Aktynowce
Przeczytaj także...
Ameryk (Am, łac. americium) – pierwiastek chemiczny, aktynowiec. Jest odpowiednikiem europu w szeregu lantanowców. Nazwa pochodzi od kontynentu Ameryki. Pierwiastek wytworzył w 1944 roku Glenn T. Seaborg i jego współpracownicy bombardując pluton przyspieszonymi cząstkami α: 238 U ( α , n ) 241 A m {displaystyle {}^{238}U(alpha ,n){}^{241}Am} .Einstein (Es, łac. einsteinium) – pierwiastek chemiczny, aktynowiec. Nazwa pochodzi od nazwiska fizyka Alberta Einsteina. Pierwiastek odkrył Albert Ghiorso w 1952 roku w pozostałościach po wybuchu termojądrowym na Oceanie Spokojnym. Podczas wybuchu jądro U wychwytuje 15 neutronów tworząc U, który po emisji 7 elektronów tworzy Es.
Stopień utlenienia (liczba utlenienia) – formalna wartość ładunku atomu w związku chemicznym przy założeniu, że wszystkie wiązania chemiczne w danej cząsteczce mają charakter wiązań jonowych. Suma stopni utlenienia wszystkich atomów w cząsteczce obojętnej oraz dla wolnych pierwiastków wynosi 0, a w jonach ma wartość ładunku jonu.
Ameryk (Am, łac. americium) – pierwiastek chemiczny, aktynowiec. Jest odpowiednikiem europu w szeregu lantanowców. Nazwa pochodzi od kontynentu Ameryki. Pierwiastek wytworzył w 1944 roku Glenn T. Seaborg i jego współpracownicy bombardując pluton przyspieszonymi cząstkami α: 238 U ( α , n ) 241 A m {displaystyle {}^{238}U(alpha ,n){}^{241}Am} .Einstein (Es, łac. einsteinium) – pierwiastek chemiczny, aktynowiec. Nazwa pochodzi od nazwiska fizyka Alberta Einsteina. Pierwiastek odkrył Albert Ghiorso w 1952 roku w pozostałościach po wybuchu termojądrowym na Oceanie Spokojnym. Podczas wybuchu jądro U wychwytuje 15 neutronów tworząc U, który po emisji 7 elektronów tworzy Es.
Stopień utlenienia (liczba utlenienia) – formalna wartość ładunku atomu w związku chemicznym przy założeniu, że wszystkie wiązania chemiczne w danej cząsteczce mają charakter wiązań jonowych. Suma stopni utlenienia wszystkich atomów w cząsteczce obojętnej oraz dla wolnych pierwiastków wynosi 0, a w jonach ma wartość ładunku jonu.
Aktynowce – grupa pierwiastków chemicznych wydzielona z układu okresowego. Ich nieoficjalny wspólny symbol to An.
Grupa ta liczy 15 metali: aktyn, tor, protaktyn, uran, neptun, pluton, ameryk, kiur, berkel, kaliforn, einstein, ferm, mendelew, nobel, lorens.
Metale te są dość aktywne chemicznie o zróżnicowanym, w odróżnieniu od lantanowców, stopniu utleniania – od III dla pierwiastków o jądrze większym od kiuru do VI dla uranu.
Tor (Th, łac. thorium) – pierwiastek chemiczny z grupy aktynowców w układzie okresowym. Nazwa pochodzi od imienia jednego z bogów nordyckich, Thora.Lorens (Lr, łac. lawrencium), dawniej oznaczany także Lw – syntetyczny pierwiastek chemiczny, nieposiadający stabilnych izotopów i niewystępujący w przyrodzie. Nazwa pochodzi od nazwiska fizyka Ernesta O. Lawrence’a.
Wszystkie aktynowce są promieniotwórcze. Praktycznie tylko tor, protaktyn i uran występują w skorupie ziemskiej, ponieważ ich okres połowicznego rozpadu jest rzędu wieku Ziemi. Śladowe ilości neptunu i plutonu można znaleźć w rudach uranu. Są one prawdopodobnie produktem oddziaływania szybkich neutronów pochodzących z promieniowania kosmicznego na jądra uranu.
Adam Bielański (herbu Lewart; ur. 14 grudnia 1912 w Krakowie) – polski chemik, profesor Akademii Górniczo-Hutniczej, a następnie Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk, członek czynny PAU, przewodniczący honorowy Komitetu Chemii PAN. Od roku 1983 pracuje w Instytucie Katalizy i Fizykochemii Powierzchni PAN w Krakowie, gdzie jest kierownikiem grupy badawczej "Chemiczne i katalityczne własności stałych heteropolikwasów".Historia Ziemi – okres ok 4,5 miliarda lat (4 467 000 000 lat) (32,5% wieku wszechświata), od uformowania się planety z mgławicy słonecznej do czasów współczesnych. Niniejszy artykuł przedstawia zarys jej historii i podsumowuje wiodące teorie naukowe. Aby ułatwić umiejscowienie opisywanych zdarzeń na osi czasu, w artykule posłużono się analogią, odwzorowując dzieje naszej planety na 24-godzinną dobę. Godzinie 00:00 w tym modelu odpowiada moment powstania Ziemi 4,467 miliarda lat temu, natomiast godzinie 24:00 odpowiadają czasy nam współczesne. Oznacza to, że każdej sekundzie umownego „życia” Ziemi w naszym modelu odpowiadają 53 000 lat czasu rzeczywistego. Wielki Wybuch, podczas którego powstał Wszechświat, nastąpił około 13,82 miliardów lat temu (dane z misji Planck z lutego 2013), co oznacza, że nastąpił około trzech „dni” temu, czyli dwa „dni” przed rozpoczęciem historii Ziemi.
Aktynowce położone w układzie okresowym za uranem, tzw. transuranowce (zwane również uranowcami), praktycznie nie występują w przyrodzie i muszą być otrzymywane w drodze sztucznych przemian jądrowych.
Wśród aktynowców wyróżnia się również cisuranowce, czyli aktynowce o liczbie atomowej mniejszej niż 92. Natomiast grupa transuranowców o liczbie większej od 95 bywa nazywana kiurowcami dla podkreślenia ich podobnych właściwości chemicznych.
Zobacz też[ | edytuj kod]
Uwagi[ | edytuj kod]
- Według Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej aktyn zalicza się do aktynowców, jednak w podręcznikach spotyka się często przypisanie aktynu do skandowców, a nie aktynowców, np. J.D. Lee: Zwięzła chemia nieorganiczna. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, s. 410. ISBN 83-01-12352-4. lub Adam Bielański: Podstawy chemii nieorganicznej. Wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 1008. ISBN 83-01-13654-5.
Przypisy[ | edytuj kod]
- Taro Saito: Inorganic Chemistry. Kanagawa University, 2004, s. 155.
- N.N. Greenwood, A. Earnshaw: Chemistry of the elements. Oxford; New York: Pergamon Press, 1984, s. 1470. ISBN 0-08-022057-6.
- Nomenclature of Inorganic Chemistry: Second Edition – Definitive Rules 1970. „Pure Appl. Chem.”. 28 (1), s. 1–110, 1971. DOI: 10.1351/pac197128010001.
- Neil G. Connelly i inni, Nomenclature of Inorganic Chemistry. IUPAC Recommendations 2005 (Red Book), International Union of Pure and Applied Chemistry, RSC Publishing, 2005, s. 51, ISBN 978-0-85404-438-2.
- Słownik wyrazów obcych PWN (pol.). [dostęp 2009-11-22].
- ↑ Chemia. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1990, seria: Ilustrowana encyklopedia dla wszystkich. ISBN 83-204-0697-8.
Pure and Applied Chemistry (skrócona nazwa Pure Appl. Chem.) – oficjalne czasopismo Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej (IUPAC). Jest miesięcznikiem zawierającym rekomendacje dot. nomenklatury, symboli i jednostek oraz raporty i wykłady z sympozjów sponsorowanych przez IUPAC. Impact factor w 2010 roku wynosił 2,128.W literaturze można spotkać różne sposoby klasyfikacji pierwiastków chemicznych o liczbach atomowych od 57 (lantan) do 71 (lutet) oraz od 89 (aktyn) do 103 (lorens). Oto najczęściej spotykane podziały:
Warto wiedzieć że... beta
Wydawnictwa Naukowo-Techniczne (WNT) – polskie wydawnictwo założone w 1949 z siedzibą w Warszawie, do 1961 działało pod firmą Państwowe Wydawnictwa Techniczne.
Liczba atomowa (Z) – liczba określająca, ile protonów znajduje się w jądrze danego atomu. Jest równa liczbie elektronów niezjonizowanego atomu. W symbolicznym zapisie jądra izotopu umieszczana jest w lewym dolnym indeksie:
Kaliforn (Cf, łac. californium) – sztucznie wytworzony pierwiastek chemiczny z grupy aktynowców w układzie okresowym. Nazwa pochodzi od Kalifornii, nazwy jednego ze stanów USA. Otrzymali go Stanley Thompson, Kenneth Street Jr., Albert Ghiorso i Glenn T. Seaborg w 1950 r. w Berkeley w tymże stanie bombardując Cm cząstkami α o energii 35 MeV.
Protaktyn (Pa, łac. protactinium) – pierwiastek chemiczny z grupy aktynowców o liczbie atomowej 91. Jest ciężkim srebrnoszarym metalem, łatwo reagującym z tlenem, parą wodną i kwasami nieorganicznymi. Tworzy związki chemiczne, w których jest zazwyczaj na V stopniu utlenienia, ale może także przyjmować IV, a także II i III stopień. Średnie stężenie protaktynu w skorupie ziemskiej jest zazwyczaj rzędu kilku ppt, ale może osiągać stężenia do kilku ppm w pewnych złożach rud uraninitowych. Ze względu na rzadkość, wysoką radioaktywność i toksyczność, metal ten obecnie nie posiada zastosowania poza badaniami naukowymi, do których pozyskiwany jest ze zużytego paliwa jądrowego.
Ferm (Fm, łac. fermium) – syntetyczny pierwiastek chemiczny, aktynowiec. Nazwa pochodzi od nazwiska włoskiego fizyka Enrico Fermiego.
Promieniowanie kosmiczne – promieniowanie złożone, zarówno korpuskularne jak i elektromagnetyczne, docierające do Ziemi z otaczającej ją przestrzeni kosmicznej. Korpuskularna część promieniowania składa się głównie z protonów (90% cząstek), cząstek alfa (9%), elektronów (ok 1%) i nielicznych cięższych jąder. Promieniowanie docierające bezpośrednio z przestrzeni kosmicznej nazywamy promieniowaniem kosmicznym pierwotnym. Cząstki docierające do Ziemi w wyniku reakcji promieniowania kosmicznego pierwotnego z jądrami atomów gazów atmosferycznych, to promieniowanie wtórne.
Transuranowce - to pierwiastki promieniotwórcze o liczbach atomowych większych niż 92. Należą do nich aktynowce położone za uranem, o liczbach atomowych 93 - 103 oraz transaktynowce, o liczbach atomowych powyżej 103.