lewicowo-libertariańską. Głównym celem agorystów jest utworzenie wolnego społeczeństwa, w którym "wszystkie związki międzyludzkie są dobrowolne". Nazwa "Agoryzm" pochodzi od greckiego słowa "agora," oznaczającego "otwarty rynek". Jako rodzaj anarchizmu rynkowego, jest zaliczany do anarchokapitalizmu lub anarchoindywidualizmu.Internacjonalizm (łac. inter - między + natio - naród) – ideologia wyrażająca dążenie do równouprawnienia i współpracy wszystkich narodów.
Ponadto rozróżniają oni własność prywatną od mienia osobistego. Mienie oznacza dla nich posiadanie dóbr przez ludzi bezpośrednio z nich korzystających, którzy nie wykorzystują z tego tytułu pracy innych. Własność zaś to według nich prawo do przedmiotów (głównie środków produkcji, nieruchomości), z których korzystają inni ludzie (np. pracownicy najemni, lokatorzy), gwarantując właścicielowi zyski, odsetki lub czynsze. Ich zdaniem, takie rozróżnienie pozwala na zrozumienie stosunków społecznych w kapitalizmie.
Komunizm (od łac. communis – wspólny, powszechny) – system społeczno-ekonomiczny, w którym nie istnieje własność prywatna środków produkcji, a całość wytworzonych dóbr jest w posiadaniu wspólnoty, której członkowie są równi.Rewolucja listopadowa w 1918 (niem. Novemberrevolution) – całokształt wystąpień o charakterze rewolucyjnym w Niemczech, w roku 1918.
Imperializm zaś uważają za najwyższe stadium systemu kapitalistycznego.
Jako alternatywę dla kapitalizmu, anarchiści proponują ekonomię uczestniczącą, komunizm wolnościowy lub mutualizm, czyli systemy ekonomiczne oparte na bezpośredniej kontroli przez uczestniczących w nich ludzi, jak np. samorządność pracownicza.
Całkowicie odmienne poglądy prezentują anarchokapitaliści oraz anarchokomuniści, którzy odrzucają laborystyczną teorię wartości.
Ameryka Południowa – kontynent leżący na półkuli zachodniej oraz w większej części na półkuli południowej, a w mniejszej – na półkuli północnej. Niekiedy uważana jest również za subkontynent Ameryki.Banki komercyjne mają zdolność emisji pieniądza bezgotówkowego – w literaturze przedmiotu określanej jako proces kreacji pieniądza bezgotówkowego. Pieniądz bezgotówkowy występuje w gospodarce w postaci zapisów na kontach bankowych. Emitują go banki komercyjne, głównie w formie udzielania kredytów bankowych swoim klientom. Pieniądz ten jest traktowany, w teorii i praktyce, tak jak gotówka. Jedynym sposobem zwiększenia całkowitej wartości nominalnej pieniądza bezgotówkowego banków komercyjnych jest zwiększenie zadłużenia w bankach. Każda spłata rat kapitałowych jest równoważna trwałemu wycofaniu pieniądza o takiej samej wartości nominalnej z obiegu gospodarczego. Odsetki od długu traktowane są jako przychód banku i wchodzą ponownie do obiegu gospodarczego, jako jego wydatki (wynagrodzenia, koszty eksploatacyjne, podatki, dywidendy).
Ustrój anarchistyczny jest uważany przez anarchistów za najszerszą formę demokracji, w której jednostka posiada wpływ na swoje życie, uczestnicząc bezpośrednio w procesie ustawodawczym i wykonawczym. Jednocześnie anarchiści są przeciwni demokracji przedstawicielskiej.
Podczas gdy większość anarchistów stanowczo sprzeciwia się głosowaniu lub innej formie uczestnictwa w funkcjonowaniu państwowych instytucji, znaleźli się i tacy, którzy się z tym nie zgadzają. Przykładowo, prominentny anarchista, Pierre Joseph Proudhon, dwa razy startował w 1848 roku w wyborach do francuskiego Zgromadzenia Konstytucyjnego, a Paul Brousse opracował koncepcję wolnościowego municypalizmu w Szwajcarii w latach 90. XIX wieku, która obejmowała udział w wyborach lokalnych. Wielu anarchistów sprzeciwia się głosowaniu z trzech powodów. Po pierwsze, uważają, że jest to nieefektywne i skutkuje co najwyżej drobnymi reformami. Po drugie, branie udziału w wyborach owocowało w przeszłości tym, że radykałowie stawali się częścią systemu, któremu się sprzeciwiali, zamiast doprowadzić do jego końca. Po trzecie, niektórzy twierdzą, że głosowanie oznacza potwierdzenie prawomocności systemu. Najbardziej fundamentalna jest idea, że demokracja przedstawicielska jest wadliwa sama w sobie. Państwo wykorzystuje teorię demokratycznego przejęcia władzy nad ludnością, a następnie używa swojej siły do zwalczania wszelkich odrębnych poglądów. Państwo w rzeczywistości prawie nigdy nie służy interesom ludności, a po prostu stwarza taką iluzję, aby zyskać władzę. W czasie wyborów prezydenckich w USA w roku 2004 anarchistyczny kolektyw CrimethInc zapoczątkował kampanię promującą wyższość bezpośredniego działania nad zmianami, które politycy obiecywali wprowadzić po wyborach. Hasłem kampanii było: „Nie tylko głosuj, ale bądź aktywny”. Anarchiści z innych krajów często angażowali się w podobne kampanie przeciw głosowaniu. Inni opowiadali się za bardziej pragmatycznym podejściem obejmującym głosowanie w referendach, a niektórzy prominentni anarchiści, jak Howard Zinn i Noam Chomsky, zadeklarowali swoje poparcie dla progresywnych kandydatów, takich jak Ralph Nader.
Odsetki – koszt pozyskania kapitałów klientów dla banku (np. depozytów) lub przychód wynikający z udostępnienia przez bank kapitałów (np. kredytów). Różnica pomiędzy odsetkami płaconymi a pobieranymi przez bank to dochód odsetkowy netto, zwany również marżą odsetkową.Stoicyzm – kierunek filozoficzny zapoczątkowany w III wieku przed n.e. w Atenach przez Zenona z Kition, doprowadzony do ostatecznej formy przez Chryzypa i kontynuowany przez całą starożytność. Wywarł znaczny wpływ na rozwój chrześcijaństwa, w pewnym stopniu oddziaływał na myśl średniowieczną, odżył w nowej formie w filozofii nowożytnej, np. u Justusa Lipsiusa. Modelem człowieka był mędrzec, który żył w zgodzie z naturą, kierujący się rozumem.
Indywidualistyczny anarchista Lysander Spooner stwierdził, że wielu zwolenników państwa uważało zarówno głosowanie, jak i wstrzymywanie się od głosu za potwierdzanie prawomocności państwa. Odrzuca on więc stwierdzenie, że istniejące rządy demokratyczne mają swoje uzasadnienie w zgodzie większości. Opisał to w swoim eseju pt. „No Treason”.
Bolszewicy (ros. большевики) – określenie grupy członków Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji, która na II Zjeździe tej partii w 1903 roku, uznała się za większościową frakcję w partii, a swoich przeciwników określiła mienszewikami.Samorząd – niezależne od nadrzędnej władzy decydowanie o własnych sprawach, wykonywanie funkcji uzupełniających w stosunku władz np. szkoły, zakładu produkcyjnego, władz państwowych.
Dla indywidualistycznych anarchistów „system demokratyczny oparty na decyzji większości jest nieważny. Każdy atak na naturalne prawa jednostki jest niesprawiedliwy i jest symbolem tyranii większości”. Przedstawiciel wolnościowego municypalizmu Murray Bookchin skrytykował indywidualistycznych anarchistów, za sprzeciwianie się demokracji mówiąc, że zasada większości jest spójna z anarchizmem, aczkolwiek preferuje on bardziej termin zgromadzenie niż demokracja. Bookchin został w odpowiedzi oskarżony o „municypalny etatyzm”, czyli non-anarchizm. Później, Bookchin zrzekł się anarchizmu na rzecz komunalizmu.
Biurokracja (od słów fr. bureau – urząd i gr. kratos – władza) – scentralizowany system organizacyjny, w którym władza powiązana jest z urzędem, lub ogół ludzi zajmujących się administrowaniem. Pojęcie to oznacza oderwanie władzy od obywateli, czy wręcz urzędników podejmujących szkodliwe decyzje dla społeczeństwa.Orientacja seksualna – trwały emocjonalny, romantyczny i seksualny pociąg do osób określonej płci. Orientacja seksualna rozciąga się na kontinuum, od wyłącznego heteroseksualizmu do wyłącznego homoseksualizmu.
Osobny artykuł:
Egalitaryzm.
Według anarchistów wszyscy są równi bez względu na narodowość, rasę, płeć, tożsamość seksualną, wiek, religię. Z tego powodu postulują oni utworzenie społeczeństwa bez podziału na klasy, w którym każda jednostka ma równy wpływ na wygląd życia społecznego.
Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotników (Pierwsza Międzynarodówka) - międzynarodowa organizacja robotnicza założona 28 września 1864 roku w Londynie. Jej założycielami było 20 osób, m.in.: Henri Tolain, Friedrick Lessner, Hermann Jung, Karl Schapper, Konstanty Bobczyński, Ludwig Wolff. Za cel stawiała sobie koordynację działalności organizacji robotniczych z różnych krajów świata, miejsce wymiany doświadczeń i poglądów organizacji socjalistycznych oraz pomoc dla strajkujących i walczących o prawa robotnicze. Była forum, gdzie ścierały się osoby o bardzo zróżnicowanych poglądach od radykalnych działaczy anarchistycznych i komunistycznych do utopijnych socjalistów i umiarkowanych socjaldemokratów. Pierwszym przewodniczącym był Karol Marks a pierwszą siedzibą Londyn. Następnie siedziba została przeniesiona do Nowego Jorku.Fernando Tarrida del Mármol (ur. w 1861 w Hawanie, zm. w 1915 r. w Londynie) – anarchistyczny autor kubański pochodzący z rodziny o hiszpańskich korzeniach.
Naród i patriotyzm[ | edytuj kod]
Anarchiści uważają, że nie ma złych ani dobrych narodów - są tylko złe państwa i źle czyniące jednostki, a podziały na narody są efektem szkodliwej działalności państw, zaś wojny są najczęściej rezultatem tych podziałów. Dlatego zazwyczaj potępiają oni wszelkie wojny, a częścią ich ideologii często jest kosmopolityzm, internacjonalizm, antypatriotyzm oraz uznanie, że wszyscy ludzie są braćmi, a ojczyzną ludzkości jest cała Ziemia, nie państwo.
Socjalizm utopijny – ideologia mająca na celu zniesienie własności prywatnej jako źródła wyzysku i zamianę dotychczasowych stosunków wspólnotą majątkową i równością wszystkich obywateli.Grupa siedmiu najbardziej wpływowych państw świata (ang. Group of Seven), G7 – forum polityczno-gospodarcze zrzeszające państwa: Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Włochy, Japonia i Stany Zjednoczone (G6, od 1975) i Kanada (G7, od 1976). Na szczyty G7 zapraszany bywa także Przewodniczący Komisji Europejskiej, który jest przedstawicielem Unii Europejskiej. Przywódcy państw G7 spotykają się na corocznych szczytach gospodarczych i politycznych. Szczyty te są okazją do protestów organizowanych przez alterglobalistów. Lokalizacja szczytu zmieniała się rotacyjnie według następującej kolejności: Francja, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Niemcy, Japonia, Włochy, Kanada.
Zapoznaj się również z:
Narodowy anarchizm.
Anarchizm ma długą historię sprzeciwiania się imperializmowi, zarówno w rdzennych narodach (kolonizatorzy) i narodach peryferii (kolonizowani). Anarchiści wolą skupić się na budowaniu rewolucji w kraju rodzinnym i solidaryzować się ze współpracownikami z innych krajów, np. Guy Aldred został skazany za drukowanie książki Shyamji Krishnavarmsa pt. „Indyjski Socjolog”.
Innym przykładem tego był Rudolf Rocker, wybitny niemiecki anarchista i antyfaszysta, który był szczególnie aktywny wśród żydowskich robotników. W swojej książce „Nacjonalizm i Kultura” opowiedział się za „federacją Europejczyków”, która obejmowałaby Żydów. Odrzucając biologiczne teorie rasy i odrzucając pojęcie narodu twierdził, że odkąd państwa europejskie podbijały i kolonizowały resztę świata, sukces wolnościowej organizacji wśród Europejczyków był „pierwszym warunkiem utworzenia federacji świata, która zapewni także tzw. narodom kolonialnym takie same prawa do szczęścia” (s. 54). Wielu współczesnych anarchistów i anty-imperialistów podziela jego podejście.
Dyskryminacja gatunkowa, szowinizm gatunkowy (proponowane są również nazwy gatunkizm, gatunkowizm) ((ang.) speciesism) – postawa stawiająca interesy własnego gatunku (w domyśle: Homo sapiens) ponad interesami innych gatunków. Określenie to zostało utworzone na zasadzie analogii do rasizmu i seksizmu przez bioetyków, a podjęte zostało głównie przez zwolenników praw zwierząt.Wiwisekcja (łac. vivi sectio, dosł. „rozdzielanie żywego”) – zabieg operacyjny wykonywany na żywym zwierzęciu w celach badawczych.
Chińscy anarchiści byli bardzo aktywni na początku istnienia chińskiego ruchu nacjonalistycznego oraz w czasie oporu względem brytyjskich, a później japońskich kolonizacji Chin. Anarchiści byli również głęboko zaangażowani w anty-imperialistyczno-nacjonalistyczny ruch w Wietnamie, Korei, Kubie, Ukrainie, Irlandii, Meksyku i w całej Afryce.
Anarchizm ma również wpływ na współczesny ruch indygenistyczny.
Wegetarianizm – rodzaj praktyki (w sensie świadomej i celowej działalności człowieka), charakteryzującej się wyłączeniem z diety mięsa (w tym ryb i owoców morza); może również wiązać się z unikaniem innych produktów pochodzących z uboju zwierząt np. smalcu . Wegetarianizm może być wybrany z pobudek moralnych, zdrowotnych, ekologicznych, bądź ekonomicznych. W języku potocznym przyjmuje się, że wegetarianizm to zbiór kilku diet, które w różnym stopniu ograniczają spożywanie produktów pochodzenia zwierzęcego.Naród – wspólnota o podłożu etnicznym, gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym wytworzona w procesie dziejowym, przejawiająca się w świadomości swych członków. Chociaż naród wyróżnia się na tle innych zbiorowości, to jednak nie jest możliwe precyzyjne zdefiniowanie tego pojęcia. W socjologii nie ma jednej definicji tego pojęcia, istnieją też rozbieżności między stanowiskiem socjologów, antropologów i historyków.
Do polityki anarchizmu należą między innymi decentralizacja władzy, federalizm, egalitaryzm, socjalizm, liberalizm społeczny, samorządność, dobrowolność, pacyfizm, antymilitaryzm, pomoc wzajemna, demokracja bezpośrednia, sprawiedliwość, ekonomia uczestnicząca, akcja bezpośrednia, solidarność międzyludzka.
Chrześcijaństwo, chrystianizm (gr. Χριστιανισμóς, łac. Christianitas) – monoteistyczna religia objawienia, bazująca na nauczaniu Jezusa Chrystusa zawartym w kanonicznych ewangeliach. Jej wyznawcy uznają w nim obiecanego Mesjasza i Zbawiciela, który ustanowił Królestwo Boże poprzez swoje Zmartwychwstanie. Kanon wiary chrześcijańskiej został spisany w Nowym Testamencie i przekazywany jest przez Kościoły.Głosowanie – metoda podejmowania decyzji w zgromadzeniu ludzkim w taki sposób, że każdy z uczestników tego zgromadzenia oddaje swój głos. Głosy są następnie obliczane i stanowią podstawę decyzji.
Między anarchistami nie ma konsensusu w kwestii użyteczności bądź usprawiedliwiania przemocy w walce rewolucyjnej. Na przykład, Michał Bakunin, Piotr Kropotkin, Emma Goldman i Errico Malatesta piszą o przemocy jako o niezbędnej i pożądanej sile w rewolucji. Jednocześnie potępiają oni indywidualne akty terroryzmu. (Bakunin, The Program of the International Brotherhood (1869) i Malatesta, Violence as a social factor (1895)).
Konsens lub konsensus (od łac. consensus, zgoda) – w wąskim rozumieniu synonim pojęcia określającego zgodę powszechną między członkami danej społeczności. W rozumieniu szerszym jest to również teoria i praktyka osiągania takiej zgody, a więc proces dochodzenia do konsensusu w znaczeniu węższym.Pierre Monatte (ur. 15 stycznia 1881, zm. 27 czerwca 1960) – francuski działacz związkowy, sekretarz generalny Powszechnej Konfederacji Pracy (CGT) na początku XX w., założyciel jej organy prasowego "La Vie ouvrière" (Życie robotnicze) 5 października 1909 r. Monatte jest uznawany za jedną z głównych postaci rewolucyjnego syndykalizmu.
Anarchiści często byli postrzegani jako niebezpieczni i agresywni. Prawdopodobnie przez szereg głośnych, brutalnych działań takich jak: zamieszki, zamachy, powstania i akty terroryzmu popełnione przez niektórych anarchistów, jak również przez uparcie negatywne przedstawianie anarchistów przez media. Pod koniec XIX wieku, rewolucjoniści namawiali do aktów przemocy politycznej, nazywanych „propagandą czynem”. Stała się ona dla mas inspiracją do rewolucji. Termin „propaganda czynem” odnosił się do form bezpośredniego działania, takich jak np. podkładanie bomb czy zamachy na głowy stanu. Propaganda może też przybierać formę nieagresywną.
Rewolucja październikowa w Rosji (według terminologii sowieckiej Wielka Socjalistyczna Rewolucja Październikowa) – określenie, stosowane na:Stany Zjednoczone, Stany Zjednoczone Ameryki (ang. United States, US, United States of America, USA) – federacyjne państwo w Ameryce Północnej graniczące z Kanadą od północy, Meksykiem od południa, Oceanem Spokojnym od zachodu, Oceanem Arktycznym od północnego zachodu i Oceanem Atlantyckim od wschodu.
Podczas gdy wszyscy anarchiści postrzegają antymilitaryzm (sprzeciw wobec wojny) jako nieodłączny z ich filozofią, anarchopacyfiści idą o krok dalej, podążając za wiarą Tołstoja w pacyfizm. Mimo że wiele anarchistycznych inicjatyw opierało się na założeniu – bez użycia przemocy (np. Earth First!, Jedzenie Zamiast Bomb), wielu anarchistów sprzeciwia się ideologii pacyfizmu, zamiast tego wspierając ideę „rożnorodności opinii”. Autorzy, tacy jak Ward Churchill (Pacifism as Pathology, 1986), Peter Gelderloos (How Nonviolence Protects the State, 2005) oraz Derrick Jensen (Endgame, 2006) opublikowali książki, w których skrytykowali doktrynę pacyfistyczną, opisując ją jako nieefektywną i pełną hipokryzji.
Bank Światowy (ang. World Bank) rozpoczął działalność jako efekt postanowień konferencji w Bretton Woods z lipca 1944. Główną przesłanką dla jego stworzenia była przede wszystkim chęć odbudowy zniszczonych II wojną światową krajów Europy i Japonii. Istotnym celem statutowym było również wsparcie dla rozwijających się krajów Azji, Ameryki Łacińskiej i Afryki. Obecnie zrzesza on 188 krajów członkowskich. Siedzibą Banku Światowego jest Waszyngton.Piotr Aleksiejewicz Kropotkin, ros. Пётр Алексеевич Кропоткин (ur. 9 grudnia 1842 w Moskwie, zm. 8 lutego 1921 roku w Dmitrowie) – rosyjski uczony i rewolucjonista, z racji arystokratycznego pochodzenia i znaczenia dla ruchu anarchistycznego przełomu wieków zwany anarchistycznym księciem.
W wyniku krytycznego spojrzenia anarchizmu na własność prywatną, wielu anarchistów postrzega niszczenie własności jako akceptowalną formę przemocy lub wręcz twierdzi, że wcale nie jest to przemocą. Voltairine de Cleyre, porusza tę kwestię w swoim eseju Direct Action (1912). Opisuje w nim amerykańskie wydarzenia historyczne, włączając w to Herbatkę bostońską (The Boston Tea Party), jako przykład takiego działania.
Cywilizacja – poziom rozwoju społeczeństwa w danym okresie historycznym, który charakteryzuje się określonym poziomem kultury materialnej, stopniem opanowania środowiska naturalnego i nagromadzeniem instytucji społecznych. Stanowi ona najwyższy poziom organizacji społeczeństw, z którymi jednostki identyfikują się. W skład cywilizacji wchodzą mniejsze jednostki np.: narody, wspólnoty pierwotne czy inne zbiorowości.Dominium brytyjskie – forma ustrojowa istniejąca w ramach imperium brytyjskiego, stanowiąca formę pośrednią między samorządną kolonią a suwerennym państwem, jednak z czasem ewoluująca zdecydowanie w stronę tego ostatniego. Pierwszym dominium brytyjskim była Kanada, która otrzymała taki status w 1867 roku. Kolejnymi były Australia (1901), Nowa Zelandia (1907), Nowa Fundlandia (1907), Związek Południowej Afryki (1910) i Wolne Państwo Irlandzkie (1922).
Wielu anarchistów należy do organizacji wywrotowych, mających na celu osłabienie instytucji państwa np. radykalnych unii pracowniczych, mediów alternatywnych i radykalnych centrów społecznych. Jest to zgodne z anarchistyczną ideą głoszącą, że rządy są złem i tylko dzięki zniszczeniu ich siły można ocalić wolność jednostki.
Komuna była wspólnotą mieszczan toczących w XI-XIII wieku walkę o uniezależnienie się od władzy feudałów. Po zdobyciu praw miejskich komuny obejmowały władzę samorządową w mieście.Maj 1968 – ogólna nazwa wydarzeń we Francji, zapoczątkowanych przez protesty studenckie, których bezpośrednią przyczyną było usunięcie przez policję demonstrantów z okupowanego wydziału paryskiej Sorbony. Protesty te doprowadziły do kilkutygodniowego strajku powszechnego, który sparaliżował cały kraj. Wydarzenia maja 1968 i spowodowane przez nie reformy miały dalekosiężne skutki dla życia kulturalnego, politycznego i gospodarczego Francji.
Przemoc i brak przemocy[ | edytuj kod]
Anarchiści często byli postrzegani jako niebezpieczni i agresywni, prawdopodobnie przez szereg głośnych, brutalnych działań takich jak, zamieszki, zamachy, powstania i akty terroryzmu popełnione przez niektórych anarchistów. Terroryzm i zamachy są potępiane przez większość anarchistycznych ideologii, jednakże nie istnieje zgoda w kwestii usprawiedliwienia i użyteczności przemocy. Niektórzy anarchiści sprzeciwiają się przymusowi, podczas gdy inni popierają go, w formie niestroniącej od przemocy rewolucji, prowadzącej do anarchii lub utopii.
Ruch alterglobalistyczny – ruch społeczno-polityczny aktywny w większości państw świata, różnorodny ideowo i niejednolity organizacyjnie. Za cel stawia sobie radykalną zmianę obecnych stosunków ekonomicznych, ekologicznych i społecznych, poprzez m.in. budowanie globalnego społeczeństwa obywatelskiego.Filozofia cynicka to zespół poglądów właściwych grupie filozofów antycznej Grecji, powstały w V wieku p.n.e., a gasnący dopiero pod koniec starożytności. Trudno rozstrzygnąć, czy filozofia cyników była sposobem życia, czy właściwą szkołą filozoficzną (do ostatniego poglądu przychyla się Diogenes z Synopy zwany także Psem Mądrości).
Niektórzy anarchiści podzielają pogląd Lwa Tołstoja, przedstawiciela chrześcijańskiego anarchizmu o nieużywaniu przemocy. Ci anarcho-pacyfiści twierdzą, że bierny opór jest jedyną metodą na przeprowadzenie prawdziwej anarchistycznej rewolucji. Często postrzegają oni przemoc jako podstawę, na której opiera się rząd. Dowodzą oni, że przemoc jest nieusprawiedliwiona, bez względu na to do kogo jest skierowana.
Rewolucja hiszpańska 1936 roku – przemiany ekonomiczne i społeczne, w republikańskiej części Hiszpanii w czasie hiszpańskiej wojny domowej.Iberyjska Federacja Anarchistyczna (Federación Anarquista Ibérica) – organizacja utworzona w 1927 w El Saler w Walencji, jako kontynuacja dwóch organizacji anarchistycznych, Unión Anarquista Portuguesa (Portugalskiego Związku Anarchistycznego) oraz Federación Nacional de Grupos Anarquistas de España (Federacji Krajowej Hiszpańskich Grup Anarchistycznych); terenem jej działania miał być Półwysep Iberyjski.
Inni anarchiści popierają ideę Marshalla Rosenberga o komunikacji bez przemocy, która odnosi się do podstawowych potrzeb i uczuć człowieka, za pomocą strategii próśb, obserwacji i empatii. Odrzucają pacyfizm jako lewicową, kompromisową strategię, która tylko utrwala przemoc.
Inni z kolei anarchiści, tacy jak Michał Bakunin i Errico Malatesta postrzegali przemoc jako niezbędną i pożądaną siłę. Malatesta stwierdził, że jest „koniecznym niszczenie z użyciem przemocy, skoro nie da się inaczej” (Umanita Nova, number 125, September 6, 1921).
Feminizm (łac. femina ‘kobieta’) – ideologia, kierunek polityczny i ruch społeczny związany z równouprawnieniem kobiet. Istnieje wiele nurtów feminizmu, odróżniających się stanowiskami w takich kwestiach jak np. prawa kobiet i płeć kulturowa.Japonia (jap. 日本, trb. Nihon lub Nippon) – państwo wyspiarskie usytuowane na wąskim łańcuchu wysp na zachodnim Pacyfiku, u wschodnich wybrzeży Azji, o długości 3,3 tys. km. Archipelag rozciąga się niemal południkowo (Japończycy utrzymują, że ich kraj ma kształt „trzydniowego Księżyca”) pomiędzy 45°33′ a 20°25′ stopniem szerokości północnej, od Morza Ochockiego na północy do Morza Wschodniochińskiego i Tajwanu na południu. Stolica Tokio jest usytuowana prawie dokładnie na tej samej szerokości geograficznej co Ateny, Pekin, Teheran i Waszyngton.
Pomiędzy rokiem 1894 a 1901 anarchiści zorganizowali liczne zamachy na głowy państw, m.in.:
Prezydent Francji Sadi Carnot (1894);
Elżbieta Bawarska (1898);
Król Włoch Umberto I (1900);
Prezydent USA William McKinley (1901).
Taka „propaganda czynu” nie była popularna wśród anarchistów i wielu z nich wyrzekło się jej. Przykładowo, Leon Czołgosz, który był sprawcą zamachu na prezydenta McKinleya, tłumaczył się, że został zainspirowany przez wykłady Emmy Goldman. Została ona zatrzymana na 2 tygodnie za „publiczne zachęcanie do zabójstwa prezydenta USA”. Znana z radykalizmu obyczajowego i światopoglądowego, często stawała się celem ataków jako inspiratorka zamachów i aktów terroryzmu. Ona jednak wyparła się jakichkolwiek powiązań z osobą Leona Czołgosza.
Ekonomia – nauka społeczna analizująca oraz opisująca produkcję, dystrybucję oraz konsumpcję dóbr. Słowo „ekonomia” wywodzi się z języka greckiego i tłumaczy się jako oikos, co znaczy dom i nomos, czyli prawo, reguła. Starożytni Grecy stosowali tę definicję do określania efektywnych zasad funkcjonowania gospodarstwa domowego.Buddyzm (inna nazwa to: sanskr. Buddha Dharma; pāli. Buddha Dhamma lub Buddha Sasana – "Nauka Przebudzonego") – nonteistyczny system filozoficzny i religijny, którego założycielem i twórcą jego podstawowych założeń był żyjący od około 560 do 480 roku p.n.e. Siddhārtha Gautama (pāli. Siddhattha Gotama), syn księcia z rodu Śākyów, władcy jednego z państw-miast w północnych Indiach. Buddyzm bywa zaliczany do religii dharmicznych oraz do religii nieteistycznych.
Goldman w swojej definicji anarchizmu zawarła spostrzeżenie, że wszystkie rządy opierają się na przemocy i to jest jeden z wielu powodów, dla którego powinno się im przeciwstawić. Goldman nigdy nie sprzeciwiała się takim taktykom jak zamachy, do czasu gdy wyjechała do Rosji, gdzie była świadkiem przemocy stosowanej przez rosyjską władzę i Armię Czerwoną. Od tego momentu zaczęła potępiać terror, zwłaszcza stosowany przez władze i popierać akty przemocy tylko w ramach samoobrony.
Rasizm, dyskryminacja rasowa (z fr. le racisme od la race – ród, rasa, grupa spokrewnionych) – zespół poglądów głoszących tezę o nierówności ludzi, a wynikająca z nich ideologia przyjmuje wyższość jednych ras nad innymi. Przetrwanie tych "wyższych" ras staje się wartością nadrzędną i z racji swej wyższości dążą do dominowania nad rasami "niższymi". Rasizm opiera się na przekonaniu, że różnice w wyglądzie ludzi niosą za sobą niezbywalne różnice osobowościowe i intelektualne (ten pogląd znany jest w jęz. ang. jako racialism).Totalitaryzm (dawniej też: totalizm) – system rządów dążący do całkowitej władzy nad społeczeństwem za pomocą monopolu informacyjnego i propagandy, ideologii państwowej, terroru tajnych służb wobec przeciwników politycznych, akcji monopolowych i masowej monopartii. Termin totalitario stworzył na początku lat 20. XX wieku Benito Mussolini dla określenia systemu państwowego, który wprowadzał, charakteryzując go: Wszyscy w państwie, nikt poza nim, nikt przeciw niemu. Totalitaryzm charakteryzuje państwa, w których ambicje modernizacyjne i mocarstwowe idą w parze z brakiem tradycji demokratycznej lub – jak w przypadku Niemiec – rozczarowania demokracją, jej kryzysem lub niedostatkiem. Występowały różne odmiany totalitaryzmu zarówno wśród prawicy, jak i lewicy.
Opisy w prasie i literaturze popularnej (np. rzucający bomby anarchista z powieści Tajny Agent Josepha Conrada) pomogły stworzyć trwały wizerunek publiczny anarchistów jako agresywnych terrorystów. Został on wzmocniony przez takie wydarzenia jak Haymarket Riot w Chicago, gdzie anarchiści zostali obarczeni winą za rzucenie bomby w policję, która przyjechała, aby zakończyć demonstrację.
Światowe Forum Ekonomiczne (ang. World Economic Forum, WEF) – szwajcarska fundacja non-profit znana z organizacji corocznej konferencji w Davos.Federacja Anarchistyczna (FA) – polska federacja grup anarchistycznych. Istniejąca od 1988 roku (początkowo jako Międzymiastówka Anarchistyczna).
Ostatnimi czasy anarchiści na całym świecie angażowali się w protesty przeciwko Światowej Organizacji Handlu (WTO) i Międzynarodowemu Funduszowi Walutowemu (IMF), które to przekształcały się w gwałtowne zamieszki. Tradycyjnie May Day w Londynie również bywa dniem demonstracji, ale w ostatnich latach Metropolitan Police ostrzegała przed anarchistami, którzy zamierzali wszczynać rozróby. Anarchiści często odpowiadali, że to policja jako pierwsza używa przemocy na tych demonstracjach, a anarchiści, którzy są na ogół spokojni, muszą użyć siły, aby móc się przed nimi obronić. Anarchiści angażujący się w protesty, zazwyczaj formują się w tzw. czarne bloki. Jedni z nich oddają się wandalizmowi, niszczeniu mienia, konfliktom z policją, a inni przeciwnie – są zwolennikami zasady „bez przemocy”.
Człowiek rozumny (Homo sapiens) – gatunek ssaka z rodziny człowiekowatych (Hominidae), jedyny występujący współcześnie przedstawiciel rodzaju Homo. Występuje na wszystkich kontynentach.Rząd światowy to koncepcja zakładająca stworzenie ciała politycznego, które stanowiłoby i wdrażało prawo międzynarodowe.
Ci, którzy uczestniczą w formowaniu czarnych bloków, odróżniają pojęcie „przemocy” od „niszczenia własności”. Tłumaczą, że przemoc jest wtedy, kiedy jedna osoba wyrządza krzywdę drugiej osobie. Większość anarchistów uważa, że niszczenie własności nie jest przemocą, mimo że może powodować pośrednią szkodę – finansową.
Syndykalizm − powstały w XIX wieku kierunek w ruchu robotniczym, który zakładał prymat celów ekonomicznych nad politycznymi w walce proletariatu o swoje prawa. Zasadniczym narzędziem tej walki miały być związki zawodowe, a nie partie polityczne. W jego obrębie wyróżnić można dwa nurty: reformistyczny oraz rewolucyjny.Samuel Edward Konkin III (ur. 8 lipca 1947, zm. 23 lutego 2004) – libertarianin, anarchokapitalista, twórca Nowego Manifestu Libertariańskiego i orędownik filozofii politycznej, którą nazwał agoryzmem.
Niektórzy anarchiści uważają pacyfizm (sprzeciw przeciwko wojnie) jako będący nieodłączny z ich filozofią. Są tacy, którzy idą o krok dalej i podzielają pogląd Lwa Tołstoja o nie-przemocy (warto zauważyć, że ci anarcho-pacyfiści nie są, w przeciwieństwie do Tołstoja, chrześcijańskimi anarchistami), uważają, że bierny opór (opór bez użycia przemocy) jest jedyną metodą na przeprowadzenie prawdziwej anarchistycznej rewolucji.
Karl Heinrich Marx (ur. 5 maja 1818 w Trewirze, zm. 14 marca 1883 w Londynie) – niemiecki filozof, ekonomista i działacz rewolucyjny. Twórca socjalizmu naukowego, współzałożyciel I Międzynarodówki.Nacjonalizm (z łac. natio – naród) – postawa społeczno-polityczna, uznająca naród za najwyższe dobro w sferze polityki. Nacjonalizm uznaje sprawy własnego narodu za najważniejsze (egoizm narodowy), jednak istnieją grupy, które szanują także racje i poglądy innych narodów. Nacjonalizm przejawia się głoszeniem poglądów o zabarwieniu narodowym, szerzeniem myśli narodowej i pamięci o bohaterach danego narodu. Głosi solidarność wszystkich grup i klas społecznych danego narodu. Wyróżniamy dwa typy nacjonalizmu: pozytywny i negatywny (szowinistyczny).
Literatura anarchistyczna często przedstawia wojnę jako działalność, za pomocą której państwo zdobywa i kumuluje władzę, zarówno w obrębie swoich granic, jak i poza nimi. Wielu anarchistów podpisuje się pod stwierdzeniem Randolpha Bourne’a „wojna jest zdrowiem państwa”. Anarchiści wierzą, że gdyby wspierali wojnę, umacnialiby tym samym państwo – w rzeczy samej, Piotr Kropotkin został wykluczony z grona anarchistów po tym, jak wyraził swoje poparcie dla włączenia się Brytyjczyków w I wojnę światową.
Gospodarka – całokształt działalności gospodarczej prowadzonej w danym regionie (gospodarka regionalna), kraju (gospodarka narodowa) lub na całym świecie (gospodarka światowa). Działalność ta polega na wytwarzaniu dóbr i świadczeniu usług zgodnie z potrzebami ludności. Najprostszy podział gospodarki wyróżnia trzy sektory: usługi, przemysł, rolnictwo.Stosunek społeczny – normatywnie określona relacja i oczekiwany schemat interakcji pomiędzy co najmniej dwiema osobami, wynikająca z posiadanych przez nich ról i pozycji społecznych, podlegająca kontroli społecznej.
Jako że są krytyczni i nieufni wobec działalności rządu, anarchiści zawsze z cynizmem patrzyli na powody z jakich państwa przystępowały do wojny. Działalność anarchistów jest w dużej mierze skierowana przeciwko wojnom. Okazywali to podczas protestów w Ameryce Północnej w czasie wojny w Wietnamie, a ostatnimi czasy organizując protesty przeciwko wojnie w Iraku.
II wojna światowa – największy konflikt zbrojny w historii świata, trwający od 1 września 1939 do 2 września 1945 roku (w Europie do 8 maja 1945), obejmujący zasięgiem działań wojennych prawie całą Europę, wschodnią i południowo-wschodnią Azję, północną Afrykę, część Bliskiego Wschodu i wszystkie oceany. Niektóre epizody wojny rozgrywały się nawet w Arktyce i Ameryce Północnej. Poza większością państw europejskich i ich koloniami, brały w niej udział państwa Ameryki Północnej i Ameryki Południowej oraz Azji. Głównymi stronami konfliktu były państwa Osi i państwa koalicji antyhitlerowskiej (alianci). W wojnie uczestniczyło 1,7 mld ludzi, w tym 110 mln z bronią. Według różnych szacunków zginęło w niej od 50 do 78 milionów ludzi.Patriarchat –1.(z łac.)pater, patris -ojciec, oraz greckiego arche, czyli władza. Jest to typ rodowej organizacji społecznej bazującej na dominującej roli mężczyzn, podkreślanej i wyrażającej się w patrylokalnym małżeństwie i patrylinearnych grupach krewniaczo–pochodzeniowych, w których dziedziczenie następuje po linii męskiej. 2.Ostatni okres ustroju wspólnoty pierwotnej, w którym dominujące stanowisko zajmuje mężczyzna stojący na czele rodu,.
U starożytnych Latynów nazwa systemu funkcjonowania rodziny, w której ojciec jest głową oraz właścicielem rodziny, ma prawo decydować o życiu i śmierci pozostałych członków rodziny. Taki model rodziny i społeczeństwa (społeczeństwo patriarchalne) obowiązywał w starożytnym Rzymie w okresie królestwa i wczesnej republiki. W późniejszym okresie patriarchat jako model funkcjonowania rodziny występował w wielu społeczeństwach Europy i świata.
Obecnie wielu anarchistów sprzeciwia się całkowitemu pacyfizmowi (chociaż grupy takie jak Earth First! i Jedzenie Zamiast Bomb opierają się na zasadzie nieużywania przemocy), popierając użycie przemocy w celu obrony własnej i czasem również przeciwko opresyjnym i autorytarnym siłom, co de facto również uważają za obronę własną. Anarchiści podchodzą sceptycznie do wizji wygranej zbrojnego konfliktu z państwem i zamiast tego skupiają się głównie na tworzeniu organizacji.
Amsterdam – największe miasto Holandii i jej stolica konstytucyjna. Wszystkie instytucje rządowe oraz przedstawicielstwa obcych państw znajdują się w Hadze.Aleksander II Nikołajewicz, ros. Александр II Николаевич (ur. 29 kwietnia 1818 w Moskwie, zm. 13 marca 1881 w Petersburgu) – cesarz Wszechrusi, król Polski i wielki książę Finlandii oraz wielki książę Litwy w latach 1855-1881, syn Mikołaja I (1825-1855) z dynastii Romanowów i Charlotty Hohenzollern (1798-1860), księżniczki pruskiej, która po przejściu na prawosławie przyjęła imię Aleksandra Fiodorowna.
Indywidualizm a kolektywizm[ | edytuj kod]
Podczas gdy niektórzy anarchiści preferują własność wspólną lub zniesienie własności, inni tacy jak indywidualistyczni anarchiści (np. Benjamin Tucker i Lysander Spooner) popierają własność prywatną. Tucker utrzymuje, że własność wspólna jest absurdalna. Był szczególnie nieprzejednany w swoim sprzeciwie wobec komunizmu. Do tego stopnia, że stwierdził, że ci, którzy są przeciwni własności prywatnej, nie są anarchistami: „Anarchizm to słowo pozbawione znaczenia chyba, że zawiera ono wolność jednostki do władania swoimi rzeczami i zyskami, które one przynoszą poprzez proces wymiany na wolnym rynku – to jest własność prywatna”.
Diggerzy (ang. dig - kopać) to XVII wieczna, angielska organizacja chłopska. Wywodziła się z najbiedniejszych warstw społecznych, które nie mogły sobie pozwolić na używanie zwierząt pociągowych do uprawy ziemi - zmuszeni byli więc do kopania jej własnymi rękoma - stąd nazwa. Nazywali siebie również "prawdziwymi lewelerami", odwołując się do innego, mniej radykalnego, z lewicowych ruchów purytańskich.Weganizm – styl życia, którego jedną z cech jest stosowanie diety wegańskiej, czyli rezygnacja ze spożywania produktów zwierzęcych. Weganie dążą jednak do wyeliminowania produktów pochodzenia zwierzęcego nie tylko z diety, ale również ze wszystkich innych aspektów życia.
Podstrony: 1 [2] [3] [4] [5] 
