Akt 5 listopada

Plakat zawierający treść proklamacji

Piąty listopada 1916 roku, plansza 1. z teki „Pro memoria. Prusak w Polsce (1915-1918)” Józefa Rapackiego z 1919 roku

5 listopada 1916 w wyniku konferencji w Pszczynie władze niemieckie i austro-węgierskie wydały proklamację, z podpisami swych generalnych gubernatorów von Beselera i Kuka, zawierającą obietnicę powstania Królestwa Polskiego, pozostającego w niesprecyzowanej „łączności z obu sprzymierzonymi mocarstwami”. W akcie tym nie określono granic przyszłej monarchii, a jej status wyrażało słowo „samodzielne” zamiast „niepodległe”, co nie satysfakcjonowało m.in. polskich działaczy narodowych na Śląsku, którzy uznali ogłoszenie tego aktu za działanie pozorne. Dokument ten zawierał natomiast sformułowania dotyczące utworzenia armii polskiej.

Armia Cesarstwa Niemieckiego (niem. Deutsche Armee (Kaiserreich), Kaiserliche Armee) – oficjalne określenie sił zbrojnych Cesarstwa Niemieckiego, pod rozkazami cesarza. Składała się z czterech kontyngentów: pruskiego, obejmującego także mniejsze kraje Rzeszy, bawarskiego, saskiego i wirtemberskiego. Formalnie, mimo przejścia pod dowództwo pruskie, królowie tych trzech krajów zachowali pewną kontrolę nad wojskiem. Dotyczyło to zwłaszcza Bawarii. Żołnierze składali przysięgę na wierność cesarzowi, ale bawarskich wojskowych ta przysięga obowiązywała jedynie w czasie wojny, gdyż w czasie pokoju zwierzchnictwo nad armią bawarską sprawował król bawarski. Ponadto, wojska bawarskie różniły się nieco umundurowaniem i istniały wyodrębnione korpusy bawarskie.Królestwo Polskie (niem. Königreich Polen) – fragmentaryczna państwowość, wyrażająca się w istnieniu instytucji państwowych (sądownictwa i szkolnictwa) pod egidą Rady Regencyjnej, wyposażonej formalnie przez mocarstwa okupujące terytorium Królestwa Polskiego, w atrybuty zwierzchnictwa.

Po bitwie pod Kościuchnówką, w której I Brygada Legionów Polskich walcząca po stronie Austro-Węgier zapobiegła przerwaniu frontu przez wojska rosyjskie, generał Erich Ludendorff, generalny kwatermistrz Armii Cesarstwa Niemieckiego, napisał list do władz w Berlinie, postulując utworzenie zależnego od Niemiec państwa polskiego i zbudowanie polskiej armii. Jego zdaniem mogło to dać Niemcom zwycięstwo na froncie wschodnim. Wydanie aktu wiązało się z faktem, że przedłużająca się I wojna światowa zmusiła państwa centralne do próby wykorzystania na swoją rzecz zasobów mobilizacyjnych Królestwa Kongresowego.

Mikołaj II Aleksandrowicz Romanow, ros. Николай II, Николай Александрович Романов (ur. 6 maja/18 maja 1868 w Sankt Petersburgu, zm. w nocy z 16 na 17 lipca 1918 w Jekaterynburgu) – ostatni cesarz Rosji, panujący w latach 1894-1917. Koronowany w Moskwie 14 maja/26 maja 1896; syn Aleksandra III z dynastii Romanowów i jego żony carycy Marii Fiodorowny. Święty prawosławny.Karl Kuk (ur. 1 grudnia 1853, Triest - zm. 26 listopada 1935, Wiedeń) - generał (Feldzeugmeister) c. i k. armii, generalny gubernator austriacko-węgierski w c. i k. strefie okupacyjnej Królestwa Polskiego od 1916 do 1917 rezydujący w Lublinie, pisarz austriacki.

Spis treści

1 Reakcje państw Ententy i Stanów Zjednoczonych

2 Znaczenie państwowotwórcze

3 Zobacz też

4 Przypisy

5 Linki zewnętrzne

Reakcje państw Ententy i Stanów Zjednoczonych

Ogłoszenie Aktu 5 listopada z balkonu Pałacu Sandomierskiego w Radomiu

Akt 5 listopada wywołał protesty państw Ententy. Rząd rosyjski 15 listopada 1916 zaprotestował przeciw rozporządzaniu Królestwem Polskim przez okupantów oraz ponowił uroczyście przyrzeczenie stworzenia całej Polski złożonej z wszystkich ziem polskich, która po zakończeniu wojny będzie miała prawo z całą swobodą samodzielnie urządzić swoje życie narodowe, kulturalne i gospodarcze pod berłem panujących rosyjskich na zasadzie jedności państwowej. Oświadczenie to poparły Wielka Brytania i Francja, przyjmując je w telegramie do premiera rosyjskiego Borisa Stürmera z 16 listopada 1916 do wiadomości, a w dniu następnym (17 listopada) uczyniły to samo Włochy. W rosyjskiej Dumie Państwowej premier Aleksander Trepow złożył 2 grudnia oświadczenie, że ziemie odwiecznie polskie poza granicami Rosji będą odzyskane, a cała Polska w granicach etnograficznych będzie wolna w nierozerwalnym związku z Rosją. Niemniej jednak w grudniu 1916 za niepodległością Polski wypowiedział się parlament Włoch. Zaś w styczniu 1918 za niepodległością Polski wypowiedział się prezydent Stanów Zjednoczonych Woodrow Wilson (zobacz Czternaście punktów Wilsona).

Austro-Węgry (t. Monarchia Austro-Węgierska; niem. Österreich-Ungarn, węg. Osztrák-Magyar Monarchia) – państwo związkowe w Europie Środkowej. Austro-Węgry były wielonarodową monarchią konstytucyjną i jednym z największych mocarstw w tamtym czasie. Państwo istniało 51 lat, od 1867 aż do rozpadu w 1918 roku i zakończenia I wojny światowej.Józef Rapacki (ur. 19 marca 1871 roku w Warszawie, zm. 31 stycznia 1929 roku w Olszance k. Żyrardowa) – polski malarz, grafik i rysownik; znany głównie z tworzenia sentymentalnych pejzaży mazowieckich.

Choć sam akt 5 listopada nie dawał Polakom pewnej i konkretnej wizji przyszłej niepodległej Polski, to wywołał on na świecie tak szeroki oddźwięk, że jego ogłoszenie było kluczowym czynnikiem w polskich staraniach o odzyskanie niepodległości, ponieważ zmusił państwa Ententy do nacisku na Rosję, aby zaoferować będącym pod jej zaborem Polakom konkurencyjną ofertę. Pod wpływem tego nacisku car Mikołaj II 12/25 grudnia 1916 wydał rozkaz, w którym do celów wojny zaliczył odbudowę Polski wolnej, złożonej ze wszystkich trzech części, dotąd rozdzielonych (jednak, jak należało przypuszczać na podstawie wcześniejszych oświadczeń, nadal w unii z Imperium Rosyjskim). Po rewolucji lutowej w 1917 i obaleniu caratu rząd tymczasowy księcia Lwowa 17/30 marca 1917 zadeklarował Naród rosyjski, który zrzucił jarzmo, przyznaje także polskiemu bratniemu narodowi pełne prawo stanowienia o swoim losie według własnej woli. Rząd Tymczasowy (...) dopomoże do utworzenia niezawisłego państwa polskiego ze wszystkich terytoriów, w których Polacy tworzą większość, jako rękojmię trwałego pokoju w przyszłej, nowo zorganizowanej, Europie.

Kazimierz Władysław Kumaniecki (ur. 26 czerwca 1880 w Radziechowie koło Sokala, zm. 1 lipca 1941 w Krakowie) – polski prawnik, myśliciel polityczny, specjalista w dziedzinie prawa administracyjnego, minister w rządach II Rzeczypospolitej.Izba Deputowanych (wł. Camera dei Deputati) – izba niższa parlamentu Republiki Włoskiej. Tworzy ją 630 przedstawicieli wybieranych raz na 5 lat w wyborach powszechnych, systemem mieszanym. Aktualny skład Izby pochodzi z wyborów w 2013 roku i jest to jej 17. kadencja. Obecną przewodniczącą Izby jest Laura Boldrini z koalicji Lewica, Ekologia, Wolność. Ordynacja z 2005 roku wprowadziła jeden okręg wyborczy obejmujący cały kraj. Próg wyborczy dla pojedynczej partii wynosi 4%, a dla koalicji 10% niezależnie od ilości ugrupowań do niej wchodzących.

Podstrony: 1 [2] [3]