1929

Rok 1929 / MCMXXIX

Andreas Meyer-Landrut (ur. 31 maja 1929 roku w Tallinnie) − były niemiecki dyplomata, szef Kancelarii Prezydenta Niemiec.Robin Parkinson (ur. 25 października 1929 w Coventry, West Midlands) – aktor brytyjski, występował w serialu Allo Allo, w którym grał Ernesta LeClerca. Robin w tym sitcomie pojawiał się w serii siódmej, ósmej oraz dziewiątej. Początkowo odtwórcą tej roli był Derek Royle, jednak po jego śmierci w rolę Ernesta wcielił się właśnie Parkinson.

stulecia: XIX wiek ~ XX wiek ~ XXI wiek
dziesięciolecia: 1890–1899 • 1900–1909 • 1910–1919 • 1920–1929 • 1930–1939 • 1940–1949 • 1950–1959
lata: 1919 « 1924 « 1925 « 1926 « 1927 « 1928 « 1929 » 1930 » 1931 » 1932 » 1933 » 1934 » 1939

Spis treści

1 Wydarzenia w Polsce

2 Wydarzenia na świecie

3 Urodzili się

4 Zmarli

5 Zdarzenia astronomiczne

6 Nagrody Nobla

7 Święta ruchome

8 Przypisy

Wydarzenia w Polsce

2 stycznia – rozpoczęła się działalność przewozowa PLL LOT na pięciu liniach krajowych oraz linii zagranicznej Katowice-Brno-Wiedeń.

23 stycznia – uchwałą Sejmu Śląskiego powołane do życia zostało Muzeum Śląskie w Katowicach.

2 lutego – najzimniejsza noc w Polsce. W Dubiach k. Krakowa temperatura spadła do -42 °C.

4 lutego – Polska ratyfikowała protokół genewski o zakazie stosowania broni chemicznej.

9 lutego:

Polska podpisała protokół Litwinowa (wszedł w życie 25 lipca).

w wówczas niemieckim Olecku zanotowano najniższą temperaturę na dzisiejszych ziemiach polskich (-42,2 °C).

10 lutego – w Żywcu zanotowano -40,6 °C.

Luty – w stolicy otwarto Instytut Judaistyczny.

6 marca – Wanda Grabińska jako pierwsza Polka dostała nominację sędziowską.

7 marca – Tango milonga, utwór Jerzego Petersburskiego z tekstem Andrzeja Własta został po raz pierwszy publicznie wykonany przez Stanisławę Nowicką w warszawskim kabarecie Morskie Oko.

20 marca – Sejm przegłosował wniosek o postawienie przed Trybunałem Stanu byłego ministra skarbu Gabriela Czechowicza, oskarżonego o nieprawidłowe wykorzystanie państwowych nadwyżek budżetowych (tzw. sprawa Czechowicza).

28 marca – wprowadzenie kapłaństwa niewiast w Kościele Mariawitów, konsekracja biskupia siostry Izabeli Wiłuckiej.

Marzec – w Warszawie otwarto Instytut Radiotechniczny.

14 kwietnia – Kazimierz Świtalski został mianowany na urząd premiera.

16 maja-30 września – w Poznaniu odbyła się Powszechna Wystawa Krajowa prezentująca dziesięcioletnie osiągnięcia odrodzonej Polski.

27 maja – koło Łowicza Eugeniusz Bodo doprowadził do wypadku swojego Chevroleta, którym podróżował wraz z kolegami z kabaretu „Morskie Oko”, w wyniku czego śmierć na miejscu poniósł aktor Witold Roland.

3 czerwca – początek wielodniowych zamieszek na tle antysemickim i antyrządowym we Lwowie.

23 czerwca – reprezentacja Polski w hokeju na trawie mężczyzn przegrała w Poznaniu w swym pierwszym oficjalnym meczu z Czechosłowacją 0:4.

26 czerwca – były minister skarbu Gabriel Czechowicz stanął przed Trybunałem Stanu w związku z nieprawidłowym wykorzystaniem nadwyżek budżetowych skarbu państwa.

30 czerwca – w mauzoleum w Parku Strzeleckim w Tarnowie pochowano prochy gen. Józefa Bema.

9-10 lipca – X Mistrzostwa Polski Mężczyzn w lekkiej atletyce. Cztery zwycięstwa odniósł Stefan Kostrzewski 4×100 m – 44,5 s.; 800 m – 1:59,2 s.; 400 m ppł. – 57,8 s.; 3000 m z przeszk. – 10:52,8 s.

14 lipca – Warszawa: rozpoczął się I Zjazd Polaków z Zagranicy.

Lipiec – powstało Polskie Towarzystwo Krajoznawcze.

11 sierpnia – w Ostrowcu Świętokrzyskim powstał Klub Sportowy Zakładów Ostrowieckich (KSZO).

18 sierpnia – powołano Zrzeszenie Regionalne Kaszubów.

30 sierpnia – Polska przyjęła zasady planu Younga.

31 sierpnia – w Warszawie:

Wojciech Trojanowski ustanowił rekord Polski w biegu na 110 m ppł. wynikiem 15,5 s.

Stefan Kostrzewski ustanowił rekord Polski w biegu na 800 m wynikiem 1:55,0 s.

1 września – w Warszawie:

Stefan Kostrzewski ustanowił rekord Polski w biegu na 400 m ppł. wynikiem 54,2 s. (rekord ten przetrwał 25 lat)

Stanisław Petkiewicz ustanowił rekord Polski w biegu na 1500 m wynikiem 4:00,2 s.

Stefan Sikorski ustanowił rekord Polski w biegu na 200 m wynikiem 22,2 s.

5 września – został podpisany układ handlowy między Polską i Rumunią.

14 września – utworzono Centrolew.

22 września – Radio Kraków zrealizowało pierwszą w Polsce transmisję radiową z meczu piłkarskiego: Wisła – Cracovia.

28 września – zainaugurowało działalność Państwowe Konserwatorium Muzyczne w Katowicach.

29 września – po raz pierwszy wyświetlono film dźwiękowy.

30 września – w Poznaniu zakończyła się Powszechna Wystawa Krajowa.

11 października – z Belgii do kraju sprowadzono prochy Joachima Lelewela.

16 października – Franciszek Żwirko i Antoni Kocjan ustanowili na samolocie RWD-2 międzynarodowy rekord wysokości lotu (4004 m).

17 października – premiera filmu Grzeszna miłość.

3 listopada – w Kielcach odsłonięto Pomnik Niepodległości.

6 listopada – 24-godzinny strajk protestacyjnych górników i hutników z Górnego Śląska i Zagłębia przeciwko niskim płacom.

7 listopada – Julian Tuwim opublikował w „Robotniku” wiersz Do prostego człowieka.

25 listopada – powołano Instytut Ekspertyz Sądowych z siedzibą w Warszawie (od 1945 roku w Krakowie).

29 listopada – odbyła się inauguracja pierwszego roku akademickiego na Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie.

5 grudnia – partie antysanacyjne powołały Centrolew.

20 grudnia – został utworzony rząd Kazimierza Bartla.

26 grudnia – w pierwszy rejs wypłynął żaglowiec „Pomorze”, późniejszy „Dar Pomorza”.

29 grudnia:

Kazimierz Bartel objął stanowisko premiera.

Władysław Sołtan został przewodniczącym ZHP.

Grudzień – początki wielkiego kryzysu gospodarczego.

Polscy lekkoatleci ustanowili aż 35 rekordów kraju seniorów.

Wydarzenia na świecie

2 stycznia – Kanada i Stany Zjednoczone zgadzają się na plan zagospodarowania i zabezpieczenia dla potomnych Wodospadu Niagara.

5 stycznia – podjęto decyzję o przyspieszeniu kolektywizacji w ZSRR.

6 stycznia:

zamach stanu w Jugosławii. Władzę przejął król Aleksander I.

Heinrich Himmler został Reichsführerem SS (bojówek Schutzstaffel).

19-letnia albańska siostra Maria Teresa, późniejsza Matka Teresa, przybyła do Kalkuty, gdzie podjęła pracę w katolickiej szkole dla dziewcząt.

7 stycznia:

Ante Pavelić założył we Włoszech faszystowską chorwacką organizację ustaszy.

przeprowadzono pierwszą rozmowę telefoniczną między Holandią a Holenderskimi Indiami Wschodnimi.

8 stycznia – w Kijowie odbyła się premiera filmu dokumentalnego Człowiek z kamerą.

9 stycznia:

po raz pierwszy zastosowano leczenie surową penicyliną (Londyn).

w Nashville w stanie Tennessee powstała szkoła dla psów z misją szkolenia ich w asystowaniu osobom niewidomym.

10 stycznia – debiut Tintina, bohatera komiksu Hergé – The Adventures of Tintin.

17 stycznia – król Afganistanu Inajatullah Chan abdykował po trzech dniach panowania. Nowym królem został Habibullah Kalakani.

21 stycznia – Dominikana i Haiti podpisały traktat graniczny.

24 stycznia – Chorlogijn Czojbalsan został prezydentem Mongolii.

29 stycznia – z ZSRR został wydalony Lew Trocki.

1 lutego – František Udržal został premierem Czechosłowacji.

3 lutego – w mieście Čakovec zanotowano rekordowo niską dla Chorwacji temperaturę -35,5 °C.

9 lutego – ZSRR, Polska, Estonia, Łotwa i Rumunia podpisały w Moskwie wielostronny pakt o nieagresji, tzw. protokół Litwinowa.

11 lutego:

podpisanie traktatów laterańskich uznających niepodległość Watykanu.

Franciszek I Liechtenstein został księciem Liechtensteinu.

w Litvínovicach zanotowano najniższą w historii Czech temperaturę (-42,2 °C).

w miejscowości Vigľaš-Pstruša zanotowano najniższą w historii Słowacji temperaturę (-41,0 °C).

14 lutego – masakra w dzień św. Walentego: banda Al Capone dokonała zbiorowego morderstwa na członkach rywalizującego z nimi gangu Bugsy Morana.

18 lutego:

po raz pierwszy ogłoszono o przyznaniu Nagrody Akademii Filmowej (ang. Oscar lub Academy Awards).

została założona osada Netanja, obecnie miasto w Izraelu.

21 lutego – Francja odmówiła przyznania azylu politycznego Lwu Trockiemu.

26 lutego – Kongres Stanów Zjednoczonych ustanowił Park Narodowy Grand Teton.

3 marca – doszło do nieudanej próby obalenia rządu w Meksyku przez generałów José Gonzalo Escobara i Jesúsa María Aguirre.

4 marca:

Herbert Hoover został zaprzysiężony, jako 31 prezydent Stanów Zjednoczonych.

W Meksyku prezydent Plutarco Elías Calles założył Partię Narodowo-Rewolucyjną (Partido Nacional Revolucionario, PNR).

7 marca – przyjęto flagę stanową Wirginii Zachodniej.

21 marca – amerykański pilot Charles Lindbergh został odznaczony Medalem Honoru.

22 marca – rozpoczęła się seryjna produkcja pierwszego w historii koncernu BMW modelu samochodu osobowego 3/15 „Dixi”.

24 marca – włoscy faszyści zdobyli 99% głosów w jednopartyjnych wyborach parlamentarnych.

28 marca – Henry Stimson został sekretarzem stanu Stanów Zjednoczonych.

30 marca – premiera filmu Kokietka.

3 kwietnia:

rozpoczęto budowę linii kolejowej do Watykanu.

rozpoczęła się największa powódź w historii Tasmanii.

11 kwietnia – Niemcy odmówiły udzielenia azylu dla Lwa Trockiego.

12 kwietnia – w Hawrze zwodowano okręt podwodny ORP Wilk.

14 kwietnia – odbył się pierwszy wyścig samochodowy o Grand Prix Monako.

19 kwietnia – założono klub piłkarski La Luz Montevideo.

25 kwietnia – wszedł do służby japoński ciężki krążownik Haguro.

30 kwietnia – Thorvald Stauning został po raz drugi premierem Danii.

1 maja:

w Berlinie odbyły się demonstracje pierwszomajowe, w zamieszkach zginęło 8 osób.

w trzęsieniu ziemi o sile 7,4 stopnia w skali Richtera na granicy irańsko-turkmeńskiej zginęło około 3800 osób.

8 maja – Norwegia anektowała wyspę Jan Mayen.

13 maja – w Atlantic City w stanie New Jersey powstała organizacja przestępcza nazwana przez prasę w USA Krajowym Syndykatem Zbrodni (ang. National Crime Syndicate).

15 maja – 125 osób zginęło w pożarze kliniki w Cleveland w amerykańskim stanie Ohio.

16 maja:

po raz pierwszy wręczono nagrody amerykańskiej akademii filmowej, nazwane później Oscarami.

w Atlantic City zakończyło się czterodniowe spotkanie głównych amerykańskich bossów mafijnych.

17 maja – gangster Al Capone i jego ochroniarz zostali aresztowani za ukrywanie nielegalnej broni.

18 maja – podczas konferencji w Barcelonie FIFA wyznaczyła Urugwaj na organizatora I Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej w roku następnym.

5 czerwca – Ramsay MacDonald został po raz drugi premierem Wielkiej Brytanii.

7 czerwca – wraz z wejściem w życie Traktatów laterańskich powstało państwo Watykan.

8 czerwca – w Wielkiej Brytanii powstał mniejszościowy rząd Partii Pracy na czele którego stanął Ramsay MacDonald.

14 czerwca – został podpisany konkordat między Prusami a Stolicą Apostolską.

20 czerwca – na cmentarzu w syryjskim Aleppo dokonano ekshumacji szczątków gen. Józefa Bema, skąd następnie przewieziono je do Tarnowa.

21 czerwca – porozumienie wynegocjowane przez ambasadora amerykańskiego w Meksyku zakończyło „Powstanie Cristero”.

25 czerwca:

założono chorwacki klub piłkarski Inter Zaprešić.

zwodowano francuski oceaniczny okręt podwodny „Monge”.

27 czerwca – odbyła się pierwsza publiczna demonstracja kolorowej telewizji przez inżyniera Herbert Eugene Ivesa i jego kolegów z Bell Telephone Laboratories w Nowym Jorku. Pierwszymi kolorowymi obrazami były: wiązanka róż i flaga amerykańska. Mechaniczny system był użyty do przesłania obrazu składającego się z 50 linii pomiędzy Nowym Jorkiem a Waszyngtonem.

5 lipca – Scotland Yard zarekwirował 12 obrazów pisarza i malarza Davida Herberta Lawrence z galerii w Mayfair, w centrum Londynu uznając je za nieobyczajne.

13 lipca – podczas próby przelotu przez Atlantyk śmierć poniósł major pilot Ludwik Idzikowski, jego samolot, Amiot 123, uległ awarii w trakcie lotu, rozbił się i spłonął podczas awaryjnego lądowania; nawigator Idzikowskiego Kazimierz Kubala odniósł jedynie obrażenia.

17 lipca – zostały zerwane stosunki dyplomatyczne pomiędzy ZSRR a Chinami. Przyczyną był zatarg o kolej wschodniochińską.

22 lipca – niemiecki statek pasażerski SS Bremen zdobył Błękitną Wstęgę Atlantyku.

24 lipca:

ze względów zdrowotnych ustąpił francuski premier Raymond Poincaré – jego miejsce zajął Aristide Briand.

zaczął obowiązywać pakt paryski, który był międzynarodowym traktatem ustanawiającym wyrzeczenie się wojny, jako instrumentu polityki narodowej. Pakt ten został podpisany 27 sierpnia 1928 r. przez jedenaście państw, w tym Niemcy.

25 lipca – papież Pius XI wyszedł z Watykanu z wielką procesją i dotarł do placu św. Piotra. Wydarzenie to obserwowane przez 250 tys. osób, zakończyło prawie sześćdziesięcioletnie dobrowolne uwięzienie papieża w Watykanie.

27 lipca – w Genewie podpisana została umowa międzynarodowa, jedna z szeregu umów dotyczących prawa międzynarodowego, w sprawie traktowania jeńców w czasie konfliktu zbrojnego.

1 sierpnia – z połączenia siedmiu miejscowości utworzono miasto Wuppertal w Nadrenii Północnej-Westfalii.

6 sierpnia – w ZSRR została utworzona Specjalna Armia Dalekowschodnia (ODWA).

7 sierpnia – niemiecki sterowiec „Graf Zeppelin” wystartował do lotu dookoła świata (lot ukończył 29 sierpnia).

16 sierpnia – w Paryżu zakończyły się zorganizowane po raz pierwszy międzynarodowe zawody lotnicze Challenge 1929. Zwyciężył Niemiec Fritz Morzik na samolocie BFW M.23b.

23 sierpnia – w Palestynie doszło do rozruchów pomiędzy społecznością żydowską i Arabami. Powodem był konflikt o dostęp do Ściany Płaczu znajdującej się w Jerozolimie, w zajściach zginęło co najmniej 116 Arabów i 102 Żydów.

29 sierpnia:

rozpoczął się dokonany przez Arabów pogrom w Safedzie w Mandacie Palestyny, w którym zginęło 18 Żydów, a 80 zostało rannych.

sterowiec Graf Zeppelin zakończył w amerykańskim Lakehurst (New Jersey) trwający od 7 sierpnia lot dookoła świata.

31 sierpnia – została zakończona I konferencja w Hadze. Został przyjęty plan Younga.

5 września – Aristide Briand przedstawił plan utworzenia europejskiego stowarzyszenia państw o charakterze federacyjnym.

7 września – fiński parowiec SS Kuru przewrócił się do góry dnem na jeziorze Näsijärvi w regionie Tampere – katastrofa ta spowodowała śmierć 136 osób.

17 września – na Litwie doszło do przewrotu, usunięty od władzy został Augustinas Voldemaras, nowym prezydentem został Antanas Smetona.

29 września – japoński premier Giichi Tanaka umiera na atak serca.

3 października:

wznowienie stosunków dyplomatycznych między ZSRR a Wielką Brytanią.

Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców zostało przemianowane na Jugosławię.

13 października – w Mińsku uruchomiono komunikację tramwajową.

18 października – w Wielkiej Brytanii Tajna Rada Królewska (ang. Privy council) ogłosiła że kobiety posiadają osobowość prawną. W Kanadzie kobiety uzyskały prawo kandydowania do Kanadyjskiego Senatu.

22 października – we Francji upadł rząd Aristide Brianda.

24 października – krach na nowojorskiej giełdzie (tzw. czarny czwartek) zapoczątkował wielki kryzys.

28 października – powstał klub piłkarski Łokomotiw Sofia.

Listopad – Vladimir Zworykin otrzymał pierwszy patent na kolorową telewizję.

6 listopada – ukończono budowę Ambassador Bridge.

7 listopada – w Nowym Jorku na Manhattanie zostało otwarte Muzeum Sztuki Współczesnej (ang. Museum of Modern Art).

11 listopada – odbył się pierwszy lot Hawaiian Airlines.

15 listopada – został otwarty dla ruchu prywatny wiszący most „Ambasador Bridge”, łączący Detroit w stanie Michigan w Stanach Zjednoczonych z Windsor w prowincji Ontario, w Kanadzie. Most jest w posiadaniu kompanii Detroit International Bridge Co., która jest kontrolowana przez milionera Manuela „Matty” Morouna.

18 listopada:

w Oceanie Atlantyckim w pobliżu wybrzeży Nowej Fundlandii doszło do podmorskiego trzęsienia ziemi o sile 7,2 w skali Richtera. Trzęsienie wywołało tsunami które zniszczyło wiele miejscowości na półwyspie Burin należącym do Kanady, pozbawiło życia 28 osób. Trzęsienie zniszczyło również 12 podwodnych transatlantyckich kabli telegraficznych. Było to, zgodnie z danymi z roku 1997, największe trzęsienie ziemi które dotknęło Kanadę.

Armia Czerwona wkroczyła do Mandżurii.

23 listopada – premiera musicalu filmowego Hollywood Revue.

29 listopada – pierwszy przelot nad Biegunem Południowym dokonany przez pilota Floyda Bennetta, amerykańskiego admirała i lotnika Richarda Byrda, kapitana Ashleya McKinleya i Harolda June’a.

3 grudnia – w przemówieniu w Kongresie Stanów Zjednoczonych prezydent Herbert Hoover ogłosił, że najgorsze skutki krachu na nowojorskiej giełdzie już minęły i Amerykanie odzyskują zaufanie do gospodarki amerykańskiej.

5 grudnia – powstała Tadżycka Socjalistyczna Republika Radziecka.

8 grudnia – rozegrano pierwsze piłkarskie derby Rzymu, w których AS Roma pokonała S.S. Lazio 1:0.

24 grudnia – pożar zniszczył zachodnie skrzydło Białego Domu w Waszyngtonie.

27 grudnia – w ZSRR zakończono politykę NEP.

28 grudnia:

Stany Zjednoczone wyłamały się z solidarności państw zwycięskich w stosunku do Niemiec i zawarły z nimi umowę w sprawie bezpośredniego spłacania reparacji wojennych, z pominięciem powołanego w tym celu Banku Narodowego.

„Czarna Sobota” na wyspach Samoa: Nowo zelandzka kolonialna policja zabiła 11 demonstrantów, wydarzenie to zapoczątkowało dążenie do niepodległości społeczności wyspiarskiej (Ruch „Mau”).

29 grudnia – kongres polityków hinduskich w Lahaur zażądał niezależności Indii.

31 grudnia:

papież Pius XI wydał encyklikę Divini Illius Magistri, o chrześcijańskim wychowaniu młodzieży.

71 dzieci zginęło, a 40 zostało rannych w wyniku pożaru kina w szkockim Paisley.

Została zaproponowana hipoteza Sapira-Whorfa (inna nazwa – prawo relatywizmu językowego).

Edward Adelbert Doisy pozyskał w formie krystalicznej pierwszy estrogen – estron.

Największa liczba tragicznych katastrof w historii lotnictwa cywilnego w USA.

Wojna domowa w Afganistanie.

Powstał faszystowski ruch polityczny w Finlandii – Ruch Lapua.

W Szkocji został założony klub sportowy Ross County F.C.

Francuska ekspedycja archeologiczna, w starożytnej krainie Kanaan, odkryła ruiny miasta Ugarit.

Most wiszący – most, w którym pomiędzy pylonami rozpięte są liny, taśmy lub łańcuchy, do których podwieszone są przęsła. Ten typ konstrukcji mostowej został wynaleziony w XIX w., natomiast mosty wiszące o prostej konstrukcji, w których nie stosowano pylonów, a przęsła są zawieszone bezpośrednio na linach, były stosowane od dawna w rejonach górskich.Fryderyk II Badeński (niem. Friedrich II. Wilhelm Ludwig Leopold August, genannt Fritz, Großherzog von Baden, ur. 9 lipca 1857 w Karlsruhe, zm. 9 sierpnia 1928 w Badenweiler) – wielki książę Badenii od 28 września 1907 do 22 listopada 1918, gdy został zmuszony do abdykacji.

Podstrony: 1 [2] [3] [4]