ADHD

ADHD (od ang. attention-deficit hyperactivity disorder), zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, zespół nadpobudliwości psychoruchowej z brakiem koncentracji uwagi, w klasyfikacji ICD-10 jako zaburzenia hiperkinetyczne – zespół neurorozwojowych zaburzeń psychicznych objawiający się znacznymi problemami z funkcjami wykonawczymi (np. kontrolą uwagi i kontrolą hamującą), powodujący niewspółmierne do wieku dotkniętej nimi osoby deficyty uwagi, hiperaktywność, nadpobudliwość ruchową lub impulsywność. Osoby dotknięte zaburzeniami z grupy ADHD często wykazują się brakiem wytrwałości w realizacji zadań wymagających zaangażowania poznawczego, tendencją do przechodzenia od jednej aktywności do drugiej bez ukończenia żadnej z nich oraz zdezorganizowaną, słabo kontrolowaną, nadmierną aktywnością. Odmianą ADHD jest ADD (ang. attention-deficit disorder, czyli zaburzenie objawiające się deficytem uwagi), gdzie nadpobudliwość nie występuje, zwłaszcza u dorosłych.

Wielka Brytania, Zjednoczone Królestwo (ang. United Kingdom), Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (ang. United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland) – unitarne państwo wyspiarskie położone w Europie Zachodniej. W skład Wielkiej Brytanii wchodzą: Anglia, Walia i Szkocja położone na wyspie Wielka Brytania oraz Irlandia Północna leżąca w północnej części wyspy Irlandia. Na wyspie tej znajduje się jedyna granica lądowa Zjednoczonego Królestwa z innym państwem – Irlandią. Poza nią, Wielka Brytania otoczona jest przez Ocean Atlantycki na zachodzie i północy, Morze Północne na wschodzie, kanał La Manche na południu i Morze Irlandzkie na zachodzie.Tartrazyna (E102) – cytrynowożółty barwnik azowy produkowany głównie do celów spożywczych. W Polsce jej nazwa handlowa to żółcień spożywcza 5. Dopuszczona do użytku przez amerykańską agencję FDA (mimo tego jest zakazana w niektórych krajach), która wymaga umieszczenia na opakowaniach produktów zawierających ten związek adnotacji FD&C No. 5 (Stany Zjednoczone nie stosują symboli E).

Dla poprawnej diagnozy symptomy muszą pojawić się na stosunkowo wczesnym etapie rozwoju człowieka, pomiędzy szóstym i dwunastym rokiem życia, i utrzymywać się przynajmniej przez pół roku. U osób w wieku szkolnym zaburzenia koncentracji uwagi związane z ADHD mogą prowadzić do obniżonych wyników w nauce. Choć najczęściej wiążą się z pewnym stopniem obniżenia poziomu rozwoju intelektualnego, wiele dotkniętych nim dzieci przejawia akceptowalny zakres uwagi w sprawach, które je interesują.

Kakao (nah. cacahuatl – ziarno kakaowe) – nasiona z owoców kakaowca, z których proszek stosowany jest jako składnik wielu wyrobów cukierniczych: tabliczek czekolady, napojów, polew, wiórków czekoladowych, mas czekoladowych, cukierków.DSM-IV (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) – klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego - APA. DSM-IV jest też obowiązującym standardem w armiach NATO. Jest umieszczona m.in. w wydanej w języku polskim publikacji "Kryteria Diagnostyczne według DSM-IV-TR", stanowiącym przekład najnowszej, poprawionej wersji czwartego wydania pod redakcją prof. Jacka Wciórki z Instytutu Psychiatrii i Neurologii. Nowa wersja DSM V, została wydana 18 maj 2013.

Choć jest to jedno z najczęściej badanych i diagnozowanych zaburzeń psychiatrycznych u dzieci i młodzieży, jego przyczyna w większości wypadków nie jest znana. Światowa Organizacja Zdrowia ocenia, że w 2013 na całym świecie około 39 milionów osób było dotkniętych ADHD. Przy stosowaniu kryteriów DSM-IV zaburzenia związane z ADHD diagnozuje się u ok. 6–7% dzieci, z kolei przy stosowaniu kryteriów ICD-10 odsetek ten wynosi 1–2%. Podobne wyniki notowane są niezależnie od regionu świata, rasy i kultury, i zależą głównie od przyjętych sposobów diagnozy. Symptomy ADHD pojawiają się ok. trzy razy częściej u chłopców, niż u dziewcząt. Termin ADHD obejmuje zarówno ADHD z zaburzeniami hiperaktywnymi, jak i bez nich u dorosłych i dzieci. Od 30 do 50% osób, u których zaburzenia ze spektrum ADHD wykryto w dzieciństwie, przejawia niektóre lub wszystkie cechy zespołu także w dorosłości, co oznacza, że pojawiają się one u 2 do 5% całej dorosłej populacji. Zaburzenia te często trudno jest odróżnić od wielu innych schorzeń, a także od wysokiej aktywności mieszczącej się jednak w normie rozwojowej.

Jąkanie (alalia syllabaris) − zaburzenie mowy, charakteryzujące się częstymi powtórzeniami lub przedłużeniami dźwięków, sylab czy słów, bądź częstymi zawahaniami lub pauzami zakłócającymi rytmiczny przepływ mowy. Jąkanie powinno być klasyfikowane jako zaburzenie tylko wtedy, gdy jego nasilenie jest na tyle duże, że zakłóca płynność mowy. Termin jąkanie jest głównie powiązany z bezwiednymi powtórzeniami dźwięków, ale obejmuje także odbiegające od normy wahania czy pauzy przed rozpoczęciem mowy, określane przez jąkających się jako bloki, oraz przeciąganie pewnych dźwięków, najczęściej samogłosek i półsamogłosek. Dla wielu jąkających się powtórzenia są podstawowym problemem. Bloki i przedłużenia dźwięków są tylko wyuczonymi mechanizmami, mającymi pomagać w ukrywaniu powtórzeń, ponieważ strach przed nimi w czasie publicznych wystąpień jest najczęściej główną przyczyną psychologicznego niepokoju. Termin jąkanie jest powszechnie stosowany niezależnie od stopnia nasilenia zaburzenia: obejmuje osoby z ledwie postrzegalnymi trudnościami, u których jest to zaburzenie w dużej mierze kosmetyczne, a także osoby z niezwykle dotkliwymi symptomami, w przypadku których komunikacja werbalna jest bardzo utrudniona, czasami niemal niemożliwa.Konserwant (środek konserwujący) – związek chemiczny lub mieszanina związków, powodująca przedłużenie przydatności do spożycia (lub trwałości) produktów spożywczych i przemysłowych. Konserwanty mają za zadanie zapobieganie rozwojowi bakterii, grzybów i wirusów.

Strategie postępowania w leczeniu ADHD różnią się w zależności od kraju, jednak zazwyczaj obejmują połączenie psychoterapii, zmiany stylu życia i terapii farmakologicznej. Przykładowo zalecenia brytyjskie doradzają leczenie farmakologiczne jako pierwszy etap terapii u dzieci z ciężkimi objawami, oraz u dzieci z umiarkowanymi objawami, u których psychoterapia nie przynosi spodziewanych efektów. W Kanadzie i Stanach Zjednoczonych zaleca się połączenie leków i terapii behawioralnej u wszystkich pacjentów z wyjątkiem osób w wieku przedszkolnym. Oba zestawy zaleceń odradzają stosowanie terapii stymulacyjnej u najmłodszych. Przynosi ona efekty, jednak nie ma pewności co do jej długofalowej skuteczności. Wraz z dorastaniem i wchodzeniem w dorosłość wielu pacjentów nabywa umiejętności radzenia sobie z przypadłościami, dzięki którym są w stanie zniwelować częściowo lub w całości ograniczenia wynikające z ADHD.

Glukoza (dokładniej: D-glukoza) – organiczny związek chemiczny, monosacharyd (cukier prosty) z grupy aldoheksoz. Jest białym, drobnokrystalicznym ciałem stałym, z roztworów wodnych łatwo krystalizuje jako monohydrat. Jest bardzo dobrze rozpuszczalna w wodzie (nie zmienia pH roztworu). Ma słodki smak, nieco mniej intensywny od sacharozy.Zachowania eksploracyjne (inaczej zachowania badawcze) – zachowania zwierząt i ludzi nie służące zaspokojeniu żadnej konkretnej potrzeby poza potrzebą poznawczą, wyrażające się w aktywnym badaniu otoczenia. Przyjmuje się, że jest to rodzaj zachowań specyficzny dla ssaków. Tego typu zachowania są badane zarówno przez biologów, jak i psychologów.

Wokół ADHD, jego diagnozy i metod leczenia od lat 70. XX wieku narosło wiele nieporozumień, teorii spiskowych i kontrowersji. Dotyczą one w szczególności przyczyn zaburzeń oraz skuteczności stymulacji farmakologicznej w leczeniu ich symptomów. Większość służb zdrowia uznaje ADHD za realne zaburzenie zdrowia, naukowcy spierają się głównie o sposoby diagnozy i leczenia. Przed 1987 w literaturze anglosaskiej używano nazwy ADD (ang. attention-deficit disorder).

Deficyt uwagi - w psychologii i psychiatrii określa się tak wyraźne trudności w utrzymaniu uwagi w pożądanym miejscu.Zaburzenia depresyjne – zaburzenia psychiczne z grupy zaburzeń afektywnych, charakteryzujące się obniżeniem nastroju, obniżeniem napędu psychoruchowego, zaburzeniem rytmów okołodobowych i lękiem.

Klasyfikacja[ | edytuj kod]

Zgodnie z obowiązującymi również w Polsce międzynarodowymi klasyfikacjami zaburzeń zdrowia, na przykład DSM–III R, nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci zaliczana jest do grupy zaburzeń związanych z zachowaniami destrukcyjnymi. Według ICD–10 natomiast należy do zaburzeń zachowania i emocji rozpoczynających się zwykle w dzieciństwie i wieku młodzieńczym.

Rozwój fizyczny – nierównomiernie i skokowo przebiegający proces prowadzący do dojrzałości organizmu. W toku rozwoju fizycznego człowieka obserwuje się przewagę procesów anabolicznych nad katabolicznymi.Asfiksja (zamartwica) – stan niedoboru tlenowego w organizmie. Jeśli nie podejmie się natychmiastowych czynności ratowniczych, prowadzi do szybkiej utraty przytomności i śmierci. Asfiksja to inaczej uduszenie lub anoksemia.

Przyczyny[ | edytuj kod]

Skan PET metabolizmu glukozy w mózgu zdrowego dorosłego (po lewej) w porównaniu do dorosłego z ADHD (po prawej)

Nie są znane dokładne przyczyny większości przypadków ADHD. Zidentyfikowano jednak szereg czynników, które mogą przyczynić się do lub nasilać ADHD, w szczególności genetycznych i środowiskowych. W niektórych wypadkach pojawienie się objawów ze spektrum ADHD powiązane jest z wcześniejszymi uszkodzeniami centralnego układu nerwowego, w szczególności urazami lub infekcjami mózgu, a także niedotlenieniem lub asfiksją okołoporodową.

Zaburzenia snu – grupa zaburzeń snu, które mogą dotyczyć długości snu, jak i jego jakości. Niektóre zaburzenia snu są na tyle poważne, że zakłócają normalne fizyczne, umysłowe i emocjonalne funkcjonowanie. Badaniem powszechnie stosowanym w niektórych zaburzeniach snu jest polisomnografia.Poród (również rozwiązanie, narodziny) – u samic ssaków łożyskowych oraz torbaczy wydalenie płodu i łożyska z macicy samicy kończące ciążę.

Genetyczne[ | edytuj kod]

Badania bliźniąt wskazują, że zaburzenia ze spektrum ADHD często dziedziczy się po rodzicach, a genetyka determinuje około 75% przypadków Rodzeństwo bliźniacze dzieci u których zdiagnozowano objawy zespołu jest trzy lub nawet czterokrotnie bardziej narażone na wystąpienie objawów, niż dzieci z grupy kontrolnej. Przypuszcza się także, że to czynniki genetyczne determinują ewentualne występowanie objawów ADHD w wieku dorosłym.

Klasyczna teoria Łurii – jedna z głównych teorii opisujących funkcjonowanie płatów czołowych zaproponowana w 1973 roku przez radzieckiego psychologa Aleksandra Łuriję .Światowa Organizacja Zdrowia, WHO (ang. World Health Organization) – jedna z organizacji działających w ramach ONZ, zajmująca się ochroną zdrowia. Jej siedzibą jest Genewa.

Na występowanie zaburzeń ze spektrum ADHD ma wpływ wiele różnych genów, z których wiele powiązanych jest z neurotransmisją dopaminy. Należą do nich geny DAT, DRD4, DRD5, TAAR1, MAOA, COMT, DBH . Z ADHD powiązane są także geny transportera serotoniny SERT, HTR1B, SNAP25, GRIN2A, ADRA2A, TPH2 i BDNF. Ocenia się, że jeden z częstszych wariantów genu LPHN3 jest odpowiedzialny za około 9% przypadków; osoby, u których ADHD spowodowane jest występowaniem tego genu lepiej reagują na terapię stymulantami.

Dobór naturalny (selekcja naturalna) – jeden z mechanizmów ewolucji biologicznej, prowadzący do ukierunkowanych zmian w populacji zwiększających ich przeciętne przystosowanie, czyli adaptację do warunków środowiskowych, poza okresem wymierania.Bupropion – organiczny związek chemiczny, pochodna katynonu. Jest inhibitorem wychwytu zwrotnego dopaminy i noradrenaliny oraz antagonistą nikotyny. W postaci chlorowodorku stosowany jako atypowy lek przeciwdepresyjny oraz do leczenia nikotynizmu. Po raz pierwszy został otrzymany w roku 1966 w firmie Burroughs Researches.

Ponieważ ADHD występuje powszechnie, można przypuszczać, że niektóre związane z nim cechy mogły w toku selekcji naturalnej zyskiwać preferencję, przynajmniej na poziomie osobniczym, jako że mogły zwiększać szanse na przetrwanie jednostki. Przykładowo niektóre kobiety mogą preferować mężczyzn ze skłonnością do zachowań ryzykownych, co może wpływać na zwiększenie częstotliwości występowania genów odpowiedzialnych za ADHD w puli genowej. Jako że zaburzenia związane z zespołem występują częściej u dzieci matek ze skłonnością do strachu i podwyższonych poziomów stresu, niektórzy naukowcy uważają, że ADHD mogło się pojawić jako swoista adaptacja pomagająca dzieciom w radzeniu sobie w stresującym lub niebezpiecznym środowisku za pomocą zwiększonej aktywności, impulsywności i skłonności do zachowań eksploracyjnych.

Otwarty dostęp (OD, ang. Open Access, „OA”) – oznacza wolny, powszechny, trwały i natychmiastowy dostęp dla każdego do cyfrowych form zapisu danych i treści naukowych oraz edukacyjnych.Zaburzenia afektywne dwubiegunowe (choroba afektywna dwubiegunowa, ChAD, cyklofrenia) – zaburzenia psychiczne z grupy zaburzeń afektywnych. Do rozpoznania zaburzenia afektywnego dwubiegunowego dochodzi wtedy, gdy u pacjenta występuje epizod hipomanii, manii lub epizod afektywny mieszany, a w przeszłości wystąpił chociaż raz jeden z tych epizodów lub epizod depresji. Jeśli u pacjenta występuje powtórnie epizod depresji bez wystąpienia manii, hipomanii bądź epizodu mieszanego, rozpoznaje się zaburzenie afektywne jednobiegunowe (zaburzenie depresyjne nawracające).

Z perspektywy ewolucyjnej hiperaktywność mogła być przydatna w sytuacjach zagrożenia, współzawodnictwa czy radzenia sobie z niewiadomą (na przykład przy odkrywaniu nowych obszarów czy poszukiwaniu nowych źródeł pożywienia). W takich sytuacjach cechy ADHD mogły pozytywnie wpływać na dobrostan całej społeczności nawet jeśli były szkodliwe dla jednostki nimi dotkniętej. W niektórych sytuacjach także jednostce mogły oferować przewagi ewolucyjne, jak na przykład krótszy czas reakcji na pojawienie się drapieżnika czy podwyższone zdolności polowania na zwierzynę.

Dopamina (łac. Dopaminum) – organiczny związek chemiczny z grupy katecholamin. Ważny neuroprzekaźnik syntezowany i uwalniany przez dopaminergiczne neurony ośrodkowego układu nerwowego.Cukier spożywczy – na ogół pod tą nazwą występuje sacharoza produkowana z trzciny cukrowej (cukier trzcinowy), bądź z buraków cukrowych (cukier buraczany).

Biologiczne[ | edytuj kod]

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej jest zespołem zaburzeń, być może o podłożu genetycznym. W 2018 roku oceniono ADHD jako jedno z najlepiej przebadanych pod kątem genetyki zaburzeń; uwzglęniono badania na członkach rodziny, na bliźniakach oraz badania epidemiologiczne oparte o analizę polimorfizmu pojedynczego nukleotydu (SNP). Nie ustalono jednak jednoznacznie genów odpowiedzialnych za występowanie ADHD. Powoduje powstawanie objawów z trzech grup impulsywności, nadruchliwości i zaburzeń koncentracji uwagi, spowodowany jest zaburzeniami równowagi pomiędzy układami dopaminowym a noradrenalinowym w ośrodkowym układzie nerwowym.

Noradrenalina, norepinefryna (łac. Norepinephrinum) – organiczny związek chemiczny z grupy katecholamin, hormon zwierzęcy, neuroprzekaźnik wydzielany w części rdzeniowej nadnerczy oraz w miejscu sinawym, zwykle razem z adrenaliną w sytuacjach powodujących stres.PMID (ang. PubMed Identifier, PubMed Unique Identifier) – unikatowy identyfikator przypisany do każdego artykułu naukowego bazy PubMed.

Objawy nadpobudliwości mogą również występować w wyniku:

uszkodzenia centralnego układu nerwowego

niedotlenienia w czasie porodu

przy innych zespołach objawowych, na przykład u pacjentów z łamliwym chromosomem X.

Korelacja z czynnikami biologicznymi i społecznymi[ | edytuj kod]

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej ma podłoże biologiczne, to znaczy, że nie wynika on z błędów wychowawczych ani czynników psychogennych.

Myślenie – ciągły proces poznawczy polegający na skojarzeniach i wnioskowaniu, operujący elementami pamięci jak symbole, pojęcia, frazy, obrazy i dźwięki.Zespół łamliwego chromosomu X (zespół kruchego chromosomu X, zespół Martina-Bella (ang. fragile X syndrome, FraX, FRA-X, Martin-Bell syndrome) – choroba genetyczna cechująca się obniżeniem poziomu rozwoju intelektualnego różnego stopnia, i której niektóre objawy behawioralne pokrywają się z objawami charakterystycznymi dla autyzmu .

Niektóre objawy podobne do zespołu nadpobudliwości psychoruchowej mogą występować u dzieci wychowywanych bez systemów zasad i konsekwencji, ale także u dzieci maltretowanych fizycznie, psychicznie lub seksualnie.

Podstrony: 1 [2] [3] [4] [5] [6]

w oparciu o Wikipedię (licencja GFDL, CC-BY-SA 3.0, autorzy, historia, edycja)

Warto wiedzieć że... beta

Przez artykulację rozumie się w fonetyce proces kształtowania dźwięków mowy ludzkiej, odbywający się w części aparatu mowy obejmującą jamy ponadkrtaniowe, tzw. nasadę. Artykulacja jest jednym z zasadniczych aspektów procesu wytwarzania głosek, na który składają się ponadto inicjacja, czyli mechanizm wytworzenia prądu powietrza i fonacja, czyli sposób zachowania się wiązadeł głosowych.

Alkoholizm, choroba alkoholowa, uzależnienie od alkoholu, toksykomania alkoholowa – zaburzenie polegające na utracie kontroli nad ilością spożywanego alkoholu.

Amantadyna – lek antywirusowy, stosowany w leczeniu i profilaktyce grypy typu A u dorosłych (zwłaszcza A2; nie działa na wirus grypy typu B). Działa przez hamowanie uwalniania materiału genetycznego wirusa z nukleokapsydu do komórki i dalsze etapy jego replikacji. Obecnie obserwuje się szybkie wytwarzanie oporności wirusów na ten lek.

Napój alkoholowy – napój zawierający etanol. Napoje alkoholowe dzielone są na piwa, wina oraz alkohole spirytusowe. Spożywanie napojów alkoholowych jest legalne w większości krajów a ponad 100 państw posiada przepisy regulujące ich produkcję, sprzedaż i spożywanie. W Polsce, według definicji ustawowej napój alkoholowy to każdy produkt przeznaczony do spożycia zawierający więcej niż 0,5% alkoholu etylowego pochodzenia rolniczego.

Zespół Aspergera (syndrom Aspergera, ZA; ang. Asperger syndrome, AS) – całościowe zaburzenie rozwoju mieszczące się w spektrum autyzmu.

Library of Congress Control Number (LCCN) – numer nadawany elementom skatalogowanym przez Bibliotekę Kongresu wykorzystywany przez amerykańskie biblioteki do wyszukiwania rekordów bibliograficznych w bazach danych i zamawiania kart katalogowych w Bibliotece Kongresu lub u innych komercyjnych dostawców.

Stymulanty – grupa substancji psychoaktywnych działających pobudzająco. Zwykle powodują wiele efektów ubocznych, tym więcej im mocniejsze pobudzenie. Najsilniejsze stymulanty dostępne są jedynie za receptą lekarską lub jako nielegalne narkotyki.