Wydarzenia w Polsce[ | edytuj kod]
27 stycznia – powstało Polskie Towarzystwo Geograficzne.
4 lutego – Rada Regencyjna wydała ustawę o Radzie Stanu Królestwa Polski
12 lutego – rząd Jana Kucharzewskiego podał się do dymisji.
15 lutego – przejście byłej II Brygady Legionów na stronę Ententy.
16 lutego – Niemcy nałożyli na Warszawę kontrybucję w wysokości 250 tys. marek.
6 marca – Jan Kanty Federowicz został prezydentem Krakowa.
30 marca – w Przemyślu powstał klub sportowy „Harcerski Klub Sportowy Czuwaj”, dzisiaj znany jako „Kolejowy Klub Sportowy Czuwaj Przemyśl”.
4 kwietnia – Rada Regencyjna powołała rząd J.K. Steczkowskiego.
9 kwietnia – odbyły się wybory do Rady Stanu Królestwa Polskiego.
10/11 maja – w nocy rozpoczęła się Bitwa pod Kaniowem.
30 maja – założono Związek Legionistów Polskich, organizację zrzeszającą byłych żołnierzy Legionów Polskich.
9 lipca – ukazało się pierwsze wydanie krakowskiego Nowego Dziennika, polskojęzycznej gazety żydowskiej.
25 lipca – na wiecu ludności spisko-orawskiej w Zakopanem uchwalono przyłączenie Orawy i Spiszu do Polski.
27 lipca – w Lubline decyzją Zjazdu Biskupów Królestwa Polskiego został powołany Katolicki Uniwersytet Lubelski.
31 lipca – utworzono Archiwum Państwowe w Lublinie.
15 sierpnia – poświęcenie mariawickiej Świątyni Miłosierdzia i Miłości w Płocku.
18 sierpnia – w Krakowie otwarto II wystawę ekspresjonistów.
7 października – ogłoszenie niepodległości Królestwa Polskiego przez Radę Regencyjną.
11 października – polskie organizacje działające w Rzeszy wydały wspólny komunikat opowiadający się jawnie za niepodległością Polski.
12 października – Rada Regencyjna przejęła władzę nad wojskiem polskim.
13 października – została utworzona Rzeczpospolita Zakopiańska.
19 października:
powstała Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego.
Lwów: ukraińscy posłowie do austriackiej Rady Państwa i Izby Panów, Sejmów Krajowych Galicji i Bukowiny sformowali Ukraińską Radę Narodową.
20 października – Lwów: Rada Miejska przyjęła rezolucję o przyłączeniu miasta do Polski.
23 października – Rząd Jana Kantego Steczkowskiego został odwołany przez Radę Regencyjną.
25 października:
w Warszawie, Rada Regencyjna Królestwa Polskiego ustanowiła „urząd Szefa Sztabu Wojsk Polskich”.
Wojciech Korfanty wystąpił w Reichstagu z żądaniem przyłączenia do państwa polskiego wszystkich ziem polskich zaboru pruskiego.
28 października – utworzenie w Krakowie Polskiej Komisji Likwidacyjnej.
31 października – proces odzyskiwania niepodległości przez Polskę: Tarnów stał się pierwszym oswobodzonym miastem w Polsce porozbiorowej: Polacy rozbroili tam oddziały wojsk austriackich i przejęli władzę, komendantem polskiej załogi został pułkownik Kajetan Amirowicz; tegoż dnia kilka godzin później sytuacja powtórzyła się w Krakowie: rozbrojeni przez poruczników Antoniego Stawarza i Ludwika Iwaszkę Austriacy przekazali władzę w mieście i twierdzy w ręce pułkownika Bolesława Roji, mianowanego komendantem wojska polskiego.
31 października – została założona Polska Agencja Telegraficzna.
1 listopada – w Płaszowie pod Krakowem zdobyto austriacki tabor pancerny. Powstały z niego pociągi pancerne: Śmiały i Piłsudczyk.
1–2 listopada – na zjeździe połączeniowym organizacji skautowskich w Lublinie utworzono Związek Harcerstwa Polskiego.
1–22 listopada – walki o Lwów między Polakami („Orlęta lwowskie”) i Ukraińcami, wygrane przez Polaków. Oblężenie Lwowa przez wojska ukraińskie trwało do czerwca 1919.
2–4 listopada – Chełmianie pod wodzą rotmistrza (późniejszego generała) Gustawa Orlicz-Dreszera wyzwalają miasto Chełm spod okupacji austriackiej.
3 listopada:
próba zamachu stanu podjęta przez rząd Józefa Świeżyńskiego przeciwko Radzie Regencyjnej.
powstał Polski Komitet Narodowy we Lwowie.
4 listopada – przejęta od zaborców wojskowa stacja radiotelegraficzna w Krakowie nadała pierwsze radiogramy w języku polskim.
5 listopada:
zawarcie polsko-czeskiej umowy o przeprowadzeniu linii granicznej na Śląsku Cieszyńskim.
proces odzyskiwania niepodległości przez Polskę: pierwsza odnotowana akcja lotnictwa niepodległej Polski – tego dnia porucznik pilot Stefan Bastyr i porucznik obserwator Janusz de Beaurain z przejętego lwowskiego lotniska Lewandówka wykonali pierwszy bojowy lot samolotu w polskich barwach (rankiem tego dnia w uruchomionej maszynie porucznik Władysław Toruń gorączkowo przemalował austriackie oznaki na czerwono-białe paski na końcach skrzydeł); dla upamiętnienia tego wydarzenia do 1931 w tym dniu obchodzono Dzień Lotnictwa Polskiego.
6 listopada – proces odzyskiwania niepodległości przez Polskę: na wiecu chłopskim radykalni działacze Tomasz Dąbal i ksiądz Eugeniusz Okoń proklamowali Republikę Tarnobrzeską.
7 listopada:
proces odzyskiwania niepodległości przez Polskę: utworzono Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej w Lublinie.
proces odzyskiwania niepodległości przez Polskę: Ignacy Daszyński stanął na czele utworzonego w Lublinie pod osłoną oddziałów POW Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej; w jego skład weszli działacze czynnych w „Kongresówce” PPS, PSL „Wyzwolenie” i SNN oraz galicyjskiej PPSD.
8 listopada:
Józef Piłsudski i Kazimierz Sosnkowski zostali uwolnieni z twierdzy w Magdeburgu.
utworzenie w Zagłębiu Dąbrowskim Rad Delegatów Robotniczych.
9 listopada – z inicjatywy Mariana Dąbrowskiego powstało w Krakowie Polskie Stronnictwo Republikańskie.
10 listopada:
Austria zrzekła się Galicji na rzecz Polski.
Józef Piłsudski przybył z Magdeburga do Warszawy po zwolnieniu z więzienia.
poprzedzające powstanie wielkopolskie wydarzenia tzw. Republiki Ostrowskiej.
10–26 listopada – bezkrwawy przewrót w Ostrowie Wielkopolskim – tzw. Republika Ostrowska.
11 listopada:
Rada Regencyjna przekazała władzę nad podległym jej wojskiem Józefowi Piłsudskiemu.
powstała Legia Akademicka.
Jarogniew Drwęski został mianowany pierwszym polskim nadburmistrzem Poznania.
13 listopada – PPS zorganizowała w Warszawie wielką demonstrację przeciwko rządom Rady Regencyjnej.
14 listopada – samorozwiązanie Rady Regencyjnej i przekazanie pełni władzy Józefowi Piłsudskiemu.
15 listopada – papież Benedykt XV wystosował przesłanie do narodu polskiego w chwili odzyskania niepodległości.
16 listopada:
telegram Naczelnika Państwa J. Piłsudskiego notyfikujący powstanie Państwa Polskiego.
w Międzyrzecu Podlaskim wojska niemieckie dokonały pogromu, w którym zginęło co najmniej 44 osoby (22 żołnierzy POW broniących pałacu Potockich i co najmniej kolejne 22 osoby ludności cywilnej).
17 listopada – Józef Piłsudski powołał rząd Jędrzeja Moraczewskiego, który wprowadził w Polsce powszechne prawo wyborcze, ustanowił ośmiogodzinny dzień pracy i zagwarantował legalność związków zawodowych.
18 listopada – Józef Piłsudski powołał do życia Straż Kolejową jako pierwszą służbę początkową w niepodległej Polsce.
21 listopada:
rząd Jędrzeja Moraczewskiego wydał manifest zapowiadający reformę rolną i nacjonalizację niektórych gałęzi przemysłu.
Polska odzyskała z rąk ukraińskich cały Lwów.
22 listopada:
dekretem Józefa Piłsudskiego został powołany urząd Naczelnika Państwa, najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej, dekret ten ustalał ustrój republikański odrodzonej Polski (dekret wszedł w życie 29 listopada 1918 r.).
w opanowanym przez Polaków Lwowie wybuchły antyżydowskie rozruchy.
23 listopada – dekret rządu J.Moraczewskiego wprowadził: 8-godzinny dzień pracy i 46-godzinny tydzień pracy.
24 listopada – oddział Wojska Polskiego pod dowództwem kpt. Wacława Zbrowskiego opanował Włodzimierz Wołyński
26 listopada – zakończyły się wydarzenia Republiki Ostrowskiej w Ostrowie Wielkopolskim.
28 listopada:
Tymczasowy Naczelnik Państwa Józef Piłsudski wydał dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego.
powołano do życia Polską Marynarkę Wojenną.
29 listopada:
Józef Piłsudski objął urząd głowy państwa jako Tymczasowy Naczelnik Państwa. Urząd ten piastował do 20 lutego 1919 roku, kiedy to przez Sejm Ustawodawczy został zatwierdzony jako Naczelnik Państwa.
w Warszawie otwarto kawiarnię artystyczną Pod Picadorem.
1 grudnia:
Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica połączyło się z Polskim Stronnictwem Ludowym Piast.
1 grudnia – szef Sztabu Generalnego Stanisław Szeptycki wydał rozporządzenie nr 38, ustanawiające szachownicę lotniczą znakiem polskiego lotnictwa wojskowego.
3–5 grudnia – Sejm Dzielnicowy w Poznaniu (budynek kina „Apollo”, ul. Piekary). Powołanie Naczelnej Rady Ludowej.
5 grudnia – w Warszawie utworzono Ministerstwo Sztuki i Kultury
8 grudnia – odbyła się pierwsza inauguracja roku akademickiego na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.
8–11 grudnia – XV Zjazd Polskiej Partii Socjalistycznej w Warszawie.
10 grudnia:
w Poznaniu założono Uniwersytet,
założenie Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego,
utworzenie Głównego Urzędu Statystycznego.
15 grudnia – w związku z napiętą sytuacją w Wielkopolsce rząd zerwał stosunki dyplomatyczne z Niemcami. Jednocześnie podjęto decyzję o konieczności wyboru przedstawicieli polskich z terenu zaboru pruskiego do Sejmu Ustawodawczego.
16 grudnia – utworzenie Komunistycznej Partii Robotniczej Polski (zjednoczenie SDKPiL i PPS Lewicy).
20 grudnia:
Józef Piłsudski, Tymczasowy Naczelnik Państwa wydał dekret w sprawie utworzenia Straży Granicznej.
powstała Wojskowa Szkoła Lotnicza.
23 grudnia – powstała Flotylla Wiślana.
26 grudnia – do Poznania przybył Ignacy Paderewski.
27 grudnia – wybuch powstania w Wielkopolsce.
28 grudnia – major Stanisław Taczak stanął na czele wojsk powstańczych w Wielkopolsce.
29 grudnia – rozpoczął się pierwszy w niepodległej Polsce pobór do wojska.
30 grudnia – cały Poznań w ręku powstańców.
31 grudnia – w obiegu pieniężnym znajdowało się 9 mld marek polskich. Kurs wynosił 9 marek polskich za dolara amerykańskiego.
Grudzień – pierwsze starcia oddziałów polskich z Armią Czerwoną.
Powstał pierwszy Górniczy Klub Sportowy w Polsce – Victoria Jaworzno.
Wydarzenia na świecie[ | edytuj kod]
2 stycznia:
generałowie Ludendorff i Hindenburg sprzeciwili się na konferencji niemieckiej Rady Koronnej pomysłowi rozwiązania sprawy Polski w oparciu o Austrię. Pod groźbą dymisji uzyskali decyzję włączenia do Niemiec przygranicznych terenów Królestwa Polskiego i pozbawienie go prawa do samodzielnej polityki zagranicznej.
spłonęła hala hokejowa Montreal Arena.
4 stycznia – Rosja Radziecka uznała niepodległość Finlandii.
8 stycznia – czternaście punktów Wilsona: trzynasty punkt mówił o utworzeniu niepodległego państwa polskiego z dostępem do morza na terenach zamieszkanych w większości przez ludność polską.
12 stycznia:
w Finlandii wszedł w życie akt prawny pod nazwą Mozaika Wyznawców, gwarantujący obywatelom pochodzenia żydowskiego prawa obywatelskie.
brytyjskie niszczyciele HMS Opal i HMS Narborough rozbiły się podczas sztormu w trakcie patrolowania podejść do bazy Scapa Flow; zginęło 188 marynarzy, ocalał jeden.
dwa japońskie okręty wojenne wpłynęły do zatoki Złoty Róg koło Władywostoku. Początek japońskiej interwencji na Dalekim Wschodzie.
13 stycznia – wojna domowa w Rosji: Krymski Pułk Konny został rozgromiony przez wojsko bolszewickie w bitwie nad rzeką Almą.
18 stycznia – w Piotrogrodzie zebrał się pierwszy demokratycznie wybrany rosyjski parlament, który następnego dnia został rozpędzony przez bolszewików.
19 stycznia – Rada Komisarzy Ludowych rozwiązała Zgromadzenie Ustawodawcze Rosji.
20 stycznia – I wojna światowa: zwycięstwo okrętów brytyjskich nad tureckimi w bitwie morskiej koło Imroz.
25 stycznia:
Ukraina zadeklarowała niezależność od bolszewickiej Rosji.
została rozwiązana węgierska Partia Niepodległości.
28 stycznia – przemianowanie Gwardii Czerwonej na Armię Czerwoną.
28 stycznia–15 maja – wojna domowa w Finlandii.
29 stycznia – wojna ukraińsko-radziecka: w bitwie pod Krutami bolszewicy rozgromili ukraińskich ochotników.
1 lutego:
Rosja przeszła z kalendarza juliańskiego na kalendarz gregoriański. Kalendarz był wprowadzony poprzez przeskok z pominięciem dni do 14 lutego.
I wojna światowa: w serii kolizji okrętów brytyjskiej Royal Navy pod Isle of May zginęło ponad 100 marynarzy.
6 lutego – brytyjski parlament przyznał kobietom czynne prawo wyborcze, ograniczone cenzusem wieku – 30 lat (mężczyźni mogli głosować ukończywszy 21. rok życia).
8 lutego – wojna ukraińsko-bolszewicka: wojska bolszewickie zdobyły Kijów.
9 lutego – I wojna światowa: podpisano układ pokojowy między Państwami Centralnymi a Ukrainą w Brześciu.
10 lutego – Armenia, Azerbejdżan i Gruzja zadeklarowały niezależność jako Zakaukaska Demokratyczna Republika Federacyjna.
13 lutego – w południowochińskim mieście Shantou ponad tysiąc osób zginęło w wyniku trzęsienia ziemi o sile 7,3 stopnia w skali Richtera.
14 lutego – Rosja Radziecka przyjęła kalendarz gregoriański (1 lutego według kalendarza juliańskiego).
16 lutego – Taryba proklamowała niepodległość Litwy. Formalny koniec Unii polsko-litewskiej.
19 lutego – powołano Estoński Komitet Ocalenia.
21 lutego – wymieranie gatunków: w ogrodzie zoologicznym w Cincinnati padła ostatnia papuga karolińska.
23 lutego:
Gwardia Czerwona została przekształcona w Robotniczo-Chłopską Armię Czerwoną (RKKA).
niemiecki inżynier Artur Scherbius złożył wniosek o opatentowanie wirnikowej maszyny szyfrującej Enigma.
24 lutego – po siedmiu wiekach obcych rządów, Estonia zadeklarowała niezależność od Rosyjskiego Imperium. Następnego dnia Niemcy okupowały Estonię.
25 lutego – wojna domowa w Rosji: oddziały Kozaków dońskich wyszły z Nowoczerkaska i rozpoczęły tzw. Marsz Stepowy, mający na celu uratowanie się przed wygubieniem przez wojska bolszewickie i odbudowę sił do dalszej walki wiosną.
1 marca – I wojna światowa: niemiecki okręt podwodny U-19 zatopił krążownik pomocniczy HMS Calgarian u wybrzeży Irlandii Północnej (w pobliżu wyspy Rathlin).
3 marca – I wojna światowa: w Brześciu podpisano traktat pokojowy między Cesarstwem Niemieckim i Austro-Węgrami oraz ich sojusznikami: Królestwem Bułgarii i Imperium Osmańskim, a Rosyjską Federacyjną Socjalistyczną Republiką Radziecką (RFSRR).
4 marca:
żołnierz z bazy wojskowej w Fuston w stanie Kansas zachorował, był to pierwszy potwierdzony przypadek grypy hiszpanki.
ustanowiono najważniejsze i najstarsze fińskie odznaczenie Order Krzyża Wolności.
5 marca:
w rewolucyjnej Rosji podjęto decyzję o przeniesieniu stolicy z Piotrogrodu do Moskwy.
I wojna światowa: Rumunia podpisała zawieszenie broni z państwami centralnymi.
6 marca – powstały Siły Lotnicze Finlandii. Niebieska swastyka staje się pierwszym symbolem lotnictwa Finlandii.
7 marca – I wojna światowa: Finlandia zawarła przymierze z Niemcami.
9 marca – stolica Rosji została przeniesiona z Piotrogrodu do Moskwy.
11 marca – I wojna światowa: złożeniem broni przed Niemcami przez I Korpus Polski w Rosji zakończyły się walki o Bobrujsk.
12 marca – utworzony przez bolszewików rząd przeniósł swą siedzibę do Moskwy – Moskwa stałą się stolicą bolszewickiej Rosji.
13 marca – wojska austriacko-niemieckie zlikwidowały Odeską Republikę Radziecką.
19 marca:
Kongres Stanów Zjednoczonych ustalił podział kraju na strefy czasowe i wprowadził na czas trwania wojny obowiązek stosowania czasu letniego w celu oszczędzania energii (czas letni wszedł w życie 31 marca).
przypadkowa eksplozja bomb głębinowych w czasie rejsu eskortowego u wybrzeża brytyjskiego na niszczycielu USS Manley zabiła dowódcę okrętu i 33 członków załogi.
założono portugalski klub piłkarski CD Feirense.
21 marca:
I wojna światowa: rozpoczęła się niemiecka ofensywa na froncie zachodnim.
I wojna światowa: rozpoczęła się druga bitwa nad rzeką Sommą, znana też pod nazwą bitwy o Saint-Quentin, trwała do 5 kwietnia i zakończyła się zwycięstwem państw Ententy (pierwsza bitwa nad Sommą – 1 lipca–18 listopada 1916).
I wojna światowa: Wielkie niemieckie działo, zwane paryskim działem, rozpoczęło ostrzał Paryża z odległości prawie 130 km.
22 marca – wojna gruzińsko-osetyńska: wojska gruzińskie zdobyły Cchinwali.
23 marca:
powstała Dońska Republika Radziecka.
Cesarstwo Niemieckie uznało za możliwe uzyskanie przez Litwę niepodległości.
25 marca – Białoruś w wyniku pokoju w Brześciu i porozumienia z państwami centralnymi po raz pierwszy w historii (na krótko) ogłosiła niezależność – powstało wówczas państwo białoruskie pod nazwą Białoruska Republika Ludowa.
26 marca – została przyjęta flaga stanowa Kentucky.
27 marca – parlament Besarabii uchwalił połączenie terytorium z Rumunią.
29 marca – I wojna światowa: pocisk z niemieckiego tzw. działa paryskiego trafił w trakcie mszy w kościół St. Gervais położony naprzeciw paryskiego ratusza, powodując zawalenie sklepienia, w wyniku czego zginęło 88 osób, a 68 zostało rannych.
31 marca – w Baku wojska bolszewickie rozpoczęły rzeź 12 tysięcy Azerów.
1 kwietnia – utworzenie RAF (Królewskich Sił Powietrznych) w Wielkiej Brytanii.
3 kwietnia – I wojna światowa: marszałek Ferdynand Foch został głównodowodzącym wojsk Ententy na froncie zachodnim.
5 kwietnia – Salote Tupou III została zaprzysiężona jako królowa Tonga.
7 kwietnia – nad Morzem Śródziemnym eksplodował niemiecki sterowiec LZ 104; zginęła cała 21-osobowa załoga.
9 kwietnia:
I wojna światowa: początek francusko-niemieckiej bitwy pod Lys, trwającej trzy tygodnie.
I wojna światowa: pod naciskiem okupacyjnych wojsk rumuńskich Rada Krajowa Mołdawii podjęła decyzję o „zjednoczeniu” z Rumunią.
12 kwietnia – Niemcy bałtyccy utworzyli samozwańcze Zjednoczone Księstwo Bałtyckie.
18 kwietnia – została założona Komunistyczna Partia Ukrainy.
19 kwietnia – przyjęto flagę Litwy.
21 kwietnia – I wojna światowa: niemiecki as myśliwski Manfred von Richthofen (znany jako Czerwony Baron) został zestrzelony nad Francją.
23 kwietnia – I wojna światowa: Royal Navy przeprowadziła rajd na okupowane przez Niemców belgijskie porty Zeebrugge i Ostenda.
24 kwietnia:
I wojna światowa: pod Villers-Bretonneux doszło do brytyjsko-niemieckiej pierwszej bezpośredniej bitwy pancernej.
powstała holenderska Polityczna Partia Protestantów (SGP).
25 kwietnia:
Armia Czerwona zlikwidowała Krymską Republikę Ludową.
papież Benedykt XV mianował Achille Rattiego (późniejszego papieża Piusa XI) wizytatorem apostolskim na Polskę.
27 kwietnia – w Rosji Radzieckiej znacjonalizowano handel zagraniczny.
28 kwietnia:
I wojna światowa: wojska niemieckie obaliły Ukraińską Centralną Radę.
Sidónio Pais został prezydentem Portugalii.
29 kwietnia:
I wojna światowa: zwycięstwo aliantów w bitwie pod Lys.
I wojna światowa: na Ukrainie utworzono tzw. Hetmanat pod protektoratem niemieckim.
30 kwietnia:
obalony car Mikołaj II Romanow i jego rodzina zostali przewiezieni przez bolszewików z Tobolska do Jekaterynburga i uwięzieni w domu kupca Ipatiewa.
powstała Turkiestańska ASRR.
1 maja:
I wojna światowa: niemieckie oddziały zajęły tereny wokół rzeki Don, 6 maja wkroczyły do Rostowa nad Donem.
w Tokio otwarto Park Inokashira.
2 maja – General Motors kupił Chevrolet Motor Company.
4 maja – I wojna światowa: Ferdynand Foch został naczelnym wodzem sił ententy na wszystkich frontach.
5 maja – w pierwszym finale piłkarskiego pucharu Francji Olympique de Paris pokonał FC Lyon 3:0.
7 maja – Rumunia i państwa centralne podpisały w Bukareszcie traktat pokojowy kończący udział Rumunii w wojnie po stronie ententy.
10 maja – I wojna światowa: Brytyjczycy przeprowadzili drugi rajd na okupowane przez Niemców belgijskie porty Ostenda i Zeebrugge.
11 maja:
I wojna światowa: kapitulacja II Brygady Legionów Polskich przed wojskami niemieckimi w bitwie pod Kaniowem na Ukrainie.
oficjalnie ogłoszono niezależność od bolszewickiej Rosji Republiki Górskiej Północnego Kaukazu.
15 maja:
porażką komunistów zakończyła się wojna domowa w Finlandii.
Amerykański Serwis Pocztowy (ang. United States Postal Service) rozpoczął regularną obsługę klientów (pomiędzy miastami Nowy Jork, Filadelfia i Waszyngtonem) pocztą lotniczą.
17 maja – powstała szwedzka wytwórnia filmowa Skandia.
18 maja – powstała Republika Dońska.
20 maja – przez małą miejscowość Codell w stanie Kansas po raz trzeci z rzędu przeszło tornado. Zbiegiem okoliczności tornado uderzało w tę miejscowość 20 maja w latach: 1916, 1917, 1918.
21 maja:
I wojna światowa: rozpoczęła się turecko-ormiańska bitwa pod Sardarapatem.
I wojna światowa: w twierdzy Bobrujsk skapitulował przed Niemcami I Korpus Polski w Rosji.
23 maja – I wojna światowa: zwycięstwem Ormian nad Turkami zakończyła się bitwa pod Abaranem.
24 maja:
I wojna światowa: rozpoczęła się turecko-ormiańska bitwa pod Karakilisa.
I wojna światowa: zwycięstwo ormiańskich ochotników nad wojskami tureckimi w bitwie pod Sardarapatem.
Budapeszt: premiera opery Zamek Sinobrodego Béli Bartóka.
powstała Południowoamerykańska Konfederacja Lekkoatletyczna.
26 maja – została proklamowana Demokratyczna Republika Gruzji z siedzibą w Tyflisie. Secesja Gruzji z Zakaukaskiej Demokratycznej Republiki Federacyjnej oznaczała de facto likwidację republiki.
27 maja – I wojna światowa: rozpoczęła się trzecia bitwa we francuskim departamencie Aisne.
28 maja – Armenia i Azerbejdżan proklamowały niezależność jako republiki, odpowiednio jako – Demokratyczna Republika Armenii i Demokratyczna Republika Azerbejdżanu.
29 maja – przyjęto flagę Finlandii.
30 maja – przedstawiciele czeskiej i słowackiej emigracji w Stanach Zjednoczonych podpisali umowę pittsburską, przewidującą powstanie Czechosłowacji.
31 maja – I wojna światowa: zadebiutował na polu bitwy czołg Renault FT-17.
1 czerwca – Gérard Cooreman został premierem Belgii.
1–26 czerwca – I wojna światowa: bitwa o wzgórze Belleau Wood (Château-Thierry), bitwa w której oddziały armii amerykańskiej, francuskiej i brytyjskiej odniosły zwycięstwo nad Niemcami.
3 czerwca – ogłoszono Deklarację wersalską dotyczącą utworzenia niepodległej Polski po I wojnie światowej.
6 czerwca – I wojna światowa: zakończyła się III bitwa pod Aisne.
10 czerwca – I wojna światowa: austro-węgierski pancernik SMS Szent István został zatopiony na Adriatyku przez włoski kuter torpedowy; zginęło 89 członków załogi.
12 czerwca – Rosja Radziecka zawarła preliminaryjny pokój z Państwem Ukraińskim.
13 czerwca – na rozkaz Lenina wielki książę Michał Aleksandrowicz Romanow został rozstrzelany przez czekistów.
15 czerwca – I wojna światowa: rozpoczęła się bitwa nad Piawą.
17 czerwca – została założona Łotewska Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza (LSDSP).
22 czerwca – w zderzeniu dwóch pociągów pod Hammond w amerykańskim stanie Indiana zginęło 86 osób, a 127 zostało rannych.
23 czerwca – I wojna światowa: zwycięstwem wojsk alianckich zakończyła się bitwa nad Piawą.
24 czerwca – Noe Żordania został premierem Gruzji.
27 czerwca – kanadyjski statek szpitalny HMHS Llandovery Castle został zatopiony na północnym Atlantyku przez niemieckiego U-Boota, w wyniku czego zginęły 234 osoby.
3 lipca – rozpoczęła się syberyjska ekspedycja armii japońskiej, której jednym z celów było wyciągniecie Korpusu Czechosłowackiego z ogarniętej rewolucją Rosji.
4 lipca – po śmierci sułtana Mehmeda V, ostatnim sułtanem Imperium osmańskiego został Mehmed VI.
8 lipca – I wojna światowa: Ernest Hemingway służący na froncie włoskim jako kierowca Czerwonego Krzyża został ciężko zraniony odłamkami pocisku moździerzowego.
9 lipca – doszło do katastrofy kolejowej w Nashville w stanie Tennessee, zginęło 101 osób.
10 lipca – została uchwalona konstytucja Rosji bolszewickiej.
11 lipca – niemiecki książę Wilhelm von Urach został przez Tarybę ogłoszony królem Litwy jako Mendog II.
13 lipca – w Pradze powstała Czeska Rada Narodowa, która ogłosiła program niezawisłości i zażądała od Austrii uznania suwerenności Czech.
15 lipca – I wojna światowa: rozpoczęła się II bitwa nad Marną.
16/17 lipca – w nocy, na rozkaz Lenina komuniści wymordowali całą rodzinę carską: cara Mikołaja II, żonę Aleksandrę Fiodorowną i piątkę ich dzieci.
17 lipca – I wojna światowa: został storpedowany statek pasażerski RMS Carpathia.
26 lipca – I wojna światowa: na wniosek dowództwa wojsk niemieckich okupujących Gruzję została rozwiązana Polska Oddzielna Brygada na Kaukazie.
Sierpień – epidemia grypy hiszpanki przeradza się w pandemię.
1 sierpnia:
brytyjskie oddziały okupują Archangielsk w Rosji. 10 sierpnia dowódca tych oddziałów otrzymuje rozkaz udzielenia pomocy Białej Rosji.
Emma Susan Daugherty Banister, jako pierwsza kobieta w USA, obejmuje stanowisko szeryfa po swym zmarłym mężu.
8 sierpnia – I wojna światowa: w bitwie o Amiens we Francji, oddziały kanadyjskie wspierane przez Australijczyków, rozpoczynają serię zwycięstw przełamując niemiecką linię obrony. Niemiecki generał Erich Ludendorff później nazwie tę kampanię „czarnym dniem niemieckiej armii”.
18 sierpnia – dokonano oblotu francuskiego bombowca Martin MB-1.
28 sierpnia – założono bułgarski klub piłkarski Spartak Warna.
29 sierpnia – dekret radzieckiej Rady Komisarzy Ludowych anulował akty rozbiorowe Polski i przyznał Finlandii prawo do niepodległości.
30 sierpnia:
strajk 20 tys. londyńskich policjantów, którzy domagali się podwyżek i utworzenia związków zawodowych.
Fanny Kapłan przeprowadziła nieudany zamach na Lenina podczas wiecu w Zakładach Michelsona w Moskwie. W tym samym dniu został przeprowadzony udany zamach na szefa Czeka w Piotrogrodzie.
7 września – powstała Rosyjska Agencja Telegraficzna.
11 września – drużyna Boston Red Sox pokonała Chicago Cubs w walce o trofeum baseballowe World Series, na następne zwycięstwo tej drużyny w World Series trzeba było czekać do roku 2004. Boston Red Sox zwyciężyła również w roku 2007.
16 września – ustanowiono Order Czerwonego Sztandaru, pierwsze radzieckie odznaczenie.
20 września – w trakcie słuchania spowiedzi na ciele ojca Pio po raz pierwszy pojawiły się stygmaty – 5 krwawiących ran, znajdujących się w miejscach ran Chrystusa zadanych mu podczas ukrzyżowania.
21 września – I wojna światowa: wojska brytyjskie rozgromiły Turków w bitwie pod Megiddo.
29 września – I wojna światowa: Bułgaria zwycięstwie armii francuskiej i serbskiej pod Dobro Polem poprosiła o zawieszenie broni.
30 września – I wojna światowa: Bułgaria podpisała rozejm.
1 października – I wojna światowa: armia arabska wraz z brytyjskim Camel Corps zajęła Damaszek, kończąc kilkusetletnie panowanie tureckie.
3 października:
car Bułgarii Ferdynand I Koburg abdykował na rzecz swego syna Borysa III.
cesarz i król Prus Wilhelm II Hohenzollern mianował księcia Maximiliana von Baden kanclerzem Cesarstwa Niemieckiego i premierem Prus.
8 października – I wojna światowa: rozpoczęła się bitwa pod Cambrai.
9 października – I wojna światowa: morderstwo Michaiła Aleksiejewa.
10 października – I wojna światowa: na Zatoce Dublińskiej, po storpedowaniu przez niemiecki okręt podwodny UB-123 zatonął statek pasażerski RMS Leinster; zginęło 501 osób.
11 października – miasto Mayaguez, na zachodnim wybrzeżu Portoryko, zostaje zniszczone przez trzęsienie ziemi o sile 7,5 stopnia w skali Richtera i następującym po nim tsunami.
16 października – Karol I wydał manifest o utworzeniu luźnej federacji poszczególnych części składowych Austro-Węgier.
18 października – Deklaracja Waszyngtońska proklamowała niezależność Republiki Czecho-Słowackiej.
21 października – Rosja Radziecka: powołanie przez Lenina wywiadu wojskowego.
24 października – I wojna światowa: Włosi rozpoczęli ofensywę nad Piawą.
25 października – parowiec SS Princess Sophia zatonął w pobliżu miejscowości Juneau u wybrzeża Alaski, 353 osoby zginęły.
28 października – Republika Czecho-Słowacka zadeklarowała niezależność od Austro-Węgier.
29 października – parlament chorwacki uchwalił wraz z Dalmacją, Serbią i Słowenią utworzenie Jugosławii.
30 października:
została opublikowana Deklaracja Martina, która włącza Słowację do państwa Czecho-Słowackiego.
północny Jemen uzyskał niepodległość, jako Królestwo Mutawakkilite Jemenu, od Imperium osmańskiego, co było wynikiem Traktatu z Mudros (od nazwy miejscowości na greckiej wyspie Lesbos).
I wojna światowa: Włosi pokonali Austriaków pod Veneto.
31 października – zwycięstwo „rewolucji astrów” na Węgrzech: Węgry proklamowały niepodległość od Austro-Węgier; arcyksiążę Józef August Habsburg zrzekł się władzy, premier Sándor Wekerle złożył urząd, obwiniany o wciągnięcie państwa do wojny były premier István Tisza został zamordowany; na czele nowego rządu stanął (mianowany telefonicznie przez cesarza Karola I) przywódca Węgierskiej Rady Narodowej Mihály Károlyi.
1 listopada:
kolejne terytorium zadeklarowało oderwanie się od monarchii austro-węgierskiej: niepodległość proklamowała Zachodnioukraińska Republika Ludowa, od początku będąca w ostrym konflikcie terytorialnym z odradzającą się Polską; walkami we Lwowie rozpoczęła się wojna polsko-ukraińska.
połączone siły Serbii, Francji, Wielkiej Brytanii i Grecji odbiły Belgrad.
doszło do katastrofy kolejowej w Nowym Jorku w dzielnicy Brooklyn, co najmniej 93 osoby zginęły.
powstało Królestwo Jemenu.
2 listopada – powstała I Republika Litewska.
3 listopada:
I wojna światowa: Austro-Węgry rozpoczynały negocjacje z państwami Ententy o warunkach kapitulacji.
rewolucja listopadowa: bunt marynarzy floty niemieckiej stacjonującej w Kilonii rozpoczyna rewolucję w Niemczech.
4 listopada – I wojna światowa: Austro-Węgry poddały się Włochom.
7 listopada – rewolucja listopadowa: lider rewolucji w Bawarii Kurt Eisner zadeklarował powstanie Wolnego Państwa Bawarii (Freistaat Bayern).
8 listopada:
rewolucja listopadowa: niemiecka armia wypowiada posłuszeństwo cesarzowi Wilhelmowi II Hohenzollernowi.
Józef Piłsudski i Kazimierz Sosnkowski zostali uwolnieni z twierdzy w Magdeburgu.
9 listopada:
rewolucja listopadowa: cesarz Wilhelm II Hohenzollern abdykował i wybrał życie na wygnaniu w Holandii.
rewolucja listopadowa: Philipp Scheidemann proklamuje republikę w Niemczech (Republika Weimarska).
rewolucja listopadowa: Karl Liebknecht, z balkonu pałacu cesarskiego, proklamował powstanie Wolnej Socjalistycznej Republiki.
w Użhorodzie powstała tzw. Rada Węgro-Ruskiego Narodu na czele z Eugeniuszem Szabo, Augustynem Wołoszynem i Augustynem Stephanem.
11 listopada:
kapitulacja Niemiec i zakończenie I wojny światowej.
ostatni cesarz Austro-Węgier, Karol I Habsburg wyrzekł się władzy absolutnej, lecz nie abdykował (Imperium Habsburgów przestało istnieć).
12 listopada – Austria stałą się republiką z socjaldemokratą Karlem Rennerem na czele.
13 listopada:
król Karol I Habsburg (jako król Węgier – Karol IV, jako król Czech – Karol III) wygłosił na zamku Eckartsau deklarację, w której oddawał wszystkie swoje kompetencje i władztwo nad Węgrami, dwa dni wcześniej to samo uczynił w austriackim parlamencie.
abdykował ostatni król Saksonii Fryderyk August III.
uchwalono tymczasową konstytucję Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej.
14 listopada – Czechosłowacja staje się Republiką Czecho-Słowacką.
15 listopada – Delfim Moreira został prezydentem Brazylii.
16 listopada – Węgry zadeklarowały niezależność od Austrii i stały się republiką.
18 listopada – Łotwa zadeklarowała niezależność od Rosji.
21 listopada – powstały Estońskie Siły Powietrzne.
22 listopada:
Związek Spartakusa przekształcił się w Komunistyczną Partię Niemiec.
oddziały francuskie wkroczyły do Strasburga.
po wojnie belgijska rodzina królewska wróciła do Brukseli.
24 listopada – założono Komunistyczną Partię Węgier.
25 listopada – Wojwodina dołączyła do Królestwa Serbii.
26 listopada:
Wielkie Zgromadzenie Serbskie uchwaliło w Podgoricy włączenie Czarnogóry do Serbii.
Wielkie Zgromadzenie Narodowe podjęło decyzję o detronizacji króla Czarnogóry Mikołaja I Petrowić-Niegosza i dynastii Petrowiczów oraz połączeniu Czarnogóry z Serbią.
28 listopada:
Wojna estońsko-bolszewicka: Armia Czerwona Bolszewickiej Rosji wtargnęła do Estonii, następnego dnia w Narwie proklamowano Estońską Komunę Robotniczą (Eesti Töörahva Kommuun).
powstał Tymczasowy Robotniczo-Chłopski Rząd Ukrainy.
30 listopada – Ernest Ansermet, szwajcarski dyrygent, po raz pierwszy dyrygował orkiestrą Orchestre de la Suisse Romande w Genewie.
1 grudnia:
proklamowano Królestwo Islandii w unii personalnej z Danią.
weszło w życie nowe prawo do głosowania w Szwecji, uniezależniające prawo do głosowania od statusu majątkowego – jedna osoba, jeden głos.
w Alba Iulia po włączeniu Siedmiogrodu, Kriszana, Maramureş, Banat, Besarabii i Bukowiny do Państwa Rumuńskiego proklamowano „Wielką Rumunię” (România Mare).
powstało Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców w 1929 przemianowane na Jugosławię.
4 grudnia – prezydent USA Woodrow Wilson wyruszył w podróż morską do Europy na Paryską Konferencję Pokojową, była to pierwsza podróż urzędującego prezydenta Stanów Zjednoczonych do Europy.
7 grudnia – rozpoczęła się wojna armeńsko-gruzińska.
12 grudnia:
rząd nowo powstałej Republiki Weimarskiej wydał ustawę ws. utworzenia ochotniczej, republikańskiej Straży Narodowej (Volkswehr).
Carl Gustaf Mannerheim został, jako regent Królestwa Finlandii, pierwszą głową państwa po uzyskaniu niepodległości.
14 grudnia:
abdykował król elekt Finlandii Fryderyk Karol Heski.
prezydent Portugalii Sidónio Pais został zastrzelony na dworcu kolejowym w Lizbonie.
20 grudnia – Tomáš Masaryk, późniejszy prezydent Czechosłowacji, powrócił do kraju.
28 grudnia – Constance Markiewicz, jako pierwsza kobieta została wybrana do brytyjskiego parlamentu – Izby Gmin.
31 grudnia – zakończyła się wojna armeńsko-gruzińska.
Początek epidemii grypy hiszpanki (zakończona w 1919), zmarło ok. 20–25 mln osób.
Rozpoczęła się brytyjska okupacja Palestyny.
Wojna polsko-ukraińska (ukr. Польсько-українська війна) – konflikt zbrojny o przynależność państwową Galicji Wschodniej, zamieszkanej przez Polaków i Ukraińców.Rada Komisarzy Ludowych, Sownarkom ros. Сове́т наро́дных комисса́ров, СНК, Совнарко́м – nazwa tymczasowego rządu Rosji, następnie Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (Rada Komisarzy Ludowych RFSRR).
Podstrony: 1 [2] [3] [4]
Warto wiedzieć że... beta
13 kwietnia jest 103. (w latach przestępnych 104.) dniem w kalendarzu gregoriańskim. Do końca roku pozostaje 262 dni.
Komunistyczna Partia Polski (w latach 1918-1925: Komunistyczna Partia Robotnicza Polski) – partia komunistyczna założona 16 grudnia 1918 na zjeździe połączeniowym SDKPiL i PPS-Lewicy, rozwiązana przez Komintern 16 sierpnia 1938 w ramach wielkiej czystki w ZSRR.
Rajd na Zeebrugge i Ostendę (Operacja ZO) − podwójna operacja morsko-desantowa z okresu I wojny światowej, przeprowadzona przez Royal Navy w nocy 23 kwietnia 1918 roku, mająca na celu zablokowanie kanałów wejściowych w zajętych przez Niemców belgijskich portach Zeebrugge i Ostendzie, używanych przez Kaiserliche Marine jako bazy U-Bootów i lekkich sił nawodnych, nękających brytyjską żeglugę na kanale La Manche. Obie skoordynowane akcje, w których udział wzięło łącznie niemal 1800 ochotników z Royal Navy i Royal Marines dowodzonych przez wiceadmirała Rogera Keyesa, przyniosły jedynie połowiczny sukces: czasowe zablokowanie Zeebrugge i tylko częściowe Ostendy, okupiony dużymi stratami: ponad 600 zabitych, rannych i zaginionych. Operacja ZO, wraz z przeprowadzonym w nocy z 9 na 10 maja drugim rajdem na Ostendę, nie wpłynęły na zmianę strategicznej sytuacji na froncie, spotkały się jednak z dużym uznaniem brytyjskiej opinii publicznej oraz dowództwa, wyrażonym między innymi odznaczeniem Krzyżami Wiktorii za znakomitą postawę w boju aż 11 ich uczestników, w tym ośmiu za noc 23 kwietnia.
Juliusz Leo, właśc. Juliusz Franciszek Leo (ur. 15 listopada 1861 w Stebniku koło Drohobycza, zm. 21 lutego 1918 w Krakowie) – polityk galicyjski, ekonomista, prawnik, prezydent Krakowa.
Królestwo Prus (niem. Königreich Preußen) – oficjalny tytuł państwa prusko-brandenburskiego po 1701, wraz z pozostałymi domenami dynastii Hohenzollernów w latach 1701-1918, od 1871 wchodzące w skład Cesarstwa Niemieckiego. Terytorium Królestwa Prus obejmowało dwie trzecie całego obszaru Cesarstwa Niemieckiego.
Wojna domowa w Rosji – wojna domowa rozpoczęta w wyniku rewolucji październikowej w 1917 roku i ustanowienia przez bolszewików nowej władzy państwowej w Rosji. Zwolenników nowej władzy określano jako "czerwonych", a przeciwników jako "białych". Niekiedy za datę rozpoczęcia wojny uważa się datę podpisania traktatu brzeskiego (3 marca 1918) – podpisanie tego aktu rzeczywiście spowodowało narastanie oporu oraz zagwarantowało zewnętrzną interwencję i wsparcie sił Ententy po stronie "białych". Za zakończenie wojny domowej jest uważane zajęcie przez Armię Czerwoną Krymu w 1920 roku. Na Dalekim Wschodzie walki trwały jednak do 25 października 1922 roku (zdobycie Władywostoku). W Jakucji starcia zbrojne miały miejsce jeszcze w 1923 roku, a na Półwyspie Czukockim – do połowy 1924 roku.
3 października jest 276. (w latach przestępnych 277.) dniem w kalendarzu gregoriańskim. Do końca roku pozostaje 89 dni.
telegram Naczelnika Państwa J. Piłsudskiego notyfikujący powstanie Państwa Polskiego.