1925

Rok 1925 / MCMXXV

Święta Teresa od Dzieciątka Jezus i Najświętszego Oblicza, znana też jako Mała Teresa, Mały Kwiatek; właśc. (fr.) Marie Françoise Thérèse Martin (ur. 2 stycznia 1873 w Alençon, Francja, zm. 30 września 1897 w Lisieux) – francuska karmelitanka bosa, dziewica i święta Kościoła katolickiego oraz doktor Kościoła.Andrzej Nikodemowicz (ur. 2 stycznia 1925 we Lwowie, zm. 28 stycznia 2017 w Lublinie) – polski kompozytor, pianista i pedagog.

stulecia: XIX wiek ~ XX wiek ~ XXI wiek
dziesięciolecia: 1890–1899 • 1900–1909 • 1910–1919 • 1920–1929 • 1930–1939 • 1940–1949 • 1950–1959
lata: 1915 « 1920 « 1921 « 1922 « 1923 « 1924 « 1925 » 1926 » 1927 » 1928 » 1929 » 1930 » 1935

Spis treści

1 Wydarzenia w Polsce

2 Wydarzenia na świecie

3 Urodzili się

4 Zmarli

5 Zdarzenia astronomiczne

6 Nagrody Nobla

7 Święta ruchome

8 Przypisy

Wydarzenia w Polsce

1 stycznia – Bełchatów, Iłża, Krzeszowice i Łapy uzyskały prawa miejskie.

5 stycznia – otwarto Polski Urząd Pocztowo-Telegraficzny nr 3 w Gdańsku. Był to późniejszy Urząd Pocztowy nr 1, broniony przez polskich pocztowców 1 września 1939

13 stycznia – wysoki komisarz Ligi Narodów w Gdańsku McDonnell wystąpił z propozycją, by dla zlikwidowania konfliktu polsko-niemieckiego usunąć polskie skrzynki pocztowe z ulic Gdańska. Polska odrzuciła propozycję, a sprawa trafiła przed Trybunał Międzynarodowy w Hadze, który uznał słuszność polskich racji.

14 stycznia – rozpoczął się trzeci zjazd Komunistycznej Partii Robotniczej Polski. Zjazd uchwalił zmianę nazwy na Komunistyczną Partię Polski.

18 stycznia – prezydent RP Stanisław Wojciechowski wydał rozporządzenie o powołaniu Generalnej Dyrekcji Poczt i Telegrafów.

22 stycznia – Warszawska Rada Miejska podjęła decyzję o wykupieniu majątków w Okęciu, Paluchu i Służewcu pod budowę lotniska i obiektów sportowych.

24 stycznia – decyzja o budowie Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie.

31 stycznia – w Kurierze Warszawskim ukazała się pierwsza polska krzyżówka.

1 lutego – pierwsza oficjalna audycja radiowa nadana przez stację doświadczalną Polskiego Towarzystwa Radiotechnicznego (PTR) – początek publicznej radiofonii w Polsce.

10 lutego – Polska podpisała konkordat z Watykanem. Na jego mocy Kościół zyskał pełną swobodę działania, z kolei żadna część terytorium Polski nie miała podlegać biskupowi rezydującemu poza granicami państwa.

22 lutego – został założony Polski Związek Hokeja na Lodzie.

24 lutego – prasa warszawska rozpoczęła drukowanie programu pierwszej polskiej stacji nadawczej.

Luty – początek stałego połączenia lotniczego Warszawa – Bukareszt.

22 marca:

odsłonięto Grób Nieznanego Żołnierza w Łodzi.

otwarto skocznię narciarską Wielka Krokiew w Zakopanem.

25 marca – Stanisław Grabski został ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego.

27 marca – ratyfikowano konkordat między Polską i Stolicą Apostolską.

29 marca – policjant Józef Muraszko zastrzelił podczas konwojowania w celu dokonania wymiany więźniów na granicy polsko-sowieckiej w Stołpcach, Antoniego Wieczorkiewicza i Walerego Bagińskiego, byłych oficerów Wojska Polskiego, skazanych na wieloletnie pozbawienie wolności za działalność komunistyczną i organizację zamachów bombowych, które miały miejsce w kwietniu i maju 1923 w Warszawie i Krakowie. Do przewinień Wieczorkiewicza i Bagińskiego dodano również pomoc w przygotowaniach do wysadzenia prochowni w Cytadeli Warszawskiej 13 października 1923 (w czasie gdy obaj oskarżeni byli osadzeni w więzieniu).

18 kwietnia – Polskie Radio przejęło wszystkie agendy wraz ze stacją doświadczalną (Polskiego Towarzystwa Radiotechnicznego).

25 kwietnia – ustanowiono Medal 3 Maja.

26 kwietnia – wieś Olsztyn została przyłączona do Bełchatowa.

Kwiecień – Polska podpisała 2 umowy tranzytowe z Jugosławią i Rumunią (dla umożliwienia transportu materiałów wojennych z portu w Salonikach, w przypadku konfliktu zbrojnego z Niemcami i blokady portu w Gdyni).

30 kwietnia/1 maja – wykolejenie pociągu tranzytowego z Insterburga do Berlina pod Starogardem Gdańskim, w wyniku czego zginęło 29 osób, a 14 zostało rannych. Przyczyną był sabotaż; sprawców nigdy nie ustalono.

6 maja – w strzelaninie w gimnazjum w Wilnie zginęło 5 osób, a 9 zostało rannych.

9 maja – Warszawa: pierwszy rekord świata polskiej lekkoatletki. Halina Konopacka rzuciła dyskiem na odległość 31,23 m.

16 maja – podniesiono polską banderę na pierwszym w II Rzeczypospolitej jachcie morskim Carmen.

19 maja – kmdr Jerzy Świrski zastąpił wiceadm. Kazimierza Porębskiego na stanowisku szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej.

30 maja – umowa polsko-czechosłowacka w sprawie turystyki i ruchu granicznego.

3 czerwca – pierwszy raz do niepodległej Polski przyjechała laureatka Nagrody Nobla Maria Skłodowska-Curie.

7 czerwca – powstało Stronnictwo Chrześcijańsko-Narodowe.

15 czerwca – początek wojny celnej z Niemcami.

20 czerwca – w Warszawie, biegacz Czesław Foryś ustanowił rekord Polski w biegu na 1500 m wynikiem 4:15,5 s.

21 czerwca:

Halina Konopacka poprawiła swój własny rekord świata, rzucając dyskiem 33,405 m.

Ludwika Gorloff ustanowiła rekord Polski w biegu na 200 m wynikiem 29,3 s.

24 czerwca – powstała Białoruska Włościańsko-Robotnicza Hromada.

1 lipca – początek wojny celnej między Polską a Niemcami.

12 lipca – prezydent Stanisław Wojciechowski dokonał otwarcia schroniska „Murowaniec” w Tatrach.

17-18 lipca – w Warszawie, odbyły się IV Mistrzostwa Polski Kobiet w lekkiej atletyce. Trzy zwycięstwa odniosła Wacława Sadkowska: 60 m – 8,4 s.; 65 m ppł. – 11,8 s.; skok w dal – 4,61 s.

18 lipca – sprinterka Wiera Czajkowska ustanowiła rekord Polski w biegu na 100 m wynikiem 14,0 s.

20 lipca – po eksplozji kotła zatonął polski torpedowiec ORP Kaszub.

21 lipca – Witold Ostrowski został prezydentem Krakowa.

14-16 sierpnia – w Krakowie, odbyły się VI Mistrzostwa Polski Mężczyzn w lekkiej atletyce. Osiem zwycięstw odniósł Antoni Cejzik: 4 × 100 m – 46,5 s.; 110 m ppł. – 17,6 s.; wzwyż – 1,70 m; trójskok – 12,80 m; kula – 11,79 m; młot – 30,92 m; 5-bój – 3 259,405 pkt; 10-bój.

18 sierpnia – spółka Polskie Radio dostała monopolistyczną koncesję na eksploatację radiofonii w Polsce. Fakt ten przyjęto z dużym zaskoczeniem, spodziewano się koncesji dla mającego już doświadczenie i warunki techniczne Polskiego Towarzystwa Radiotechnicznego.

12 września – w Warszawie, lekkoatleta Stefan Kostrzewski ustanowił 2 rekordy Polski w biegach na: 400 m ppł. – 58,8 s. oraz 800 m – 1:59,0 s.

13 września – otwarto Port lotniczy Łódź-Lublinek.

20 września – w Warszawie, sprinter Zygmunt Weiss ustanowił rekord Polski w biegu na 400 m wynikiem 51,0 s.

22 września – władze Warszawy podjęły decyzje o opracowaniu projektu Metra.

26-30 września – pierwsza wizyta w Polsce ministra spraw zagranicznych ZSRR – G. Cziczerina.

28 października – papież Pius XI powołał do życia diecezję łomżyńską (pierwszym ordynariuszem został ks. Romuald Jałbrzykowski) oraz diecezję katowicką (jej pierwszym biskupem został ks. August Hlond, późniejszy arcybiskup gnieźnieńsko-poznański, prymas Polski). Diecezja wileńska podniesiona została do rangi archidiecezji.

29 października – na Cmentarzu Obrońców Lwowa dokonano wyboru bezimiennych zwłok, które zostały pochowane w Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie.

31 października – obszar na terenie Wolnego Miasta Gdańska na półwyspie Westerplatte został oficjalnie przekazany w bezterminowe i bezpłatne użytkowanie Polsce.

Listopad – fala strajków w całej Polsce.

1 listopada – została utworzona Oficerska Szkoła Lotnictwa w Grudziądzu.

2 listopada – złożenie prochów do Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie.

3 listopada – niemiecki minister spraw zagranicznych Gustav Stresemann zakwestionował przebieg granicy z Polską.

13 listopada – rząd Władysława Grabskiego podał się do dymisji.

20 listopada – utworzenie rządu Aleksandra Skrzyńskiego.

26 listopada – Próbna Stacja Radionadawcza Polskiego Towarzystwa Radiotechnicznego nadała pierwszą ze 102 codziennych audycji (ostatnią wyemitowano 14 marca 1926) adresowanych do entuzjastów muzyki, chórów, wieczorów kompozytorskich, literackich i miłośników teatru.

1 grudnia – Polska podpisała traktat lokarneński.

7 grudnia – Liga Narodów przyznała Polsce prawo do utrzymania straży wojskowej na Westerplatte.

28 grudnia – rozpoczęto reformę rolną. Parcelacja odnosiła się do majątków powyżej 180 ha, na Kresach – powyżej 300 ha i zakładała parcelację 200 tys. ha rocznie.

Wydarzenia na świecie

3 stycznia – Benito Mussolini (wł. Il Duce) ogłosił się dyktatorem Włoch.

5 stycznia – Nellie Tayloe Ross z Wyoming została zaprzysiężona jako pierwsza w historii Stanów Zjednoczonych kobieta pełniąca funkcję gubernatora stanu.

7 stycznia – w Wilhelmshaven zwodowano pierwszy powojenny niemiecki okręt wojenny, lekki krążownik Emden.

15 stycznia – Hans Luther został kanclerzem Niemiec.

16 stycznia – Helsinki: konferencja państw nadbałtyckich, na której omawiano i uzgadniano wspólną politykę wobec ZSRR.

21 stycznia – proklamowano Republikę Albanii.

22 stycznia – Kostaryka wystąpiła z Ligi Narodów.

27 stycznia – we Florencji podpisano albańsko-grecką umowę graniczną.

31 stycznia – Ahmed Zogu został prezydentem Albanii.

2 lutego – trzęsienie ziemi o sile 6,2° w skali Richtera w kanadyjskiej prowincji Quebec (Charlevoix-Kamouraska).

7 lutego – w ZSRR powstał Związek Wojujących Bezbożników, organizacja propagująca ateizm.

9 lutego – nastąpiło złożenie niemieckiej noty protestacyjnej przeciwko zawartemu paktowi gwarancyjnemu między Francją i Polską. Pakt wiązał oba państwa obowiązkiem pomocy na wypadek niedotrzymania zobowiązań przez Niemcy.

10 lutego – wybuchło powstanie kurdyjskie przeciwko Turcji.

12 lutego – czeski skoczek narciarski W.Dick został mistrzem świata na skoczni K-90 (Johannisbad).

17 lutego – została rozwiązana Chorezmijska SRR, a jej terytorium podzielone pomiędzy Uzbecką SRR, Turkmeńską SRR i Karakałpacki OA. Z kolei terytorium rozwiązanej Bucharskiej SRR włączono do Uzbeckiej SRR.

21 lutego – po raz pierwszy ukazał się magazyn (tygodnik) „The New Yorker”.

22 lutego – dokonano oblotu brytyjskiego samolotu sportowego, szkolnego i turystycznego de Havilland DH.60 Moth.

25 lutego:

Japonia nawiązała stosunki dyplomatyczne z ZSRR.

w Iranie powitano dwa francuskie samoloty Breguet 19 z namalowanymi flagami państwowymi, przyprowadzone z Francji przez wyszkolonych tam irańskich pilotów, co uznaje się za symboliczny początek istnienia irańskiego lotnictwa wojskowego.

28 lutego – kanclerz Hans Luther został tymczasowym prezydentem Niemiec w miejsce zmarłego Friedricha Eberta.

1 marca – Lauri Kristian Relander został prezydentem Finlandii.

4 marca – Calvin Coolidge jako pierwszy prezydent USA wygłosił przemówienie inauguracyjne, które było transmitowane przez radio.

6 marca:

po wygranym plebiscycie narodowościowym Belgia zaanektowała niemieckie miasta i gminy Eupen i Malmedy.

w ZSRR ukazała się „Pionierska Prawda” (ros. Пионе́рская Пра́вда), jedno z pierwszych w Europie pism dziecięcych.

utworzono Ordynariat polowy Włoch.

9 marca – Royal Air Force rozpoczął kampanię bombardowań i ostrzału z powietrza górskich kryjówek miejscowych wojowników z plemion Mahsud w Południowym Waziristanie.

10 marca – założono grecki klub sportowy Olympiakos SFP.

13 marca – małpi proces: prawo w stanie Tennessee w USA zabroniło nauczania w szkołach teorii ewolucji.

16 marca – w trzęsieniu ziemi o sile 7,1 stopnia w skali Richtera w chińskiej prowincji Yunnan zginęło 5 tys. osób.

18 marca – Tri-State Tornado, które przeszło przez stany Missouri, Illinois i Indianę, pozbawiło życia 695 osób i raniło 2027 osób.

20 marca – Pierre Prüm został premierem Luksemburga.

22 marca – w swym pierwszym oficjalnym meczu reprezentacja Haiti w piłce nożnej przegrała 1:2 z Jamajką.

25 marca – szkocki wynalazca John Logie Baird zademonstrował w Londynie ruchomy obraz telewizyjny.

1 kwietnia – założono Uniwersytet Hebrajski w Jerozolimie.

7 kwietnia – Adolf Hitler zrzekł się obywatelstwa austriackiego.

10 kwietnia:

ukazała się powieść Francisa Scotta Fitzgeralda Wielki Gatsby (ang. The Great Gatsby).

Carycyn został przemianowany na Stalingrad.

12 kwietnia – założono klub piłkarski Club Bolívar.

16 kwietnia – w Sofii bułgarscy komuniści przeprowadzili terrorystyczny atak na kościół (cerkiew „Sweta Nedelja”) – zginęło 213 osób, a ponad 500 zostało rannych.

17 kwietnia – Paul Painlevé został po raz drugi premierem Francji.

19 kwietnia – założono najbardziej utytułowany chilijski klub piłkarski CSD Colo-Colo.

26 kwietnia – prezydentem Niemiec został w wyniku wyborów Paul von Hindenburg.

1 maja:

Cypr oficjalnie otrzymał status kolonii brytyjskiej.

powstała Ogólnochińska Federacja Związków Zawodowych.

założono ekwadorski klub piłkarski Barcelona SC.

2 maja – dokonano oblotu amerykańskiego samolotu transportowego Douglas C-1.

5 maja:

w Japonii weszło w życie prawo gwarantujące wszystkim mężczyznom w wieku 25 lat i starszym czynne prawo wyborcze.

język afrikaans stał się językiem urzędowym w Związku Południowej Afryki.

12 maja – Paul von Hindenburg objął urząd prezydenta Niemiec.

17 maja – Teresa z Lisieux została kanonizowana przez papieża Piusa XI.

30 maja:

w Chinach powstał studencko-robotniczy Ruch 30 Maja.

w Pradze Czechosłowacja i Polska podpisały konwencję turystyczną.

31 maja – Jan Maria Vianney został kanonizowany przez papieża Piusa XI.

1 czerwca – Percy i Florence Arrowsmith wzięli ślub. Para ta obchodziła osiemdziesiątą rocznicę ślubu w dniu 1 czerwca 2005 roku (Percy w wieku 105 lat i jego żona Florence w wieku 100 lat).

6 czerwca – Walter Chrysler założył koncern motoryzacyjny Chrysler Corporation.

13 czerwca – Charles Francis Jenkins dokonał zsynchronizowanej transmisji obrazu i dźwięku, użył mechanicznego 48 liniowego systemu. Dziesięciominutowy film poruszającego się wiatraka przesłał na odległość 8 km (5 mil) z miejscowości Anacostia (dzisiaj część Waszyngtonu) do Waszyngtonu. Świadkami tego wydarzenia byli przedstawiciele amerykańskiej agencji Narodowego Instytutu Standaryzacji i Technologii, Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych i Departamentu Handlu Stanów Zjednoczonych. Jenkins nazwał to wydarzenie „pierwszym publicznym pokazem radiowizji”.

16 czerwca – na Krymie otwarto obóz pionierski Artek.

17 czerwca:

podpisano Protokół genewski o zakazie używania na wojnie gazów duszących, trujących lub podobnych oraz środków bakteriologicznych.

Prosper Poullet został premierem Belgii.

23 czerwca:

w ZSRR ustanowiono Nagrodę Leninowską.

pierwsze wejście na najwyższy szczyt Kanady, Logan – 5966 m n.p.m. (A.H.MacCarthy, H.F.Lambart, A.Carpe, W.W.Foster, N.Read i A.Taylor).

26 czerwca – odbyła się premiera komedii Gorączka złota, w reżyserii Charliego Chaplina.

10 lipca – powstała Centralna Agencja Prasowa ZSRR – TASS (ros. Телеграфное агентство Советского Союза – ТАСС).

13 lipca – na Morawach w Czechosłowacji odnaleziono figurkę paleolityczną Wenus z Dolních Věstonic datowaną na okres kultury graweckiej.

18 lipca – w Niemczech ukazała się książka Adolfa Hitlera Mein Kampf.

21 lipca – niemiecki reporter Bernhard Ernst przeprowadził bezpośrednią transmisję radiową z regat wioślarskich (pierwsze sprawozdanie sportowe w dziejach europejskiej radiofonii).

25 sierpnia:

weszła w życie Konwencja Kłajpedzka.

Francja wycofała wojska okupacyjne z Zagłębia Ruhry w Niemczech.

30 sierpnia – w wyniku referendum została zatwierdzona konstytucja Chile.

4 października – w Colombes, Szwed Sten Pettersson ustanowił rekord świata w biegu na 400 m ppł. (53,8 s.)

5-16 października – konferencja w Locarno.

12 października – w amerykańskim Port Chester, Albert Michelsen został 1.lekkoatletą, który przebiegł maraton w czasie krótszym niż 2,5 h. (2.29:01,8 s.)

24 października – Bułgaria: zniesiono stan wojenny wprowadzony 16 kwietnia po zamachu bombowym w cerkwi Sweta Nedelja.

30 października – John Logie Baird skonstruował pierwszy nadajnik telewizyjny w Wielkiej Brytanii.

31 października – obalony przez wojsko w 1921 roku Ahmad Szah, ostatni szach Persji z dynastii Kadżarów, został formalnie pozbawiony władzy przez Zgromadzenie Narodowe, które zaoferowało koronę Rezie Szahowi z dynastii Pahlawi.

5 listopada – brytyjski agent Sidney Reilly został rozstrzelany przez funkcjonariuszy OGPU w lesie pod Moskwą.

9 listopada – utworzono Schutzstaffel (SS).

28 listopada – Aristide Briand został po raz piąty premierem Francji.

1 grudnia – w Londynie podpisano układ z Locarno. (Pakt reński – Belgia, Francja, Niemcy, Włochy i Wielka Brytania).

2 grudnia – w wyniku fuzji AGFA, BASF, Bayer AG i innych niemieckich przedsiębiorstw powstał koncern IG Farben, późniejszy producent Cyklonu B.

11 grudnia – Pius XI wydał encyklikę Quas Primas.

12 grudnia:

w Albanii został ustanowiony Order Skanderbega.

otwarto pierwszy motel. Obiekt o tej nazwie otwarto w San Luis Obispo, na trasie z Los Angeles do San Francisco. Słowo „motel” to kombinacja dwóch angielskich wyrazów: motorist i hotel. Oznacza: hotel dla zmotoryzowanych.

15 grudnia – Reza Pahlawi został szachem Iranu.

16 grudnia – Liga Narodów ustaliła granicę turecko-iracką, przyznając Irakowi sporną kurdyjską prowincję Mosul.

21 grudnia – premiera filmu Pancernik Potiomkin w reżyserii Siergieja Eisensteina.

31 grudnia – w Turynie otwarto Park Ruffini.

W stanie Queensland w Australii wprowadzono 44-godzinny tydzień pracy.

Nowy Jork wyprzedził Londyn pod względem ilości mieszkańców i stał się największym miastem świata (populacja – ok. 7 774 000).

W USA pistolet maszynowy Thompson był sprzedawany w sieci sklepów „Sears, Roebuck and Company” po 175 dolarów za sztukę.

Vladimir Zworykin (ros. Владимир Козьмич Зворыкин) opatentował wynalazek telewizji kolorowej.

Po Londynie zaczęły kursować autobusy piętrowe.

Wynaleziono taśmę klejącą.

Katastrofa kolejowa pod Starogardem – wydarzyła się w nocy z 30 kwietnia na 1 maja 1925 r. i należy do najtragiczniejszych tego typu wypadków w dwudziestoleciu międzywojennym oraz do największych katastrof kolejowych w Polsce. Z powodu rozkręcenia szyn pociąg międzynarodowy relacji Insterburg – Berlin, składający się z 9 wagonów w tym 1 sypialnego, 1 bagażowego stoczył się z 8-9 metrowego nasypu. W rezultacie zamachu na miejscu zginęło 25 pasażerów w większości obywateli niemieckich (12 kobiet, 11 mężczyzn oraz 2 dzieci), a co najmniej 12 odniosło ciężkie rany, w wyniku których 4 osoby zmarły w tczewskim szpitalu, zwiększając bilans zabitych do 29. Ponadto 60 osób odniosło lekkie obrażenia.Stanisław Supłatowicz, Sat-Okh (w języku shawnee Długie Pióro, ur. prawdopodobnie 15 kwietnia 1920 w Kanadzie, zm. 3 lipca 2003 w Gdańsku) − żołnierz AK, pisarz, gawędziarz, artysta.

Podstrony: 1 [2] [3] [4]