Alieni iuris
Podstrony: 1 [2] [3]
Kodeks Justyniana (łac. Codex Iustinianus) – jedna z trzech części wielkiej kompilacji prawa rzymskiego podjętej w latach 528 – 534 przez cesarza Justyniana I Wielkiego.Emancypacja (łac. emancipatio uwolnienie spod władzy manus, dosł. wypuszczenie z rąk) – zwolnienie z podległości władzy ojcowskiej, czynność prawna odwrotna do mancypacji. W prawie rzymskim jeden ze sposobów wygaśnięcia władzy ojcowskiej na osobach alieni iuris.
Alieni iuris (łac. [osoby] cudzego prawa) – w prawie rzymskim, osoby podlegające władzy patris familias.
Status prawny osób alieni iuris[ | edytuj kod]
Do kategorii osób alieni iuris należały przede wszystkim osoby podlegające władzy ojcowskiej (tzw. patria potestas), tj. synowie (filii familias), córki (filiae familias), wnuki i dalsi zstępni oraz adoptowani i arrogowani. Ponadto osobą alieni iuris mogła być żona (uxor) ojca rodziny lub osoby mu podległej, jeżeli weszła pod władzę (manus) męża oraz do jego rodziny agnatycznej. Żona ojca rodziny, która była in manu (podlegała jego władzy), nazywana była wówczas mater familias.
Osoby alieni iuris nie mogły być podmiotami praw majątkowych, tj. nie mogły mieć żadnej własności ani niczego nabywać dla siebie. Początkowo nie miały one również zdolności do zawierania umów. Z czasem mogły dokonywać takich czynności, ale wyłącznie na rzecz patris familias, tj. to, co nabyły, stawało się własnością ich zwierzchnika. Analogiczna sytuacja miała miejsce, kiedy syn nabywał władzę nad swoją żoną, gdyż nabywał ją również nie dla siebie, ale na rzecz swojego patris familias.
W czasach najdawniejszych położenie dzieci podlegających patria potestas, zbliżone było do położenia niewolników. Np. ojciec mógł swe dzieci sprzedać (syna, wedle Prawa XII Tablic najwyżej trzykrotnie pod rygorem utraty nad nim władzy, córkę lub wnuka wedle późniejszej interpretacji jeden raz), zabić (po przeprowadzeniu "sądu domowego" iudicium domesticum) lub porzucić (ius exponendi), z czasem prawo ograniczyło te możliwości. Odpowiedzialność ojca za długi zaciągnięte przez syna była taka sama, jak odpowiedzialność właściciela za długi zaciągnięte przez niewolnika. Ponadto jeżeli jakaś osoba przetrzymywała syna, ojciec mógł się domagać jego wydania przy pomocy rei vindicatio, tak jak to miało miejsce w przypadku niewolnika czy innej rzeczy. Jednak jako ludziom wolnym, obywatelom rzymskim przysługiwała pełnia praw politycznych – mężczyzna alieni iuris w czasach republiki mógł dojść do najwyższych stanowisk urzędniczych.
Za przestępstwa i delikty osób alieni iuris odpowiadał noksalnie jej zwierzchnik. Był on również uprawniony do wytoczenia powództwa w wypadku znieważenia podległej mu osoby.
Podstrony: 1 [2] [3]