Aleksy I Komnen
Oktawiusz Jurewicz (ur. 30 kwietnia 1926 w Białymstoku) – polski filolog klasyczny, historyk, bizantynista. Profesor nadzwyczajny w 1971, zwyczajny w 1986 Uniwersytetu Warszawskiego. Dyrektor Instytutu Filologii Klasycznej UW w latach 1971-1996, kierownik Zakładu Filologii Greckiej, Bizantyńskiej i Nowogreckiej w Instytucie Filologii Klasycznej w latach 1963-1966, prodziekan i następnie dziekan Wydziału Filologicznego UW 1966-1973. W latach 1973-1979 pracował na stanowisku profesora (professeur associe) Uniwersytetu Paris IV-Sorbonne i jednocześnie dyrektora Centre de Civilisation Polonaise tegoż Uniwersytetu. Założył i redagował czasopismo naukowe "Les Cahiers Franco Polonais" (roczniki 1977-1983). Odbył wiele stażów naukowych min. na uniwersytetach w Belgradzie, Berlinie, Budapeszcie, Kolonii, Monachium, Moskwie i Paryżu. Autor publikacji około 100 prac, artykułów, książek wydanych w językach polskim, niemieckim i włoskim oraz szeregu przekładów źródeł historycznych greckich na język ojczysty. Wykształcił kilkunastu magistrów, byłem promotorem trzech doktorów nauk humanistycznych, recenzował 14 prac doktorskich różnych uniwersytetów i 6 prac habilitacyjnych. Członek zwyczajny Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, członek korespondent Polskiej Akademii Umiejętności, członek Polskiego Towarzystwa Filologicznego, członek i członek honorowy Komitetu Nauk o Kulturze Antycznej PAN, członek Komisji Bizantynologicznej KNoKA PAN i jej przewodniczący do 2000 (obecnie członek honorowy), członek Polskiej Akademii Umiejętności, członek Towarzystwa Historycznego Mommsengesellschaft.Anatolia (tureckie Anadolu) – kraina, należąca do Turcji, na półwyspie Azja Mniejsza (którego jest synonimem), leżąca między Morzem Czarnym a Zatoką Aleksandretty.
Bułgarzy – naród z grupy południowych Słowian, zamieszkujący głównie Bułgarię, w mniejszej liczbie także Macedonię, Grecję, Ukrainę i Mołdawię.
Aleksy I Komnen (ur. 1048, zm. 15 sierpnia 1118) – cesarz bizantyjski od 4 kwietnia 1081, syn Jana Komnena i Anny Dalasseny.
Pochodził z arystokratycznego rodu Komnenów z Azji Mniejszej, który miał na dworze wpływy już za czasów dynastii Dukasów. Zasiadł na tronie w drodze zamachu stanu dzięki poparciu braci (Izaaka i Adriana) oraz spowinowaconych z nim Dukasów (dzięki zawartemu w 1077 małżeństwu z Ireną Dukainą). Ojciec m.in. Anny Komneny i Jana II Komnena.
W momencie wstąpienia na tron sytuacja Cesarstwa była bardzo poważna – zagrożenie najazdami Połowców i Kumanów od północy (zza Dunaju), Słowian Południowych z północnego zachodu, Normanów z południowej Italii i Turków seldżuckich ze wschodu (którzy w wyniku miażdżącego zwycięstwa w bitwie pod Manzikertem, 19 sierpnia 1071 podbili niemal całą bizantyńską Azję Mniejszą). Słabość Cesarstwa zwiększały również wewnętrzne rozłamy i niepokoje związane z działalnością sekt (manichejczycy, paulicjanie, bogomili) oraz groźną opozycją wewnętrzną (spiski wojskowe i senatorskie).
Aleksy, w pełni świadomy zagrożenia i słabości państwa, zręcznie walczył z wrogami zewnętrznymi i wewnętrznymi przy pomocy środków zarówno militarnych, jak i dyplomatycznych. Zawarłszy układ pokojowy z Turkami (w 1081 r.), skoncentrował swoje szczupłe siły na prowadzonej z wielkim trudem i zmiennym szczęściem walce z Normanami (1081-1085). Podczas bitwy pod Dyrrachion, 18 października 1081 dzięki osobistemu męstwu cudem uniknął śmierci lub niewoli. Mimo grożących niebezpieczeństw, Aleksy, jako doświadczony wódz i odważny żołnierz, osobiście prowadził wiele kampanii.
Po wyparciu Normanów, w latach 1085-1090 bez wyraźnych sukcesów próbował odeprzeć najazdy Połowców i Kumanów (z północy), Serbów (z zachodu) i Turków (ze wschodu). W roku 1086 Cesarstwu Bizantyjskiemu zagrozili sprzymierzeni z Bułgarami Pieczyngowie, którzy w roku 1090 usiłowali zdobyć Konstantynopol. 29 kwietnia 1091 roku u podnóża góry Lebunion w Tracji Aleksy I Komnen zadał Pieczyngom druzgocącą klęskę, usuwając niebezpieczeństwo dalszych najazdów z ich strony. Przywróciwszy chwilowo potęgę Cesarstwa, poprosił Zachód o dostarczenie wojsk zaciężnych, których w Bizancjum brakowało. Apel został inaczej odebrany – w 1095 papież Urban II wystąpił z projektem krucjaty przeciw Turkom, której celem miała służyć nie tyle pomocy Cesarstwu, co wyparciu muzułmanów z Ziemi Świętej. W 1096 Aleksy wymusił na krzyżowcach złożenie hołdu lennego i obietnicę, że odebrane ziemie zostaną zwrócone Bizancjum. Sam dostarczył floty na przewiezienie krzyżowców przez Bosfor.
Pod koniec życia Aleksy szczególnie aktywnie dążył do pokojowego ograniczenia wpływów sekt chrześcijańskich (głównie paulicjan i bogomiłów). Powodem mogło być zwłaszcza szybkie rozprzestrzenianie się wyznawców tych odłamów chrześcijaństwa na obszarze cesarstwa w II poł. XI wieku. Zapewne w latach 1101-1104 odbyła się pod jego przewodnictwem debata duchowieństwa bizantyńskiego z bogomiłami. Natomiast w 1114 cesarz spotkał się z paulicjanami i bogomiłami w mieście Filipopol w Tracji. W jego wyniku miało dojść do apostazji kilku tysięcy zwolenników tych sekt, których osadził w nowym mieście niedaleko Filipopola – Aleksjopol (Neokastron). Jednak przynajmniej bogomilizm był już tak mocno zakorzeniony, że nie udało się go poważniej osłabić.
Przypisy
- Anna Komnena, Aleksjada, XIV 9,4, przeł. i oprac. Oktawiusz Jurewicz, t. I-II, Wrocław 1969-1972